‘Klimaatmobiliteit is geen verre, theoretische toekomst’

Baanbrekend Colombiaans wetsvoorstel moet klimaatmigranten beschermen

Ocha Colombia / Flickr (CC BY-SA 2.0)

Nu extreme weersomstandigheden door de klimaatverandering steeds vaker voorkomen en toenemen in intensiteit, wordt het vraagstuk van de klimaatmigratie steeds urgenter: hoe kunnen mensen beschermd worden die noodgedwongen hun thuis moeten verlaten vanwege de gevolgen van de klimaatcrisis?

Mensen in Colombia die moeten vluchten voor de gevolgen van de klimaatverandering, zullen binnenkort misschien wettelijke bescherming genieten. Een belangrijke wet over klimaatmigratie – een primeur voor Latijns-Amerika – heeft afgelopen week de eerste hindernis genomen in het Colombiaanse parlement.

Van vissers die hun dorpen aan de Colombiaanse kust moeten verlaten omdat de zeespiegel stijgt tot gezinnen die hun huis kwijtraken door aardverschuivingen en zware regenval: het wetsontwerp heeft betrekking op alle vormen van ontheemding als gevolg van klimaatverandering.

‘Vorige eeuw was het grootste deel van de ontheemding te wijten aan oorlog en conflicten, deze eeuw zal het grootste deel voor de rekening zijn van de klimaatcrisis.’

Als de wet wordt aangenomen, zou dat een primeur zijn in Latijns-Amerika, een regio die volgens schattingen van de Wereldbank tot 17 miljoen klimaatmigranten kan tellen tegen 2050.

Nu extreme weersomstandigheden door de klimaatverandering steeds vaker voorkomen en toenemen in intensiteit, wordt het vraagstuk van de klimaatmigratie steeds urgenter: hoe kunnen mensen beschermd worden die noodgedwongen hun thuis moeten verlaten vanwege de gevolgen van de klimaatcrisis?

Nieuwe vorm van migratie

‘De mensen die het meest worden blootgesteld aan de gevolgen van de klimaatverandering zijn de armsten en meest kwetsbaren’, zegt parlementslid Duvalier Sánchez van de partij Groene Alliantie. ‘Vorige eeuw was het grootste deel van de ontheemding te wijten aan oorlog en conflicten, deze eeuw zal het grootste deel voor de rekening zijn van de klimaatcrisis.’

Sánchez is een van de architecten van het wetsvoorstel dat dinsdag werd goedgekeurd in het eerste debat in het Congres (zo heet het Colombiaanse parlement). In totaal zijn er vier debatrondes nodig om het voorstel aan te nemen.

Sánchez is optimistisch omdat het voorstel brede politieke steun geniet. Bovendien is de aanpak van de klimaatverandering en de gevolgen ervan een belangrijk thema voor deze regering.

Door klimaatmigranten te erkennen, wil het voorstel hen voorrang geven bij de toegang tot huisvesting, gezondheidszorg en onderwijs, legt Sánchez uit.

Het wetsvoorstel bevat een brede definitie van klimaatontheemden: van gezinnen die een orkaan zijn ontvlucht tot boeren die gedwongen zijn te verhuizen vanwege mislukte oogsten als gevolg van droogte of bodemerosie.

Levensnoodzakelijk

Volgens Giovanni Rizzo, directeur in Colombia voor de Noorse Vluchtelingenraad (NRC), zal het wetsontwerp levens redden.

De Wereldbank schat dat er tegen 2050 zo’n 216 miljoen interne klimaatontheemden kunnen zijn.

‘Bijna 800.000 Colombianen hebben humanitaire hulp nodig als gevolg van rampen en klimaatverandering’, zegt hij. ‘Bovendien waren sommige van deze mensen al ontheemd door het gewapende conflict (Colombia werd decennialang geteisterd door een conflict tussen guerrillabewegingen en het regeringsleger, red.). Door de overstromingen van dit jaar zijn velen opnieuw alles kwijtgeraakt.’

Het wetsontwerp stelt voor om een nationaal register van klimaatontheemden op te zetten.

‘Dat kan een belangrijke maatregel zijn om mensen die in deze context zijn getroffen goed te identificeren en bescherming te garanderen’, zegt Rocío Castañeda, communicatiemedewerker bij de VN-vluchtelingenorganisatie (UNHCR) in Colombia.

Geen wettelijke definitie

De meeste mensen die door de klimaatverandering hun huis moeten ontvluchten, verhuizen binnen hun eigen land. De Wereldbank schat dat er tegen 2050 zo’n 216 miljoen interne klimaatontheemden kunnen zijn. Afrika ten zuiden van de Sahara, Oost-Azië en het Stille Oceaangebied zouden daarbij het zwaarst worden getroffen.

‘Klimaatmobiliteit is geen verre, theoretische toekomst’, zegt Alex Randall, migratie-expert bij Climate Outreach, een Britse denktank. ‘Het gebeurt nu.’

Maar omdat er geen universele juridische definitie van klimaatmigrant- of vluchteling bestaat in het internationaal recht, genieten getroffen mensen niet de juiste rechten en bescherming.

Klimaatvluchtelingen vallen niet onder het Vluchtelingenverdrag van de Verenigde Naties van 1951. Ze kunnen dus geen asiel aanvragen wanneer ze de grens oversteken.

Ian Fry, de speciale VN-rapporteur inzake mensenrechten en klimaatverandering, liet onlangs weten dat hij binnenkort een facultatief protocol (dat de partijen optioneel kunnen onderschrijven) zal voorstellen om toe te voegen aan het verdrag ‘om mensen die door de klimaatverandering zijn ontheemd te definiëren en hun dezelfde status en wettelijke bescherming te geven als vluchtelingen’.

Kleinschalige en praktische oplossingen

Andere deskundigen zoals Randall zeggen echter dat het gemakkelijker en praktischer zou zijn om zich te concentreren op het sluiten van kleinere regionale overeenkomsten en bilaterale akkoorden tussen landen.

‘Het feit dat Colombia is begonnen met de denkoefening over wat klimaatgerelateerde migratie en ontheemding voor hen zal betekenen, en welke wetswijzigingen ze moeten doorvoeren, is echt belangrijk’, aldus Randall. ‘Er is namelijk geen one-size-fits-all.’

Hij legt uit dat veel landen momenteel humanitaire visa aanbieden, die slachtoffers van natuurrampen zoals droogte, aardbevingen en orkanen een tijdelijke beschermde migratiestatus bieden.

Landen zouden moeten overwegen dat systeem uit te breiden, zodat mensen langer in een land kunnen blijven of om andere (klimaat-) redenen worden binnengelaten.

‘Aangezien veel overheden al humanitaire visa hebben, denk ik dat daarmee snelle winst te behalen valt’, zegt hij.

Tijdelijke bescherming

Argentinië heeft vorig jaar een nieuw humanitair visumprogramma opgezet, waardoor mensen die door klimaatrampen moeten vluchten uit Mexico, Centraal-Amerika en het Caribisch gebied drie jaar in het land kunnen verblijven.

Julia Miranda, een Colombiaans parlementslid dat het wetsvoorstel over klimaatmigratie steunt, hoopt dat het een voorbeeld zal zijn voor andere landen in de regio – en ook regionale samenwerking zal inspireren.

‘Er komt een tijd, niet ver weg in de toekomst, dat landen op een gecoördineerde manier zullen moeten handelen’, zegt ze. ‘Mensen zullen van het ene land naar het andere gaan en we zullen dit samen moeten aanpakken.’

Dit artikel werd oorspronkelijk gepubliceerd door IPS-partner Thomson Reuters News Foundation.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.