‘Lipstick and Gas Masks’: vrouwen in tijden van verzet

Er zijn mensen die in moeilijke tijden vertrekken, vluchten of emigreren en er zijn er die blijven en terugvechten. Het is deze laatste categorie die fotografe Mashid Mohadjerin bezig houdt. Ze is twee jaar na het uitbreken van de Arabische Lente op zoek gegaan naar vrouwelijke strijdsters. Het resultaat is een publicatie en een tentoonstelling. 

© Mashid Mohadjerin

Graffiti in Caïro met een afbeelding van activiste Samira Ibrahim.

‘Het is frustrerend dat, terwijl we onder druk staan van het IMF, het enige waar journalisten over willen praten vrouwenthema’s zijn. Meestal worden mooie Arabische vrouwen geselecteerd om over te berichten, en ze worden als experten naar voor geschoven. Ze krijgen het voor elkaar naar het hoofdkwartier van de VN te vliegen en maken daar groepsfoto’s. Westerse media houden daarvan. Ondertussen krijgt de economische onafhankelijkheid, de echte problematiek in Tunesië, maar geen aandacht, terwijl iedereen het alleen over vrouwen wil hebben’.

Dat zegt Mabrouka M’Barek, een vroeger parlementslid dat meegewerkt heeft aan het opstellen van de nieuwe Tunesische grondwet, in Lipstick & Gas Masks, een nieuwe publicatie van fotografe Mashid Mohadjerin. Lipstick & Gas Masks is in de eerste plaats een fotoboek.

Hier geen schreeuwerige beelden van vrouwen in volle actie maar eerder beelden van strijdsters in hun dagelijks leven, aangevuld met citaten uit interviews, tweets en straatbeelden die de rol van deze activistes duidelijk maakt. Een artistieke benadering van de opstanden in Egypte en Tunesië vanuit de positie van vrouwelijke activisten.

De publicatie maakt deel uit van een onderzoeksproject dat in 2013 gestart is en dat als thema ‘vrouwen en verzet in het Midden-Oosten’ heeft. Maar is dat niet tegenstrijdig? Doet Mashid Mohadjerin, die in 2009 de World Press Photo Award in de categorie eigentijdse thema’s won, juist niet wat deze activisten de westerse media aanwrijven?

De fotografe heeft hier haar redenen voor. ‘Ik wil de visie van Mabrouka M’barek met de wereld delen en ik begrijp vanwaar de frustratie komt, maar ik vind dat het ene het andere niet uitsluit’, zegt ze. ‘Mijn onderwerp is verzet en het ligt in het verlengde van waar ik al jaren mee bezig ben, de vluchtelingenproblematiek en migratie’.

‘Ideologisch gezien, is blijven en vechten beter. Het geeft je waardigheid’.

U zegt dat verzet als thema in het verlengde ligt van migratie, wat is de relatie tussen de twee?

Mashid Mohadjerin: In mijn parcours heb ik gefocust op migratie en op de gevolgen daarvan. Dit is voor mij een nieuwe fase in die zin dat ik ben beginnen kijken naar de andere kant van het verhaal, naar diegenen die achter blijven. Er zijn mensen die vluchten, migreren, weglopen maar er zijn mensen die blijven, die vechten. Wie zijn dat eigenlijk?

Dat heeft ook met mij persoonlijk te maken. Als puber was ik vaak boos op mijn ouders omdat ze gevlucht waren en niet zijn blijven vechten. Ik denk dat je een stuk van je waardigheid verliest door weg te gaan.

Title

Wat ik nu zeg is misschien niet eerlijk, maar ik voel het zo aan. Met ouder worden, kan ik dit beter relativeren. Maar ideologisch gezien, is blijven en vechten beter. Het geeft je waardigheid. Dat heb ik vooral in Palestina geleerd. Elke week gaan ze protesteren tegen de bezetting. Ze weten dat het niets zal opleveren. Ze doen het voor hun eigen waardigheid.

U hebt ervoor gekozen om uw lens op vrouwelijke activisten te richten, waarom?

