Wole Soyinka for dummies: 'Wij krijgen er geen kop of staart aan'

Wole Soyinka, of voluit Akinwande Oluwole Soyinka (82), won de meest prestigieuze literatuurprijs ooit, in 1986. Hij is ook en vooral bekend omwille van zijn politiek activisme, zijn pen die soms gedrenkt in vitriool, vooral een betere rechtvaardigere wereld wil uittekenen. Woensdag 21 september gaat hij uitgebreid in gesprek, in de Brusselse Bozar.  

  • © Ruth Govaerts / MO* Soyinka ziet zich vooral als een (geëngageerd) theatermaker en schuwt de vuile politiek ook niet © Ruth Govaerts / MO*
  • © Ruth Govaerts / MO* Soyinka vindt in 1960 de nieuwe Nigeriaanse staat een “gedrocht” door Britse kolonialen in het leven geroepen en waarschuwde toen al voor het afglijden naar machtsmisbruik en corruptie. © Ruth Govaerts / MO*

‘Eigenlijk ben ik vooral op zoek naar rust’, schrijft hij in zijn (voorlopig) laatste memoires uit 2006, You Must Set Forth at Dawn, wellicht de beste introductie tot ’s mans werk en leven, althans voor wie het Engels machtig is.

Helaas wist Soyinka, Wole of “Kongi”, vernoemd naar één van zijn theaterstukken (Kongi’s Harvest), zich behept met een onstilbare honger naar rechtvaardigheid, die hem meermaals achter de tralies deed belanden in Nigeria, het land uitdreef en zelfs scheidde van vrouw en kinderen.

Wole Soyinka

Nobelprijswinnaar literatuur uit Nigeria, de eerste van drie Afrikanen die ooit de prijs kregen. Politiek activist, verwoed jager en vader van tien kinderen. Onvermoeibaar schrijver van theater, romans, poëzie, essays.

De schrijver

Soyinka’s taal is soms toegankelijk en bevat bijna dialogen zoals je ze hoort op straat, in salons of bij area boys in Lagos? Op andere momenten hanteert hij een woordenschat en een dermate complexe syntaxis dat je zijn boeken vertwijfeld weg legt en je afvraagt of het aan jou ligt.
Zijn somtijds ondoorzichtige taal – zijn theater is echter vaak erg onderhoudend en toegankelijk – net als zijn striemende kritiek op sommige Afrikaanse mede-schrijvers maken hem tot een bijwijlen controversieel figuur in literaire kringen.
In 1960, wanneer hij zijn eerste grote theaterstuk schrijft om de onafhankelijkheid van Nigeria te vieren, zit het er al meteen tegen. A Dance of the Forests zal nooit de “main stage” halen. De Nigeria Council, een overheidsorgaan dat de culturele activiteiten ook ondersteunde, vond het bijvoorbeeld maar niks. ‘Sorry, maar we krijgen er kop noch staart aan.’

Zijn stuk is een uiterst originele, met goden en folklore van Soyinka’s Yoruba-roots bevolkte aanklacht tegen het nieuwbakken Nigeria. Hij vindt die federale staat maar een “gedrocht” door Britse kolonialen in het leven geroepen en waarschuwde toen al voor het afglijden naar machtsmisbruik en corruptie.

Soyinka overvalt radiostudio

Soyinka die met een universiteitsdiploma Engels en extra theaterervaring uit Groot-Brittannië was teruggekeerd naar Nigeria, voert het stuk op in Ibadan en speelt zelf ook de rol van Forest Head, de god van het woud die over de anderen waakt.

Zijn stuk bevat ook tal van andere thema’s die hij later in andere stukken zal hernemen, onder meer die van de autoweg (zowel verbindend als dood en verderf zaaiend) of nog, ontbossing en milieuvervuiling. Denken we Shell en Ogoniland: de vervuiling van deze olieregio in Nigeria, waartegen mede-schrijver Ken Saro-Wiwa in opstand kwam, waarna die terechtgesteld werd door de Nigeriaanse dictator Sani Abacha.

