Wat weerhoudt andere leiders van staatsterreur als Wit-Rusland hiermee wegkomt?

Journalist en econoom Alex Van Steenbergen spreekt zijn steun uit voor de Witrussische bevolking. Ondanks politiegeweld protesteren mensen al vier avonden op rij tegen de uitslag van de frauduleuze presidentsverkiezingen. ‘In Minsk steken momenteel veel mensen hun nek uit. Zij verdienen onze steun.’

Nadat de kiescommissie zondag de Wit-Russische president Aleksandr Loekasjenko tachtig procent van de stemmen toedeelde, toonde het Wit-Russische volk hoe geloofwaardig deze uitslag was. De opkomst tijdens de betogingen tegen de overduidelijk vervalste verkiezingen was enorm. Het regime schakelde prompt het internet uit, maar toch was het snel duidelijk dat niet alleen in Minsk en de grote provinciesteden, maar ook in de normaal kalme stadjes op het platteland duizenden mensen mobiliseerden. Van een tegenbetoging door de tachtig procent werd niets vernomen.

Loekasjenko is nooit een subtiel dictator geweest.

Dankzij het werk van de burgerjournalisten van het kanaal NEXTA zagen we wie wel voor de president op straat kwam. Op de avond na de verkiezingen haalden de ordediensten snel de grote middelen boven: op de centrale lanen van Minsk schoten ze met flashbang-granaten en rubberkogels naar de betogers.

Toen de dagen daarna de demonstranten van tactiek veranderden en onvoorspelbaar doorheen de hoofdstad samenkwamen, werd de repressie arbitrair. Vanuit ongemerkte busjes werden voorbijgangers belaagd en opgepakt, soms beschoten. Op een zelfgemaakt filmpje kon je een dochter horen die wanhopig schreeuwt als haar moeder tegen de grond gedrukt en geslagen wordt. Een man werd in zijn hand geraakt door een rubberkogel die drive by-stijl werd afgevuurd. Een ploeg van de BBC nam het gehuil van arrestanten in een busje op.

Loekasjenko is nooit een subtiel dictator geweest. Zijn systeem van gesubsidieerde staatsbedrijven en boerderijen zijn overduidelijk instrumenten om met Russische oliesubsidies loyaliteit af te kopen. Wanneer die wortels niet voldoende zijn, haalt hij even snel en effectief de stok boven. In 2010 ondervonden betogers tegen de uitslag van de presidentsverkiezingen (ook ongeveer tachtig procent voor de dictator) dat het regime indien nodig hard uithaalt. Minsk werd omsingeld door bataljons gretige ordetroepen die ongemeen hard toesloegen.

Ook vandaag speelt hetzelfde scenario zich af, en meer dan ooit voor het oog van de wereld. Eén van de filmpjes die NEXTA de wereld instuurde toonde de binnenplaats van een gevangenis. Demonstranten lagen er rij na rij op de grond, handen op de rug gebonden. Twee gemaskerde bewakers voor de poort leken wat te keuvelen.

We hebben de Wit-Russische president vaak voorbarig afgeschreven. Ditmaal lijkt hij echt in het gevecht van zijn leven verwikkeld. Er zijn sterke indicaties dat het relatieve fatalisme van de gemiddelde Wit-Rus verdwenen is en dat de oppositie eindelijk een volksbeweging is. Mensen roepen oproerpolitie met ‘schande’ na. Dat is ongezien.

Maar hij verdwijnt niet zonder slag of stoot. Dit is een strijd die hij niet mag winnen. Als hij – of iemand anders – met zo’n naakt, arbitrair geweld wegkomt, wat schrikt leiders dan nog af van het grijpen naar staatsterreur? Poetin en Xi Jinping hebben hem hun felicitaties voor zijn overwinning overgemaakt – en kijken waarschijnlijk geïnteresseerd hoe deze episode afloopt.

Voor het Westen betekent dit dat een koerswijziging zich opdringt. Na Maidan (de protesten in Oekraïne die op 21 november 2013 ontstonden tegen de regering van president Viktor Janoekovitsj naar aanleiding van diens niet-ondertekening van het associatieverdrag tussen de Europese Unie en Oekraïne, red.) hebben Pompeo (VS), Kurz (Oostenrijk) en Reynders (België) Loekasjenko in Minsk al met een bezoek vereerd, in de hoop hem van Rusland los te weken. De Europese Unie versoepelde haar sancties, opgelegd na de repressie van 2010. We staarden ons blind op de schuchtere liberaliseringen. Dat blijkt nu allemaal window-dressing.

Onder een regime als dat van Wit-Rusland volgen de echte verkiezingen wanneer de stembureaus sluiten. Hoeveel mensen kiezen ervoor de ordediensten op straat te trotseren, en hoelang? In Minsk steken momenteel veel mensen hun nek uit. Zij verdienen onze steun.