Grijpen de agromultinationals de macht ?

De agrobusiness is volop in beweging. De grootste bedrijven in de sector fuseren of nemen elkaar over en worden nog machtiger tegenover de miljoenen boeren wereldwijd. Zelf beweren ze dat ze dit doen om nog beter de wereld te helpen voeden. We hebben dit al eerder gehoord maar klopt het ook?  

  • Stephen Melkisethian (CC BY-NC-ND 2.0) Monsanto is vermoedelijk het meest gehate bedrijf ter wereld Stephen Melkisethian (CC BY-NC-ND 2.0)

De wereld van de grote agrobedrijven die zaden, meststoffen, bestrijdingsmiddelen verkopen aan de boeren van Planeet Aarde is volop in beweging. Dat willen zeggen: de grote bedrijven worden nog groter. Deze week legde het Duitse chemieconcern Bayer een kleine zestig miljard euro op tafel om het zo vaak bekritiseerde Monsanto te kopen. Enkele maanden geleden kocht het Chinese ChemChina het Zwitserse Syngenta voor 40 miljard euro. Ook DowChemicals en Du Pont willen opgaan in één groter geheel. En om nog even met grote cijfers te goochelen: de grote baas van Monsanto, Hugh Grant, verdient naar verluidt een slordige 200 miljoen euro aan de deal met Bayer, vooral door de gestegen waarde van zijn aandelen.

Minder honger?

Dankzij de fusie met Monsanto kunnen we de wereld nog beter dienen en ervoor zorgen dat alle mensen van de groeiende wereldbevolking te eten zullen hebben, verklaarde Werner Baumann, de grote baas van Bayer. Het verhaal dat agromultinationals de honger uit de wereld zullen helpen, horen we natuurlijk al langer dan vandaag. Maar klopt het ook? Het is zeker zo dat de opbrengst per hectare landbouwgrond de voorbije eeuw enorm is toegenomen en dat dit iets te maken heeft met betere zaden, en betere en meer meststoffen, maar er is geen rechtstreeks verband tussen die realiteit en het aantal ondervoede mensen.

Momenteel tellen de Verenigde Naties 800 miljoen ondervoede mensen. Twee derde daarvan leeft in Azië en in Afrika heeft een op vier mensen niet genoeg te eten. Je zou kunnen zeggen dat een hogere landbouwproductie tot lagere prijzen leidt en dus zo het leven van de armsten kan verzachten. Maar het probleem van de honger is veel complexer en dieper dan dat.

Zullen de Congolese boeren productiever worden omdat Bayer Monsanto opkoopt? Neen.

Ondervoede mensen zijn mensen die onvoldoende inkomen hebben om voedsel te kopen, ook al is het voorradig. Vergeet niet dat een kwart van alle voedsel wordt verspild. De hongerende medemens leeft dikwijls op het platteland. Het zijn heel vaak mensen die te arm zijn om de producten van de agromultinationals te kopen, en meestal ook mensen die leven in een land waar de overheid hen niet of onvoldoende helpt om productiever te worden door middel van scholing, betere wegen, inkomenssteun, wetenschappelijke en technische omkadering,… De oorzaken van dat gebrek aan koopkracht zijn velerlei. De oorzaken van de gebrekkige overheid zijn diep geworteld in de historiek van die landen. Fusies tussen grote multinationals zullen daar weinig aan verhelpen. Zullen de Congolese boeren productiever worden omdat Bayer Monsanto opkoopt? Neen.

Meer marktmacht betekent hogere prijzen

Daar staat tegenover dat de groeiende marktconcentratie kan knagen aan het inkomen van de kleine boeren en dagloners. Minder en grotere agrobedrijven – meer concentratie op de markt zoals dat heet - betekent minder concurrentie. De drie groten samen zullen goed zijn voor zestig procent van de zaadmarkt en zeventig procent van de globale markt voor bestrijdingsmiddelen. De combinatie Bayer-Monsanto verkocht vorig jaar samen meer dan 23 miljard euro aan landbouwproducten. ChemChina-Syngenta en Dow-Dupont verkochten elk iets meer dan 14 miljard euro.

De machtsverhouding tussen deze drie reuzen en de miljoenen boeren wordt nog ongelijker. 

Minder concurrentie tussen producenten betekent doorgaans hogere prijzen voor hun klanten. De machtsverhouding tussen deze drie reuzen en de miljoenen boeren wordt nog ongelijker.

Die grotere marktmacht betekent, normaal gezien, dat de reuzen een groter deel van het rendement in de landbouwsector naar zich toe kunnen trekken, ten koste van de boeren. Zoiets noemt men een oligopolie. Het is nog net geen monopolie maar de concentratie van de marktmacht laat wel toe de markt te sturen.

Terminator

Moeten we in herinnering brengen dat Monsanto ooit het zogenaamde Terminatorzaad ontwikkelde dat maar één oogst toeliet, omdat het geoogste zaad compleet waardeloos was als zaaigoed? De reden was natuurlijk dat Monsanto graag de boeren verplicht om elk jaar opnieuw zijn zaden te kopen. Er stak meteen een storm van protest op en Monsanto zag zich verplicht het Terminatorzaad terug van de markt te halen. Het is een van de redenen waarom Monsanto een van de meest gehate bedrijven ter wereld is geworden.

Maar het tekent ook hoe deze beursgenoteerde reuzen denken. Het draait om de winst. Daartoe willen de agroreuzen niets liever dan de boeren compleet van hen afhankelijk maken. Het is te hopen dat de Europese commissaris voor competitie, Margrethe Vestager, en andere competitie-autoriteiten daaraan denken, als ze de deals in overweging nemen.

Welke landbouw?

Het gaat uiteraard ook over de toekomst van de landbouw. Wie zal daar de lakens uitdelen? Naar welk soort landbouw gaan we? Een landbouw die steeds meer drijft op technologie, bestrijdingsmiddelen, meststoffen, die elk greintje  biodiversiteit verdelgt, waar de boer niets meer is dan een radertje en waar enkele reuzen de koers bepalen? Of een landbouw waar boeren eigen accenten kunnen leggen, waar wel plaats blijft voor diversiteit op en naast het veld?

Hoe ver reikt de lobbyarm van de nieuwe agroreus?

Eén voorbeeldje maar. Europa verzet zich traditioneel tegen de genetisch gemodificeerde gewassen (ggo’s). Nu het Duitse Bayer met Monsanto de grootste producent van ggg’s ter wereld heeft opgeslokt, is het zeer de vraag of dit de Europese keuzes niet zal beïnvloeden. Hoe ver reikt de lobbyarm van de nieuwe agroreus?

Breekt deze fusie het Europese verzet tegen de ggo’s? We zullen het snel genoeg weten. 

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.