De koning van aparo achter tralies

Soyinka ziet zich vooral als een (geëngageerd) theatermaker en schuwt de vuile politiek ook niet. Begin jaren zestig onderhoudt hij bijvoorbeeld goede contacten met de oppositiepartij Action Group en op gegeven ogenblik overvalt hij zelfs een radiostudio wanneer die de overwinningsrede van een politicus uit zijn “regio” wil afspelen.

Volgens Wole Soyinka en zijn medestanders was de kiesuitslag sowieso vervalst en de geplande victorie-kreet van de premier prematuur. Met een pistool tegen de slaap van de ongelukkige radio-maker, dwingt Soyinka een tape van eigen makelij af te spelen. De kranten koppen gelijk Wanted Man en hij zal pas na maanden vrijkomen, op basis van procedurefouten.

In 1967, wanneer de Biafra/Burgeroorlog uitbreekt in Nigeria– remember, de eerste hongerkindjes op uw televisiescherm? – zal het de ijverige democraat en humanist minder goed vergaan. Zijn pleidooi tegen bloedvergieten in de afvallige “republiek” en zijn (stille) diplomatie leveren hem meer dan twee jaar cel op, waarvan het gros in eenzame opsluiting. Hij schrijft hierover Poems from Prison en een relaas in proza, The Man Died.

Eens vrijgelaten, onder internationale druk, gaat Soyinka in 1969 in vrijwillige ballingschap.

De jaren zestig waren niet alleen woelige tijden in Europa. Nigeria verging het veel slechter. ‘Oppositieleiders werden afgedreigd’, schrijft Soyinka in You Must Set Forth at Dawn, ‘hun huizen en ondernemingen gevandaliseerd en soms werden bandieten op hun vrouwen afgestuurd, om ze voor de ogen van hun mannen  te verkrachten’. De term Weti e! (de fik erin) werd gemeengoed.’

Soyinka vocht, ook in het buitenland, met zijn pen en zijn stem. Het geweer zou hij alleen nog gebruiken om op aparo, zijn geliefde gevogelte en ander wild te jagen. Het zou hem enige rust in het hoofd verschaffen, aldus een familielid.

© Ruth Govaerts / MO*

Soyinka vindt in 1960 de nieuwe Nigeriaanse staat een “gedrocht” door Britse kolonialen in het leven geroepen en waarschuwde toen al voor het afglijden naar machtsmisbruik en corruptie.

Het zwarte gat

In 1994 moet Soyinka voor een tweede keer in ballingschap , op vlucht voor de repressie en doodsbedreigingen van Abacha. Intussen is hij echter al een wereldster, mede dankzij de Nobelprijs Literatuur van 1986, die hem helaas ook een jarenlange writers block opleverde.

Gelukkig wordt hij al snel weer bezocht door zijn zelfverklaarde muze, de Yoruba-god Ogun, en hij publiceert onder meer gedichten over Nelson Mandela; proza over onder meer zijn vader S.A. Soyinka die hij afgekort “Essay” noemt (Isara: A voyage Around Essay); theater en ook politiek werk, onder meer het bijtende The Open Sore of a Continent, een gedetailleerd relaas van de mistoestanden onder dictator Abacha, maar ook die van Muhamadu Buhari en “partner in terror” Tunde Idiagon, ‘dat hypocriete, zelfverklaarde duo redders van de natie’.

Buhari is  de huidige president van Nigeria en moet blijkbaar de intussen eerbiedwaardige grijze man graag zien komen, want ondanks Soyinka’s verleden kan hij vrijelijk in en uit Nigeria, waar hij meestal als een held ontvangen wordt.

Do you speak Nederlands?

De professor/schrijver/jager/wijnkenner/enzovoort is intussen 82 jaar oud en reist inderdaad nog geregeld op en af tussen Nigeria en vooral de VS.

Wie hem live aan het werk wil horen, rept zich woensdagavond 21 september naar de Bozar in Brussel.

Wie zijn werk in het Nederlands wil lezen, moet naar de bibliotheek of de ramsj, want slechts een fractie is verschenen in het Nederlands en op herdrukken blijft het vooralsnog wachten. Spijtig, want Soyinka is zonder twijfel één van ’s werelds grootste levende schrijvers en Afrika’s meest bekende theatermaker totnogtoe.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.