Grootste stad van Brazilië dagenlang geblokkeerd

Braziliaanse steden kunnen regen niet meer slikken

© Hélio Filho / Secom-Fotos Públicas

Inwoners van Iconha, in het zuidoosten van Brazilië, maken de straten schoon na de overstromingen van januari.

De voorbije weken waren boten en bootjes onmisbaar in São Paulo, met 21,7 miljoen inwoners het grootste stedelijke gebied van Brazilië. De onvermijdelijke zomeroverstromingen kregen er dit jaar catastrofale dimensies. Door het dempen van rivieren komen Braziliaanse steden steeds vaker onder water te staan.

Dat was vooral het geval op 10 februari, toen in São Paulo 114 millimeter regen viel in 24 uur; alleen op 2 februari 1983 regende het meer (121,8 millimeter).

Verkeer lamgelegd

De stad werd een enorm waterreservoir. Veel van de lanen op de oevers van de Tietê en Pinheiros, die het uitgestrekte centrum van São Paulo omringen, veranderden in lagunes.

Door de onderbreking van de hoofd- en toegangswegen werd het verkeer in de stad minstens twee dagen lamgelegd.

Duizenden auto’s zaten vast in het water. Tonnen tuinbouw- en veeteeltproducten gingen verloren toen de Ceagesp, het belangrijkste groothandelscentrum voor levensmiddelen, volledig onder water liep.

300 rivieren en beken

“De rivieren werden gekanaliseerd, de bodem werd verhard, de oevers werden bebouwd.” Een totaalaanpak ontbrak.

Venetiaanse toestanden, zegt José Bueno, architect en sociaal werker. Hij is medeoprichter van de Rios y Ruas-beweging (“rivieren en straten”), die vergeten waterwegen probeert te recupereren en een nieuwe relatie tot stand probeert te brengen tussen de bevolking en de stedelijke natuur.

São Paulo telt meer dan 300 rivieren en beken maar die zijn meestal “verdwenen” onder straten of gebouwen.

Overstromingen komen steeds vaker voor, zijn steeds uitgestrekter en langduriger, “het gevolg van dit ontwikkelingsmodel”, zegt Bueno. “De rivieren werden gekanaliseerd, de bodem werd verhard, de oevers werden bebouwd.” Een totaalaanpak ontbrak.

Grijze infrastructuur

Via uitstappen, workshops en seminaries leert Rios y Ruas de inwoners van São Paulo de verborgen en vergeten beken en rivieren opnieuw ontdekken.

De plaats waar São Paulo in de zestiende eeuw ontstond, werd net gekozen “vanwege de overvloed aan water”. Maar vervolgens probeerde de stad zijn rivieren en beken te begraven en de bodem te verharden met “grijze infrastructuur”. Die moet nu worden vervangen door “groene infrastructuur”, zegt Bueno.

De buitensporige bebouwing maakte de bodem ondoordringbaar.

Overstromingen zijn een vertrouwd fenomeen in de stad maar ze “zullen steeds ernstiger worden, door sterkere en meer geconcentreerde regenval”, zegt Nabil Bonduki, professor aan de faculteit Bouwkunde van de Universiteit van São Paulo. Hij schreef de basistekst van het masterplan voor São Paulo, dat de gemeenteraad in 2014 heeft goedgekeurd, toen hij schepen (wethouder) was.

Hitte-eilanden

De klimaatverandering werkt extreme weerfenomenen zoals droogte en zware regenval in de hand. Op lokaal niveau trekken de hitte-eilanden die grote metropolen zoals São Paulo doen ontstaan, regen aan.

De buitensporige bebouwing maakte de bodem ondoordringbaar. Daardoor wordt het water niet meer geabsorbeerd en ontstaan stortvloeden naar de lagere delen van de stad, vooral naar de vlaktes langs de grote rivieren die het grootstedelijk gebied doorkruisen.

Reservoirs

De grote Braziliaanse steden proberen het probleem te verhelpen door grote reservoirs aan te leggen die het regenwater langer vasthouden. São Paulo telt er ondertussen 32, te weinig in vergelijking met de 927 punten met overstromingsrisico.

Bonduki pleit voor kleine reservoirs op de hellingen. De grote reservoirs zijn te groot en te duur, zegt hij. Kleinere reservoirs bieden betere mogelijkheden voor absorptie, drainage en zelfs hergebruik van water.

Het grootste probleem vormen de laaggelegen vlaktes, waar grote lanen werden aangelegd als gevolg van de buitensporige Braziliaanse voorliefde voor auto’s en wegen.

Parken en regentuinen

De bodem opnieuw doordringbaar maken is niet eenvoudig, zegt Bonduki. Maar er zijn voorbeelden, zoals de aanleg van parken met bomen die overstromen als de rivieren buiten hun oevers treden maar opnieuw park worden in drogere periodes.

De zware overstromingen van dit jaar bieden “een uitstekende kans” om het debat over oplossingen aan te gaan, zegt Bueno. Er bestaat al heel wat technologie voor “groene infrastructuur”.

New York telt bijvoorbeeld al vierduizend “regentuinen” en legt er nog eens vijfduizend aan. Die absorberen een grote hoeveelheid water, wat overstromingen of overbelasting van het rioolstelsel voorkomt. “São Paulo heeft honderdduizend regentuinen nodig”, zegt Bueno.

Minibossen

São Paulo begon al met de aanleg van minibossen, bossen van minimum 15 vierkante meter, naar een model van landschapsarchitect Ricardo Cardim. Verschillende milieu- en gemeenschapsgroepen doen al mee bij de aanleg.

“Deze kleine initiatieven zijn in opmars en vormen een oplossing”, zowel om water vast te houden als om de mentaliteit bij de mensen te veranderen, zegt Bueno.

De zware regenval leidde ook in andere steden in het zuidoosten van Brazilië tot grote problemen. In de deelstaat Minas Gerais was de situatie in meer dan honderd steden kritiek.

In de laatste week van januari kwamen er minstens 55 mensen om het leven, waarvan 13 in het bergachtige Belo Horizonte, waar makkelijk dodelijke stortvloeden ontstaan en huizen instorten.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.