Jan Terlouw: ‘Socialisten zijn te kapitalistisch geworden’

De Nederlandse schrijver en politicus Jan Terlouw mag dan 85 jaar oud zijn, zijn visie op politiek en samenleving is nog steeds glashelder. ‘De sociaaldemocraten zijn niet meer in staat antwoorden te bieden op vragen van hun kiezers, ze moeten zich heruitvinden’, zegt hij in een interview met MO*.

Bron: Vimeo (Punkmedia)

Jan Terlouw tijdens een uiteenzetting op “Cleantech Tomorrow 2016”

Als overtuigde D66’er lijkt de Nederlander Jan Terlouw uit te zijn op een comeback. Zijn pleidooi in de Nederlandse talkshow De Wereld Draait Door van eind november vorig jaar liet niemand onberoerd en werd inmiddels honderdduizenden keren bekeken. Daarin pleitte hij voor meer bewustzijn. ‘We zijn de aarde aan het verwoesten, willen we dit werkelijk zo overlaten aan onze kinderen?’, zei hij.

Een ander punt dat hij in zijn fel gesmaakte optreden aanhaalde, was het gebrek aan vertrouwen. ‘Een politiek gebaseerd op vertrouwen, dat is waar het om gaat. En als dat vertrouwen zo laag is geworden, dan is dat een groot probleem’.

Jan Terlouw was vorige week te gast op het Festival van de Gelijkheid on tour in Leuven. MO* had een gesprek met hem over vertrouwen, de toekomst van de politiek en die van onze (klein)kinderen.

In uw pleidooi in De Wereld Draait Door verwees u naar het vertrouwen dat momenteel zoek is tussen de bevolking en de politiek. Men kan geen touwtjes meer aan de brievenbussen hangen, zei u. Maar is de reden hiervoor niet dat de maatschappij waarin we leven grondig is veranderd?

Jan Terlouw: Het is niet enkel een gebrek aan vertrouwen in de politiek. Het is ook een gebrek aan vertrouwen onderling. Ondernemers zeggen vaak tegen me: ‘Wat ik vroeger deed met een handdruk, gebeurt nu met een contract. Als ik een brug moet bouwen, dan heb ik meer juristen nodig dan ingenieurs.’ Met andere woorden, het legale aspect en je vrijwaren voor vervolging en aanklagen is zo groot geworden dat het vertrouwen onderling verdwijnt.

‘Ik kreeg veel kritiek van mensen die mij naïef vinden om te denken dat je vertrouwen terug kunt brengen.’

Het is ook zo dat de politiek minder vertrouwen heeft in de mensen. De politiek regelt zoveel dingen zonder samenspraak met de burgers. En dan zie je het vertrouwen afnemen. Het raakte duidelijk een gevoelige snaar toen ik dat zei. Dat had ik niet verwacht, vooral toen ik het had over de verwoesting van de aarde. Dat is wel een bewijs dat het leeft bij de mensen.

Ik kreeg veel kritiek van mensen die mij naïef vinden om te denken dat je vertrouwen terug kunt brengen. Maar ik heb er ook over nagedacht, waarom raakte dat nou een snaar? Omdat de mensen voelen dat het niet functioneert zonder vertrouwen. Als je naar een school of een bedrijf kijkt en er is een afdeling waar mensen elkaar wantrouwen, daar is de productie slechter, daar zijn mensen niet gelukkig.

We zijn wel toleranter geworden op heel wat vlakken.

Jan Terlouw: Tolerantie is iets anders dan elkaar vertrouwen. En het is trouwens lang niet perfect hoor. Homofobie is nog lang niet verdwenen, antisemitisme evenmin. In tegendeel, het is aan het terugkeren, heb ik de indruk. Ik vind het in ieder geval anders dan vertrouwen. Je kunt zeggen ‘ik ben wel tolerant’, maar daarom vertrouw je de mensen niet per se.

