Senaatsverkiezingen tonen wie de macht heeft in Congo: Kabila

President Tshisekedi’s wittebroodsweken zijn al voorbij

© Reuters / Olivia Acland

Felix Tshisekedi krijgt hulp van ontslagnemend president Kabila bij het omgorden van de presidentiële sjerp tijdens Thisekedi’s inauguratie tot president van de Democratische Republiek Congo.

Op 30 december 2018 gingen de Congolezen naar de stembus voor presidents-, parlements- en provinciale verkiezingen. Die zijn nu al legendarisch, vooral door de grootschalige zwendel die er op volgde. Oppositieleider Félix Tshisekedi werd tot president uitgeroepen ondanks overtuigend bewijsmateriaal dat Martin Fayulu, een andere oppositieleider, rond de zestig procent van de stemmen haalde.

Uittredend president Kabila’s kandidaat Ramazani Shadary haalde minder dan twintig procent, maar dat belette het pro-Kabila-platform Front Commun pour le Congo (FCC) blijkbaar niet om een solide meerderheid te verwerven in parlement en provincieraden. De resultaten werden zwaar gecontesteerd, maar op 24 januari legde Félix Tshisekedi toch de eed af als vijfde president van Congo.

Senaatsverkiezingen

Daarmee is de electorale cyclus niet rond. Er moeten nog lokale verkiezingen worden georganiseerd, en ook een reeks indirecte verkiezingen. Onder meer voor de senaat. Senatoren worden per provincie verkozen door de provincieraadsleden. Dat gebeurde op 15 maart. Ook hier was het resultaat onverwacht. Uiteindelijk bleek de FCC-meerderheid in de senaat zelfs groter dan in de provinciale raden. De verkiezingen verliepen zeer corrupt. FCC-kandidaten hebben op grote schaal stemmen gekocht, onder andere van provincieraadsleden van de oppositie.

Uiteindelijk heeft het Kabila-kamp minstens 90 senaatzetels op 108 en 341 parlementsleden op 500

Vooral voor Tshisekedi’s partij UDPS was het pijnlijk. Minstens in Kinshasa en Kasai-Central heeft UDPS voldoende verkozenen om een paar senatoren uit de brand te slepen. Wat niet gelukt is. Het is duidelijk dat UDPS-raadsleden tegen betaling gestemd hebben voor FCC-kandidaten. UDPS heeft in het hele land één senator, verkozen in Kasai Oriental.

Uiteindelijk heeft FCC minstens 90 senaatzetels op 108 en 341 parlementsleden op 500. De finale telling kan pas gebeuren als de verkiezingen van 30 december ook in alle districten gehouden zijn. Voorlopig zijn de indirecte verkiezingen uiteraard ook opgeschort in de districten waar de directe verkiezingen nog niet plaatsvonden.

Slechte start

Sinds de installatie van de provinciale raden in 2006, die nooit vervangen werden omdat de provinciale verkiezingen in 2011 werden geannuleerd, hadden die op vlak van bestuur een bijzonder slechte reputatie. Provinciale verkozenen, vaak zonder een goed begrip van hun mandaat of de vaardigheden en kennis om het in te vullen, zetten voortdurend de provinciale autoriteiten onder druk met moties van wantrouwen om voor zichzelf allerlei materiële en financiële voordelen af te dwingen.

De stabiliteit van een provincieraad was evenredig met de capaciteit van de provinciegouverneur om de steun van de raadsleden te kopen. Vooral sinds het creëren van een hele reeks nieuwe provincies in 2015 zou de provincieraad een cruciale instelling moeten zijn voor het verbeteren van lokaal bestuur en accountability. De stemmenzwendel rond de senatorenverkiezingen lijkt echter een erg slecht begin van de strijd tegen corruptie op dat niveau.

Hebzucht en arrogantie

De manier waarop de senaatsverkiezingen zijn verlopen, toont duidelijk aan dat het FCC zijn verpletterende meerderheid in parlement en provincieraden volop zal inzetten om president Tshisekedi, zijn UDPS-partij en de CACH-coalitie met het UNC van echte macht weg te houden. Ze zijn vastberaden om de volledige controle te houden over beleid, functies en geld. Het zal voor Félix Tshisekedi erg moeilijk worden om te voldoen aan de verwachtingen van zijn aanhangers die hopen dat hij hun moeilijke leefomstandigheden gaat verbeteren en echte verandering tot stand zal brengen.

Veel waarnemers waren verrast hoe zichtbaar de hebzucht en de arrogantie van FCC waren, waardoor er enkel wat kruimels voor de anderen overbleven. Maar het is moeilijk te zeggen of dit het gevolg is van een centraal uitgewerkte FCC-strategie, of eerder te maken had met individuele inspanningen van FCC-kandidaten om een lucratief mandaat in de senaat uit de brand te slepen.