Mashid Mohadjerin: Ik concentreer op vrouwen, niet omdat ik vind dat vrouwen belangrijker zijn dan mannen, maar omdat ze een grote rol spelen en op een ander manier actie voeren dan mannen. Zo betekent het veel meer wanneer een vrouw in opstand komt en iets op haar buik schrijft dan wanneer mannen dat doen.

In 1919 hebben vrouwen een grote rol gespeeld in Egypte. De mannen kwamen op straat om te protesteren tegen het Britse gezag in Egypte. Ze wilden onafhankelijkheid. Als de vrouwen niet mee hadden gestapt, was het een groot bloedbad geworden. De vrouwen zorgden ervoor dat de soldaten niet op de mannen schoten. Op vrouwen schieten zou toen een andere connotatie gehad hebben en veel woede opgewekt hebben. De meeste vrouwen in mijn boek zijn het hier wel niet mee eens. Ik zie zelf toch een verschil in de rollen.

Bent u iets specifieks gaan zoeken bij die vrouwen? Of bent u eerder met een open blik naar hen getrokken?

Mashid Mohadjerin: Ik denk niet dat het mogelijk is om met een volledig open blik te vertrekken. Je hebt altijd wel een idee. Dat idee is er ook wel om weerlegd te worden en ik sta ook daar voor open. Ik vind het juist boeiend als mijn visie uiteindelijk niet juist blijkt te zijn. Maar ik ben zeker niet vertrokken om mijn mening bevestigd te krijgen.

Ik ben op zoek gegaan naar de variatie, naar de verschillende stemmen. Want wat je hier in de westerse media te zien krijgt, zijn de pro-democratische, pro-westerse stemmen. Maar ik heb heel weinig moslimzusters aan het woord gehoord, bijvoorbeeld. En ook het onderscheid tussen de socialistische jongeren en de liberale jongeren heb ik niet echt gezien. Daarnaast is er een hoop jongeren die uit het niets zijn gekomen en zich aangesloten hebben bij de opstand, zonder een duidelijke visie.

Ik heb wel gekozen voor mensen die effectief actief waren en die op één of andere manier een bepaalde invloed hebben gehad op nationaal en soms ook op internationaal vlak.

Waarom de focus op politieke activisten?

Mashid Mohadjerin: Omdat ze mij inspireren. Ik wilde de vrouwen spreken die effectief hun leven riskeerden en echte opofferingen hebben gemaakt. Mensen kunnen zoveel zeggen, maar hoeveel mensen steken effectief hun nek uit als er een reële kans bestaat om doodgeschoten te worden? Niet zoveel. Maar deze vrouwen hebben het wel allemaal gedaan.

Wat heeft u het meest getroffen tijdens de ontmoetingen met die vrouwen?

Mashid Mohadjerin: Hun sterkte, hun vastberadenheid en hun intelligentie. Bij de Moslimbroeders heb ik bijvoorbeeld twee heel interessante vrouwen geïnterviewd. De kleindochter van de oprichter van de Moslimbroeders en Sarah Yousf, de woordvoerster van de studentenbeweging van Al-Azhar universiteit. Deze laatste riskeert tot op de dag van vandaag haar leven door gewoon naar de universiteit te gaan.

Ik vind het gewoon heel interessant om te zien hoe al die ideologieën, al die verschillende sterke meningen vertolkt worden en een plaats opeisen.

‘Er is nu een hele generatie van zeer teleurgestelde en verslagen vechters’. 

De foto’s in het boek zijn eerder donker en depressief, waarom is dat?

Mashid Mohadjerin: Ik heb voornamelijk foto’s gemaakt na de coup van 2013. Dat was het moment dat iedereen in een depressie zat. In 2011 waren de activisten zo euforisch over de Arabische Lente. Ze hadden iets bereikt, geschiedenis gemaakt. Op eenn paar jaar tijd is dat allemaal teruggedraaid.

Er is nu een hele generatie van zeer teleurgestelde en verslagen vechters. Ik vond er heel weinig hoop, behalve bij één enkel meisje: Gigi Ibrahim, een activiste binnen de Revolutionaire Socialisten. Ze heeft een tikkeltje hoop.