Het is heel moeilijk te zeggen waar dat wantrouwen precies vandaan komt. Onlangs zei iemand tegen me: ‘Ik merk voortdurend dat, als mensen rijker worden, ze automatisch wantrouwiger en onzekerder worden.’ Als je weinig hebt, ach… wat maakt het dan uit. Maar als je veel hebt, dan wil je het bewaken. De samenleving is aan het verharden. Moeilijk te zeggen waar het precies vandaan komt, maar ik weet wel dat mensen er niet gelukkiger van worden.

Onze parlementaire democratie is ook een vertrouwensdemocratie, die berust echt op vertrouwen. We zeggen: ‘We kiezen je voor vier jaar, en we vertrouwen je toe dat jij ons regeert’. Dat is nogal wat. En daar moeten de twee kanten aan werken. Ten eerste diegene die het doet, je moet die persoon daadwerkelijk vertrouwen. Maar diegene die vertrouwd wordt, moet zich van zijn verantwoordelijkheden bewust zijn. Dat betekent nog al wat.

‘Politici moeten uitstralen dat ze vertrouwen hebben in de bevolking, dat het geweldig is om verkozen te worden.’

Politici moeten ook uitstralen dat ze vertrouwen hebben in de bevolking, dat het geweldig is om verkozen te worden. Ik was dus vooral blij toen het, onbedoeld, weer aan de orde kwam met die uitspraak in De Wereld Draait Door.

Hoe kunnen we dat vertrouwen herstellen?

Jan Terlouw: Moeilijke vraag. Ik denk dat de politiek daarmee moet beginnen. Politici moeten veel betrouwbaarder worden en het ook uitstralen. Ze zijn er tenslotte voor het publieke belang.

(CC0)

‘De socialisten lijken geen antwoord meer te kunnen bieden op problemen van de mensen. Er is een tweedeling ontstaan.’

Emmanuel Macron lijkt erin te slagen om zo’n vertrouwen op te bouwen, door zowel links als rechts mensen tot minister te benoemen en voor een frisse regering te kiezen.

Jan Terlouw: Ik hoop het. Er zijn ook veel mensen die niet zijn gaan stemmen. En het is ongekend dat 35% voor Marine Le Pen stemt. Dat is veel. Macron die ronduit ‘Leve Europa’ roept, en een totale liberalisering van de economie wil, daar is ook heel wat kritiek op gekomen.

Hoe verklaart u de populistische golf die door Europa stroomt? Is dat ook een gevolg van het gebrek aan vertrouwen?

Jan Terlouw: Ik denk dat je dat moet koppelen aan een andere vraag, namelijk: hoe komt het dat het democratisch socialisme overal in de problemen zit? In Nederland is de PvdA van 38 zetels naar 9 zetels gegaan. Dat is ongezien. Maar ook de PS in Frankrijk heeft enorm verloren. Nu net ook de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen, toch wel een socialistisch bastion, daar zou SPD-leider Schulz moeten scoren zou je denken, maar ook daar zijn ze verloren. Labour in Engeland maakte net hetzelfde mee.

Is een mogelijke verklaring niet dat populistische, rechtse partijen zich op economisch vlak heel links gedragen en zo kiezers van links afsnoepen? De arbeidersklasse wordt erdoor aangetrokken.

Jan Terlouw: De socialisten lijken geen antwoord meer te kunnen bieden op problemen van de mensen. Er is een tweedeling ontstaan. Sinds de globalisering zo toeslaat zie je dat die voordelen van globalisering veel meer terechtkomen bij een bovenlaag, en dat de onderlaag er zelf geen voordeel, of zelfs nadeel aan heeft. Als je bij de onderlaag zit, zou je toch denken ‘ik zoek een oplossing bij mijn partij’, maar de traditioneel linkse partijen zijn niet meer in staat om een antwoord te bieden.

‘De socialisten hebben teveel ingestemd met liberalisering, privatisering en het geloof van de kiezers is hierdoor verdwenen.’

