Ze zijn niet te tellen, mijnheer

Buurman Hafid heeft een probleem. ‘Probeer maar eens aan je vijfjarige dochter uit te leggen dat zij voor honderd procent uit Algerijns bloed bestaat, maar wel degelijk Belg is. En dat haar vriendinnetje Meryem eigenlijk geen Turkse is, maar een oosterse christen, met Syrische roots.’ Het is voor niemand eenvoudig om de realiteit van de Belgische multiculturele samenleving te vatten, laat staan ze te verklaren aan vijfjarige dochters. Uitzoeken welke nationaliteiten België anno 2003 huisvest, is dat evenmin.

De cijferpuzzel

Cijfers en statistieken over migratie zijn beperkt en bovendien gefragmenteerd. Welke mensen vallen onder de term migratie: migranten, allochtonen, Belgen van niet-Belgische origine, vluchtelingen, illegalen, asielzoekers, mensen met een voorlopige verblijfsvergunning? De Dienst Vreemdelingenzaken komt niet veel verder dan een wedervraag: ‘Kan u uw vraag wat aflijnen en precies omschrijven wat of wie u zoekt?’ Waarop ik verduidelijk dat ik wil weten uit welke nationaliteiten onze hedendaagse samenleving is opgebouwd. Hoeveel Kosovaren wonen er in België, en hoeveel Marokkanen, Chinezen, Argentijnen, enzovoort? Dat ik dus inderdaad de cijfers zoek van nieuwkomers die het statuut van gezinshereniging hebben verkregen, maar veel meer dan dat.
Sinds 1974 geldt in ons land een migratiestop, waardoor immigratie of de toegang voor vreemdelingen in principe dus onmogelijk wordt. Zoals elke vesting, heeft ook Europa natuurlijk enkele achterpoortjes. Gezinshereniging is er daar één van. Via huwelijken komen naar schatting elk jaar vijfduizend tot zesduizend mensen naar België.
De andere ingang die open bleef na 1974 is de asielwet. Volgens sommigen betreft het hier een sluis, en is de instroom van kandidaat-asielzoekers een soort vloedgolf. In 2002 werden 18.805 nieuwe kandidaat-vluchtelingen geregistreerd. Daarmee zette de dalende trend van het aantal asielaanvragen door. In 2001 waren er nog 24.549 asielzoekers en een jaar eerder zelfs 42.691. De regering juicht, maar het Overlegcentrum voor Integratie van Vluchtelingen (OCIV) is ongerust over de dalende asielcijfers.
Pieter Degryse van het Overlegcentrum voor de Integratie van Vluchtelingen: ‘Volgens de asielinstanties zijn er ook steeds minder “echte” vluchtelingen tussen de asielzoekers. Slechts 1164 asielzoekers werden in 2002 als vluchteling erkend, ten opzichte van 1205 in 2000 en 1450 in 1998. Ons beleid schrikt dus in dezelfde mate de zogenaamde misbruikers af, als diegenen die internationale bescherming nodig hebben.’ Binnen de groep asielzoekers in 2002 vormden de Congolezen de grootste groep (9,5%). Ook Rusland, Turkije, Algerije en Kosovo zijn goed voor grotere groepen vluchtelingen. (Zie cijfergegevens onderaan)

Multinationaal België

Op 1 januari 2002 telde België 10.309.725 inwoners, waarvan 8,72 procent van niet-Belgische nationaliteit -genaturaliseerde allochtonen zijn daarin dus niet inbegrepen. Daarin vormen de EU-burgers de grootste groep (66,6 procent), met als koplopers de Italianen, gevolgd door Fransen en Nederlanders.
Het Afrikaanse continent leverde de tweede grootste groep niet-Belgische inwoners: 131.310 Afrikanen uit allerlei landen. Daarvan zijn 90.642 Marokkaan, wat de Marokkaanse gemeenschap meteen de grootste niet-Europese bevolkingsgroep maakt.
Derde grootste groep vormen de mensen afkomstig uit Europese landen die geen lid zijn van de Unie, goed voor 81.997 inwoners. Daarin heeft de Turkse gemeenschap een leeuwenaandeel: 45.866 inwoners van ons land hebben de Turkse nationaliteit . Slechts 32.557 mensen hebben een Oost-Europese nationaliteit. Nochtans bestaat de indruk dat Oost-Europa ook een groot aandeel in de groeiende diversiteit heeft. Volgens het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en Racismebestrijding, dat een aantal migratietendensen in Europa onderzocht, is dit niet per se een luchtspiegeling. Veel heeft te maken met de grote getallen seizoenarbeiders en contractuelen in de bedrijfswereld -al is dat vooral in Duitsland een tendens. Ook zouden heel wat mensen, vooral Polen, de Europese Unie binnenkomen via een toeristenstatus en er langer verblijven dan wettelijk toegelaten.

