Caraïben krijgen plasticvervuiling niet onder controle

Caraïbische stranden slikken tot drie keer meer plasticvervuiling dan de rest van de wereld. In landen zoals Jamaica is de afhankelijkheid van geïmporteerd en in plastic verpakt voedsel een van de redenen voor de massale vervuiling. En dat is niet goed voor het toerisme waar het land sterk afhankelijk van is.

Na elke fikse regenbui stroomt in Jamaica een stortvloed aan plastic flessen en tasjes, piepschuim en ander afval door de talloze geulen en beekjes. Het baant zich een weg tot in de haven van Kingston of komt het terecht op de stranden langs de toeristische noordkust.

Dit fenomeen is niet beperkt tot Jamaica. Het komt regelmatig voor in het hele Caraïbische gebied en in Latijns-Amerika. De impact daarvan op de regio is groot en wordt ook nog verergerd door zaken als slechte infrastructuur en het ontbreken van een werkzame afvalbeheerstrategie. In de afgelopen jaren heeft meer dan een derde van de Caraïbische landen plastic voor eenmalig gebruik verboden, waardoor er ondertussen wat afval is verminderd, maar het probleem blijft erg groot.

Slechts helft belandt op stort

Uit cijfers van de Wereldbank blijkt dat de stranden en kustgebieden in de hele regio tot drie keer meer plastic moeten slikken dan de rest van de wereld.

Volgens een studie over het afvalbeheer in de regio belandt slechts 54 procent van het plastic afval voor eenmalig gebruik op een stortplaats. Bijna de helft komt dus terecht in de afvoer en in de oceaan.

Andrea Clayton, docent Duurzame Ontwikkeling aan de Caribbean Maritime University in Kingston, zegt dat er veel mistoestanden zijn wat betreft het gebruik en de verwerking van plastics.

‘Kunststoffen worden als kankerverwekkend beschouwd. Ze zijn niet goed voor de gezondheid. En we zijn een eilandstaat met beperkte hulpbronnen, dus is het erg belangrijk dat we duurzaam met het milieu omgaan’, zegt ze. ‘We hebben het voorrecht om te kunnen genieten van prachtige zandstranden en water, maar we willen dit ook kunnen veiligstellen voor de jongere generaties. We moeten het eiland dus duurzaam beschermen’.

Ingevoerde goederen

Dagelijks wordt in de regio Latijns-Amerika en het Caraïbische gebied 145.000 ton afval gestort op open stortplaatsen. Plastics zijn goed voor 17.000 ton daarvan. In totaal wordt ongeveer 300.000 ton plastic niet verwerkt of ingezameld maar komt het op illegale stortplaatsen of in waterwegen terecht.

‘De heersende gedachte bij velen is dat afval de verantwoordelijkheid is van de staat.’

Een deel van de oorzaak van het probleem is terug te voeren op het gebrek aan productie- en landbouwcapaciteit in de regio, wat leidt tot een grote afhankelijkheid van ingevoerde goederen die heel vaak verpakt zijn in plastic.

Volgens het onderzoek van Clayton is plastic in de regio verantwoordelijk voor 35 procent van het afval dat in zee terecht komt. Omdat de regio enorm afhankelijk is van toerisme, vormt dit niet alleen een bedreiging voor het milieu, maar ook voor de inkomsten van de mensen die er leven.

Toerisme

Volgens de paper draagt toerisme rechtstreeks 15,5 procent bij aan het bruto binnenlands product van de regio. 14 procent van de beroepsbevolking werkt in de toeristische sector.

In Jamaica heerst een gebrek aan urgentie om dit probleem echt aan te pakken, stelt Diana McCaulay, de directeur van de Jamaica Environment Trust. ‘Mensen wordt geen alternatief geboden en de heersende gedachte bij velen is dat afval de verantwoordelijkheid is van de staat. Als ik geen vuilbak op korte afstand aantref, is het geoorloofd om mijn afval op straat te gooien. Zo gaat het dan.’

Ze pleit daarom voor een holistische aanpak waarin ook vervat zit dat het publiek hierin opgevoed en gesensibiliseerd wordt. “Als het afvalbeleid niet samengaat met bewustmaking van het publiek, zal er niets veranderen.”

Top down

‘In onze regio is de top down-aanpak ingebakken in het beleid’, zegt Clayton. Daarbij wordt het publiek te weinig betrokken volgens haar. Zo kwam de ban op plastic tasjes, rietjes en piepschuim voor velen als een verrassing, zegt ze.

Volgens McCaulay was de ban op plastic tasjes sinds de implementatie in januari 2019 relatief succesvol. De meeste mensen brengen ondertussen hun eigen herbruikbare tassen mee als ze gaan shoppen. Het verbod op de productie en distributie van rietjes en piepschuim, een jaar later, wordt veel minder goed opgevolgd. Zo werden doosjes in piepschuim om voedsel te verpakken gewoon vervangen door plastic boxen die zogezegd recycleerbaar zijn.

Drankverpakking

Een van de grootste bronnen van de plasticvervuiling zijn nog altijd de drankflesjes in plastic. Na meerdere opruimacties op Caraïbische stranden blijkt dat 21 procent van het afval bestaat uit zulke drankverpakking. Volgens McCaulay kan dit enkel opgelost worden door een systeem in te voeren met statiegeld.

‘Het publiek heeft sommige nieuwe regels maar heel traag aanvaard door een gebrek aan kennis over mogelijke alternatieven’, zegt Ollyvia Anderson, director communicatie en public relations bij het Nationale Agentschap voor Milieu in Jamaica.

Op plekken waar er al wel aan publieke bewustwording wordt gewerkt, zien ze wel gedragsverandering gebeuren. ‘Mensen passen zich dan meer aan, al gaat dat niet zomaar zonder slag of stoot.’

De overheid handhaaft ook waar nodig. Vandaag zijn 41 bedrijven en individuen aangeklaagd op grond van de Wet op het Behoud van de Natuurlijke Hulpbronnen. 27 van de beklaagden werden ook daadwerkelijk veroordeeld tot een geldboete die in sommige gevallen kan oplopen tot de maximumstraf van 14.000 dollar (11.500 euro).

Maar volgens McCaulay is dit nog niet genoeg om de zaken echt te doen keren en blijft het vaak beperkt tot retoriek, terwijl de implementatiekloof groot blijft.