Kunnen steden de wereld redden?

Tegen 2050 zal twee derde van de wereldbevolking in steden leven. Volgens sommige stadsplanners is enkel een nieuwe visie op stedelijke infrastructuur de sleutel tot een oplossing voor de bevolkings- en klimaatcrisis. We moeten dan wel snel handelen.

Alles wijst erop dat in 2050 zes van de negen miljard mensen – 68 procent of twee derde van de totale bevolking – in stedelijk gebied zal wonen. Vandaag leeft al 55 procent van de mensen in een stad, dus deze cijfers zijn geen verrassing. Een belangrijke vraag is dan of deze urbanisatie een probleem is of eerder een kans.

Sommige stadsexperts vinden alvast dat de toekomst van steden nauw verweven is met het succes of net het falen van de mens om met de klimaatcrisis om te gaan.

“Wat wij nodig hebben is een aanpassing op grote schaal, en wel meteen”, zegt Aniruddha Dasgupta van het World Resources Institute.

Efficiënte technologie

Steden nemen slechts 2 procent van het landoppervlak in maar produceren wereldwijd 70 procent van het afval, ze zijn verantwoordelijk voor 70 procent van de uitstoot van broeikasgassen en slokken 60 procent van de beschikbare energie op. Als we weten dat er nog veel meer stedelijke infrastructuur zal bijkomen in de komende jaren, is het een goed idee om de huizenmarkt even van nabij te bekijken.

Zelfs met een miljard mensen die wereldwijd in informele nederzettingen wonen, gebruikt de woningsector 40 procent van alle hulpbronnen van de planeet en is ze verantwoordelijk voor meer dan een derde van de totale uitstoot van broeikasgassen.

“Efficiënte technologie kan dat hele stedelijke vestigingspatroon veranderen. Duurzaam ontwerp kan leiden tot degelijke, betaalbare huisvesting en het overmatig gebruik van natuurlijke hulpbronnen beperken”, zegt Anna Dyson van het Yale Center for Ecosystems in Agriculture (CEA).

Een innovatief voorbeeld

Experts die begin september samenkwamen aan Stanford University in Californië om de toestand van de planeet te bespreken kwamen tot de conclusie dat focussen op stadsbeleid een kans is om snel en doelgericht actie te ondernemen. Overal ter wereld zijn mensen bezig met innovatieve projecten rond huisvesting. De zogeheten tiny houses (kleine huisjes), onder meer ontworpen door CEA, zijn hiervan een voorbeeld.

Can modern living be sustainable? This “tiny house” could revolutionize how we live. @UNEnvironment, @UNHABITAT, @YaleArch #YaleCEA #HLPF pic.twitter.com/VTLLCTKYbr

— UN News (@UN_News_Centre) July 17, 2018

“Deze innovatie is een goede illustratie voor een revolutionair model. Een tiny house meet ongeveer 22 vierkante meter en beschikt over een uitklapbaar bed, leefruimte, een keuken en veel verborgen bergruimte”, zegt Dyson.

Daarbovenop biedt een micro-landbouwmuur het hele jaar door groenten en plantaardige luchtzuivering.

Uitstoot verminderen

Dit is slechts een van de vele innovatieve ideeën die wereldwijd worden ontwikkeld. Het recente Stedelijke Kansen-rapport van de Coalition for Urban Transitions stelt dat het mogelijk is om 90 procent van de uitstoot van steden te verminderen met behulp van de huidige beschikbare technologieën en toepassingen in gebouwen en het transport, door meer materiaalefficiëntie en een beter afvalbeleid.

“De implementatie van koolstofarme maatregelen zou in steden bovendien 87 miljoen banen opleveren tegen 2030 in de sectoren schone energie en openbaar vervoer”, stelt het rapport.

India, China en Nigeria

“Veel CO2-lage of -neutrale maatregelen betalen zichzelf terug in minder dan vijf jaar.”

Vooral in Zuid-Azië groeien de steden razendsnel en in 2050 zullen ze naar schatting twee miljard extra mensen moeten huisvesten. “We weten dat de kans groot is dat slechts drie landen, India, China en Nigeria, verantwoordelijk zullen zijn voor 35 procent van de wereldwijde stedelijke bevolkingsgroei tussen 2018 en 2050”, zegt Jilian Du van het World Resources Institute. “Naarmate deze steden in bevolking groeien, kan de uitbreiding hen in een crisissituatie brengen aangezien dat vaak gepaard gaat met verstoord beheer van land, gebrekkige dienstverlening en het ontstaan van sloppenwijken.”

Verder hebben berekeningen aangetoond dat een investering van 1800 miljard dollar per jaar in de reductie van de uitstoot van CO2 in 2030 een kostenbesparing van 2800 miljard dollar zou betekenen die oploopt tot maar liefst 7000 miljard tegen 2050.