Reacties

Bijna onmiddellijk na de stemming gingen UDPS-militanten en Tshisekedi-aanhangers in Kinshasa en de Kasai (een Tshisekedi-bolwerk) de straat op tegen wat zij beschouwden als gemanipuleerde verkiezingen en onverantwoordelijk gedrag van hun provinciale verkozenen. In verschillende steden liep het uit op rellen en geweld, vooral gericht tegen bezittingen van provincieraadsleden van het UDPS.

Het ancien régime van Joseph Kabila houdt het politieke landschap in een ijzersterke greep, en bovendien heeft het de volledige controle over de veiligheidssector en de belangrijkste sectoren van de Congolese economie.

De interim-voorzitter van de partij Jean-Marc Kabund verwierp de resultaten en eiste een herverkiezing. Félix Tshisekedi riep een inter-institutionele bijeenkomst samen met niet alleen politieke maar ook gerechtelijke autoriteiten, het leger en de kiescommissie. Daar werd besloten de installatie van de senaat en de verkiezing van de gouverneurs uit te stellen.

Maar de FCC ontkende dat de inter-institutionele bijeenkomst een mandaat heeft om zich met de verkiezingskalender te bemoeien, en stelde dat UDPS het democratiseringsproces niet moest gijzelen bij het oplossen van zijn interne problemen. Uiteindelijk kon Félix Tshisekedi niet anders dan de uitslag van de senaatsverkiezingen te aanvaarden.

Als die senaatsverkiezingen één zaak duidelijk gemaakt hebben, dan is het dat president Tshisekedi een strijd voert die hij niet kan winnen: het ancien régime van Joseph Kabila houdt het politieke landschap in een ijzersterke greep, en bovendien heeft het de volledige controle over de veiligheidssector en de belangrijkste sectoren van de Congolese economie.

Tshisekedi’s bondgenoten verveeld

Ondanks het bewijs dat Tshisekedi op 30 december de verkiezingen niet heeft gewonnen, hebben uiteindelijk allerlei instanties zijn presidentschap erkend. Om pragmatische redenen. Ook al leek de nieuwe politieke constellatie erg weinig perspectief te bieden voor duurzame stabiliteit, op korte termijn haalde ze toch de lont uit het kruitvat. Het land stevende net na de verkiezingen immers af op harde confrontaties.

Tien weken na de eedaflegging van de nieuwe president beseffen veel Congolese en internationale actoren dat ze deze pseudo-regimewissel alleen maar een realiteit kunnen maken door hem te helpen zijn beperkte ruimte en impact te vergroten.

De katholieke kerk betwistte als eerste de verkiezingsuitslag, maar heeft het nieuwe staatshoofd nu toch erkend. Mgr. Fridolin Ambongo, de bisschop van Kinshasa, roept op om de president te ondersteunen in zijn poging afstand te nemen van Joseph Kabila.

De Verenigde Staten hebben sancties opgelegd voor fraude en corruptie bij de verkiezingen, maar begin april bezoekt Tshisekedi wel Washington om de banden aan te halen.

Félix Tshisekedi investeert heel actief in de Afrikaanse multilaterale instellingen, in de eerste plaats de Afrikaanse Unie, die hem in februari tot vice-president verkoos. Vooral in de buurlanden zoekt hij steun, met speciale aandacht voor Rwanda, Oeganda en Angola. Die wijde regio heeft Kabila na 2016 onder druk gezet verkiezingen te organiseren waarbij hij zelf geen kandidaat was. Nu hoopt zijn opvolger daar een draagvlak te vinden.

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws
Westerse partners bevinden zich ook in een zeer ambigue situatie in hun steun voor een president die de verkiezingen niet heeft gewonnen. De Verenigde Staten hebben bijvoorbeeld sancties opgelegd aan hoge functionarissen van de kiescommissie CENI voor fraude en corruptie bij de verkiezingen, maar trachten expliciet Tshisekedi te versterken. Begin april bezoekt die Washington om de banden aan te halen.

Twee maanden na zijn eedaflegging zit Tshisekedi in een bijzonder oncomfortabele positie. De mensen die hem steunen weten dat zijn presidentschap gebaseerd is op vervalste verkiezingen. Zijn aanhangers en zij die hem het voordeel van de twijfel geven, verwachten dat hij hun dagelijkse levensomstandigheden zal verbeteren, maar zijn coalitiepartners in de regering doen er alles aan om te voorkomen dat hij echt de macht bekleedt. De senaatsverkiezingen hebben dat nog eens zeer pijnlijk scherp gesteld.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.