Als ik bij zo’n partij hoorde, dan zou ik me die fundamentele vraag stellen: hoe komt dat dat we geen antwoorden meer hebben op de problemen van de mensen, en daarom steeds meer uitwijken naar extreemrechts?

Ik denk dat het beeld te veel is gewekt dat socialisten ook kapitalisten zijn geworden. Ze hebben teveel ingestemd met liberalisering, privatisering en het geloof van de kiezers is hierdoor verdwenen. Dat verklaart deels waarom hun voormalige kiezers op die populistische partijen stemmen. Het zijn echt niet allemaal racisten die op Marine Le Pen of Geert Wilders stemmen.

Het is een uiting van een zekere vorm van onzekerheid tegenover de toekomst. De digitalisering, het wantrouwen in de banken, flexijobs,… allemaal nieuwe fenomenen waar socialisten geen antwoord meer op kunnen bieden.

Het zijn vreemde tijden, weet je. Trump heeft een rechtse partij. Hij is een ondernemer en een man die zegt ‘ik ga de internationale handelsverdragen vernietigen’. Dat is uiterst links, hij doet het en de burger reageert uiterst positief. Heel vreemd.

Wat is er toch gaande in deze samenleving? De politiek is machteloos geworden. Ik ben een liberaal, maar wel een liberaal die denkt dat de overheid dingen moet kunnen regelen en het dan ook werkelijk uitvoeren.

Wij hebben een overheid nodig, de samenleving heeft een overheid nodig die niet alles hoeft te regelen maar wel weet wat ze moet regelen, en het dan ook moet doen. Maar de markt is te sterk, het kapitaal is te sterk en stuurt de overheid.

Tijdens al die verkiezingen wordt er amper over klimaat gesproken.

Jan Terlouw: Ook daar geldt weer: het kapitaal houdt het tegen. Je ziet in Nederland allerlei middelgrote en grote bedrijven die vinden dat we achterblijven en dat we de concurrentiestrijd aan het verliezen zijn. ‘Dus overheid, doe iets!’ schreeuwen ze vanuit heel Nederland. Dat is een nieuw fenomeen, bedrijven die vinden dat de overheid daadwerkelijk regels moet gaan stellen.

‘Als Bernie Sanders kandidaat was geweest in de plaats van Clinton, had hij gewonnen. De politiek is machteloos geworden.’

Mensen geloven niet meer in de overheid. Kapitaal is zo sterk geworden en geld is macht. Ik ben voorstander van een gematigd kapitalistisch systeem waarbij de overheid precies bepaalt wat de voorwaarden zijn, en ze dan ook controleert.

President Trump ontkent zelfs dat er klimaatproblemen zijn.

Jan Terlouw: Dat is misdadig. Een politicus heeft helemaal niet het recht om te zeggen dat er geen klimaatprobleem is. Een overgrote meerderheid van de onderzoekers wereldwijd weet al twintig jaar dat het er is. Dan moet je dat, als politicus die daar geen verstand van heeft of geen onderzoek naar voert, accepteren. Je mag wel zeggen dat je er niet naar wil handelen. Want dat is politiek. Maar zeggen dat je het niet gelooft, dat mag niet.

Hij zal achterhaald worden door de feiten. De Amerikaanse burgers zullen vroeg of laat tot reden komen. Californië is al aan het verdrogen. IJskappen zijn aan het smelten. Wat Trump doet, is zorgen dat er een beleid komt door rampen. En dat mag hij niet doen. Het is heel zorgwekkend.

Waarom hebben de Amerikanen voor Trump gekozen? Omdat de democraten de verkeerde kandidaat hebben verkozen. Hillary Clinton en haar man zijn de grootste kapitalisten. Ze vragen honderdduizenden dollars voor een lezing. Als Bernie Sanders kandidaat was geweest in de plaats van Clinton, had hij gewonnen. De overwinning van Trump is volgens mij grotendeels te danken aan de democraten, die de foute kandidaat hebben gestuurd. Daar ben ik van overtuigd. Eigen schuld.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.