“Veel CO2-lage of -neutrale maatregelen betalen zichzelf terug in minder dan vijf jaar”, stelt het Stedelijke Kansen-rapport. “De besparingen komen in de vorm van efficiënte verlichting, elektrische wagens, verbeterd zwaar transport en slim afvalbeheer.”

Mobiliteit en voeding

Huisvesting is heel belangrijk, maar dat geldt ook voor transport binnen de steden. Als de grote meerderheid van de mensen in steden zal leven, krijgt stedelijke mobiliteit een sleutelrol te vervullen. Om de CO2-uitstoot uit verkeer te verminderen, is het van cruciaal belang om elk bewegend object te monitoren en het zo efficiënt mogelijk in te zetten.

“Sinds Henry Ford is er niet veel veranderd aan ons stedelijk mobiliteitsmodel, maar het internettijdperk maakt het juist mogelijk om bewegende voorwerpen op te nemen in het netwerk”, zegt John Rossant, de oprichter van de organisatie New Cities, een ngo die experts samenbrengt om over de stad van de toekomst te denken.

“De kennis die uit die netwerking voortkomt kan steden aangenamer en duurzamer maken. Mobiliteit is het derde stadium van het internet. Het netwerken van de mobiliteit kan het stedelijk transport grondig hervormen, dus moeten we dat voordeel ten volle benutten. Uber is een voorbeeld, maar er is nog veel meer mogelijk”, zegt Rossant.

Rundsvleesindustrie

En wat met ons voedsel? Meer landbouwgrond zal verdwijnen om steden te bouwen, maar er zal ook meer land nodig zijn om alle monden te voeden. De VN-Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) berekende in 2013 dat landbouw goed is voor 14,5 procent van de totale menselijke uitstoot van CO2. De rundsvleesindustrie alleen is verantwoordelijk voor 41 procent van de totale landbouwuitstoot.

“Verder bouwend op de gegevens van de FAO kunnen we stellen dat de wereldwijde vraag naar runds- en ander vlees tussen 2010 en 2050 met 88 procent zal groeien. Dit is enorm belastend voor bossen, de biodiversiteit en het klimaat”, stelt Richard Waite van het World Resources Institute.

“Zelfs met verbeterde technieken en meer efficiëntie weten we dat een gebied ter grootte van India nodig zal zijn om aan de huidige vraag te blijven voldoen.”

Inspirerende sloppenwijken

Sloppenwijken maken deel uit van veel steden maar menig urbanist beschouwt de ontwikkeling ervan als een groot probleem, zeker wie in ontwikkelingslanden werkt waar megasteden in opmars zijn.

“Sloppenwijken hoeven geen probleem te zijn. Ze kunnen een pluspunt zijn. We kunnen ze opnieuw ontwerpen als leefbare, lichte en aanpasbare plaatsen.”

Terwijl twee derde van de mensheid in steden zal leven, zal dat voor een derde een woning in een sloppenwijk zijn. Volgens de Wereldbank leven 130 miljoen Zuid-Aziaten in een sloppenwijk of in een niet-officiële nederzetting. Tussen 2000 en 2011 is het aantal mensen in Zuid-Azië toegenomen met 130 miljoen, meer dan de volledige bevolking van Japan.

“Sloppenwijken hoeven geen probleem te zijn”, vindt Jonathan Hursh van Utopia. “Ze kunnen een pluspunt zijn. We kunnen ze opnieuw ontwerpen als leefbare, lichte en aanpasbare plaatsen. Plaatsen die beter passen bij de moderne wereld, waar een diverse groep burgers niet alleen kan overleven, maar ook gedijen”, meent Hursh.

Microsteden binnen de grootstad

De wereld verandert snel. Tokio, Londen en New York zullen in de toekomst geen megasteden meer zijn. De steden die echt snel groeien liggen in Azië en Afrika: Lagos in Nigeria met 88 miljoen mensen, Dhaka in Bangladesh met 76 miljoen en Kinshasa in de DRC met 63 miljoen. De grote sloppenwijken in deze steden moeten worden beschouwd als onderdeel van de oplossing in plaats van het probleem, stellen de experts van Utopia, die nadenken over innovatieve steden van morgen.

“Stedelijke leiders in Azië en Afrika zoeken naar oplossingen voor hun steden. Wat als ze die op de meest onwaarschijnlijke plekken zouden vinden: hun sloppenwijken?”, vraagt Hursch zich af?

“Sloppenwijken kunnen omgebouwd worden tot microsteden en speciale testzones waar we nieuwe vormen van gezondheidszorg, onderwijs, energievoorzieningen en alle andere belangrijke aspecten van het leven op een behendige manier kunnen vormgeven en testen. Een beetje vergelijkbaar met speciale economische zones, de innovatieve plaatsen waar nieuwe technologie en innovatief bestuur uitgetest worden in verschillende landen in Azië en Afrika.”

Dit artikel is eerder verschenen op thethirdpole.net.