Naturalisatie

Addertje onder het gras bij de juiste interpretatie van de bevolkingsstatistieken in België, vormen de naturalisaties die heel wat “vreemdelingen” doen verdwijnen in de categorie Belgen. Vergelijkende cijfers van de volkstellingen van 1999 en 2002 tonen aan dat - op drie jaar tijd - het aantal Belgische inwoners met Marokkaanse en Turkse nationaliteit enorm gedaald is. Een mogelijke verklaring zou bij de invoering van de snel-Belg-wet op 1 maart 2000 kunnen liggen, maar juiste gegevens hierover zijn niet beschikbaar. Buitenlanders kunnen op drie manieren de Belgische nationaliteit verkrijgen: via de nationaliteitsverklaring, de nationaliteitskeuze, de naturalisatie. De snel-Belg-wet werd in het leven geroepen om elk van deze drie procedures te versoepelen en de termijn van dossierafhandeling te verkorten. In totaal werden 32.662 dossiers met betrekking tot 50.600 personen ingediend. In januari 2001 waren nog maar 2226 dossiers afgehandeld, waarvan 2032 een positieve beslissing hadden gekregen.
Naast alle getelde inwoners van ons land, zijn er ook in toenemende mate ongetelde “landgenoten”. Wat het aantal illegalen die in ons land verblijven betreft, bestaan logischerwijze geen cijfers. Zelfs een raming over hun aantal vindt Pieter Degryse van OCIV teveel nattevingerwerk: ‘Hou het maar op tienduizenden, al heb ik geen harde gegevens om dat te staven.’ Wat een betrekkelijk goede samenvatting van de hele statistische situatie van het diverse vaderland: we weten weinig, en ook dat niet met zekerheid.

Top 11 van herkomstlanden van asielzoekers (2002)

Kongo: 1789
Rusland: 1156
Turkije: 970
Algerije: 936
Kosovo: 917
Iran: 734
Slovakije: 635
Roemenië: 631
Albanië: 539
Guinea: 515
Rwanda: 487

De Conventie van Genève (1951) definieert een vluchteling als een individueel persoon, die ‘uit gegronde angst voor vervolging om ras, religie, nationaliteit of politieke overtuiging niet in zijn eigen land is en zich niet wil of kan verlaten op bescherming van dat land.’ Wie erkend wordt als vluchteling heeft recht op werk, zorg, reispapieren en mag niet worden weggestuurd.

Een greep uit de nationaliteiten in België

(N.I.S.  1 jan. 2002)

Italianen: 190.792
Fransen: 111.146
Nederlanders: 92.561
Marokkanen: 90.642 (1999: 125.082 )
Turken: 45.866 (1999: 70.701)
Spanjaarden: 44.958
Kongolezen: 12.974
VS: 11.814
Hongarije: 8884
Algerije: 7216
Joegoslavië: 6364
Syrië: 4822
Chinezen: 4472

Vertegenwoordiging van de continenten in België

(N.I.S.  1 jan. 2002)

Europa:- Belgen: 9.462.991
- lidstaten: 564.172
- Oost-Europa: 32.557
- andere Europese landen (waaronder Turkije): 49.420
Afrika (waaronder Marokko): 131.310
Amerika’s: 23.674
Azië: 30.507
Oceanië: 871