Title

Een deel van de vrouwen die u hebt geïnterviewd hebben deelgenomen aan het protest tegen de afzetting van president Mohamed Morsi.

Mashid Mohadjerin: Het gesprek met activiste Sarah Yousf (20) was voor mij één van de meest zware gesprekken die ik heb gehad. Ze heeft de achttien dagen van de revolutie in 2011 tegen Moebarak meegemaakt en er actief aan deelgenomen, maar het bloedbad dat het leger op het Rabaa-plein in augustus 2013 aanrichtte, heeft al wat moois was aan de revolutie uit haar geheugen weggeveegd. Haar verloofde werd tijdens dat protest doodgeschoten.

Ik vind dat zowel de nationale als de internationale media heel licht over de slachtpartij in Rabaa overgegaan zijn. Er werd nergens echt uitvoerig over gerapporteerd terwijl alle militaire middelen tegen de betogers werden ingezet.

De vrouwen hebben met u gesproken en hebben zich laten fotograferen maar eigenlijk zeggen ze ook dat ze niets hebben aan zulke interviews.

Mashid Mohadjerin: Ja, ze zeggen: ‘de media komen naar hier. We worden geïnterviewd en we geven onze antwoorden. Maar dat verandert niets aan onze situatie’. Dat is iets waar ze al lang mee inzitten. En ik vond het belangrijk om dat te tonen. Ik ben op dat moment dan ook wel die zogezegd westerse fotograaf/journalist.

Het is dubbel: als je geen aandacht besteedt aan een onderwerp verdwijnt het ook, maar hoeveel kun je langs de andere kant doen als journalist, onderzoeker of kunstenaar?

‘Ik hoop hooguit een inkijk te kunnen geven in een wereld die vaak in de media komt maar waar we zo weinig details van weten, en ik wil die details tonen’.

Wat hoopt u met het boek en de tentoonstelling te bereiken?

Mashid Mohadjerin: Ik wou dat ik kon zeggen dat ik iets groots kon bereiken, maar jammer genoeg kan ik dat niet beweren. Ik hoop hooguit een inkijk te kunnen geven in een wereld die vaak in de media komt maar waar we zo weinig details van weten, en ik wil die details tonen.

Op puur visueel vlak hoop ik de cultuur dichter bij de mensen te brengen omdat beelden zo mobiliserend zijn. De opstanden in Tunesië zijn er gekomen door foto’s te zien van wat in een deel van het land gebeurde. Als er alleen over de gebeurtenissen geschreven werd, zou het niet hetzelfde effect gehad hebben.

U heeft na dit project ook een tentoonstelling in Bozar in Brussel?

Mashid Mohadjerin: Ja, dat is een verderzetting van mijn project in Palestina. Ik was daar om een reeks te maken over vrouwen in het dagelijkse leven aan het Westelijke Jordaanoever. Wat mij boeit is dat er verschillende vormen van verzet zijn. Er zijn ook heel veel interessante vrouwen die op hun manier met verzet bezig zijn.

De reden waarom ik Palestina zo belangrijk vind, is dat ik in Egypte en Tunesië telkens weer te horen kreeg dat hun eerste ervaring met protest in verband was met de Palestijnse kwestie. Dat was hun leerschool want het was de enige ruimte die er binnen de dictaturen was.

De tentoonstelling van de reeks over Palestina vindt trouwens plaats op 6 juni, de vijftigste verjaardag van het Palestijnse verzet en de bezetting van de Westelijke Jordaanoever, in Bozar.

Is dit ook een nieuwe fase in uw parcours?

Mashid Mohadjerin: Inderdaad, dit is voor mij de start van een nieuwe fase. Ik wil eigenlijk loskomen van de pos- revoluties in Tunesië en Egypte en meer met verzet in het algemeen bezig zijn. Ik wil iets abstracter gaan en de symboliek die rond verzet bestaat ontdekken en visueel maken.’

De tentoonstelling ‘Lipstick and Gas Masks’ loopt tot 22 juni in Pedrami Gallery in Antwerpen. Op 21 mei geeft Mashid Mohadjerin een Artist Talk in het Fotomuseum Antwerpen.

 

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.