Nog nooit probeerden zo veel Tunesiërs naar Europa te komen

‘Tunesiërs hebben geen zicht op een toekomst, dus ze vertrekken’

Óglaigh na hÉireann / Flickr (CC BY 2.0)

Met een overbeladen visserssloep proberen vluchtelingen via de Middellandse Zee Europa te bereiken (archiefbeeld)

Op het Zuid-Italiaanse eiland Lampedusa kwam afgelopen zaterdag een vissersboot toe met 370 mensen die probeerden Europa te bereiken vanuit Noord-Afrika. Datzelfde weekend kwamen ook tientallen kleinere sloepjes toe, waardoor uiteindelijk op twee dagen tijd meer dan duizend migranten aan wal gingen op het eiland. Het grootste deel daarvan komt uit Tunesië.

De grote vissersboot werd zaterdag gevonden door de Italiaanse kustwacht en stond door zware wind op het punt van zinken. Ze werd uiteindelijk naar de haven van Lampedusa geëscorteerd, waar de passagiers van de boot werden opgewacht door demonstranten die eisen dat er geen extra migranten meer worden toegelaten op het eiland.

Ze krijgen daarin steun van hun burgemeester Totò Martello, die zegt dat Lampedusa ‘deze noodsituatie niet langer aankan’ en dreigt met een algemene staking op het eiland als de Italiaanse regering geen verdere stappen neemt. De burgemeester benadrukt dat het opvangcentrum van Lampedusa op dit moment 1160 personen moet huisvesten, meer dan tien keer de maximumcapaciteit. De overbezetting is het gevolg van de recente groei in het aantal migranten dat de Middellandse Zee probeert oversteken.

Ongeziene cijfers in Tunesië, niet in Italië

Volgens data van de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR ondernamen dit jaar al meer dan 19.000 personen die tocht, bijna dubbel zoveel als in heel 2019. ‘Maar dat valt nog steeds niet te vergelijken met de piek van de migratiecrisis in 2016’, benadrukt Romdhane Ben Amor, lid van de ngo Forum Tunisien des Droits Économiques et Sociaux (FTDES). Toen kwamen op een jaar tijd 181.000 mensen aan op bootjes in Italië.

Tunesië wordt vaak gezien als het ‘enige succes van de Arabische Lente’, maar is al jarenlang verwikkeld in een diepgaande economische crisis.

‘Vanuit een Tunesisch standpunt daarentegen, zijn de cijfers van deze zomer wél ongezien’, vertelt Ben Amor. ‘In juli vertrokken meer dan 4000 Tunesiërs per boot naar Europa, in augustus waren dat er nog eens 2200.’ Cijfers van de VN bevestigen: van alle migranten die dit jaar zonder papieren aankwamen in Italië, had 40 procent de Tunesische nationaliteit. Bovendien vertrekken ook migranten met een andere nationaliteit steeds meer vanuit Tunesië.

Dat het land de nieuwe hotspot voor vertrek is, heeft volgens Ben Amor drie grote oorzaken die aan elkaar verbonden zijn. ‘Ten eerste, is er een sociale en economische situatie in Tunesië die mensen aanzet tot migratie. Met het FTDES voorspellen we al langer dat de blijvende problemen tot een exodus van jonge mensen zou leiden.’

Tunesië, dat vaak gezien wordt als het ‘enige succes van de Arabische Lente’, is namelijk al jarenlang verwikkeld in een diepgaande economische crisis met een enorme werkloosheid tot gevolg. In 2019 bedroeg die al 19 procent, met een jongerenwerkloosheid van meer dan 36 procent.

En dat was vóór corona. Er is regelmatig protest in het land over de grote ongelijkheid, onvoldoende levenskwaliteit en de lage standaarden in de gezondheidszorg. De globale pandemie heeft de situatie alleen maar erger gemaakt. Huidige modellen voorspellen voor 2020 een krimping van 13 procent in de Tunesische economie.

Geen zicht op de toekomst

COVID-19 is volgens Ben Amor de tweede reden voor de piek in Tunesiërs die Europa proberen bereiken. ‘De sociale en economische gevolgen van het virus raken disproportioneel de meest kwetsbaren in de maatschappij. Zelfs in de formele privésector ontving meer dan een derde van de werknemers geen enkel loon in de maanden april en mei. De informele sector, waar veel jongeren en mensen zonder papieren werken, is nog veel harder geraakt.’

‘Bijna niemand gelooft dat we uit de huidige situatie kunnen geraken. Er is geen zicht op de toekomst. Dus mensen vertrekken.’

Volgens de Carnegie Endowment zal de informele sector, die een significant deel uitmaakt van de Tunesische economie, inderdaad een verlies van 60 procent van haar inkomsten moeten incasseren. Mensen die daar actief zijn, kunnen geen aanspraak maken op de steunmaatregelen die al door de Tunesische overheid werden aangekondigd. Het plots wegvallen van deze kwetsbare mensen hun inkomen, zonder zicht op een alternatief, maakt de relatief korte oversteek naar Europa plots een stuk aantrekkelijker.

‘Daar komt ook nog eens de politieke crisis bij’, vertelt Ben Amor. ‘Het vertrouwen in de politieke klasse is volledig weg. De constante discussies tussen politieke partijen en tussen de verschillende staatsinstituten, gevolgd door het vallen van de regering onlangs, zorgen ervoor dat bijna niemand gelooft dat we uit de huidige situatie kunnen geraken. Er is geen zicht op de toekomst. Dus mensen vertrekken.’

Afspraken met Europa

Dat creëert moeilijkheden voor de Tunesische overheid, want zij hebben afspraken met Europa over het beperken van de irreguliere migratie. Tunesië krijgt sinds de revolutie in 2011 meerdere leningen en financiële steun van de EU en zij vraagt in ruil dat de Tunesische kustwacht actief bootjes van migranten opspoort en terugstuurt. Tegelijkertijd heeft Italië een repatriatieregeling met Tunesië, waardoor per maand maximum 320 migranten die de tocht wel halen, maar wiens asielaanvraag wordt geweigerd, gerepatrieerd mogen worden.

‘Maar die aanpak werkt altijd maar tijdelijk’, stelt Ben Amor. ‘Door in te zetten op controlemaatregelen, kijk je enkel naar de korte termijn. Als je de structurele factoren die mensen tot migratie duwen niet aanpakt, gaat een piek zoals deze zomer je altijd overweldigen. Die vorm van massaal vertrek valt niet tegen te houden door de kustwacht.’

‘In geen enkel geval zullen zij die illegaal toekomen, in Italië mogen blijven.’

De president van Tunesië, Kais Saied, maakte hetzelfde punt in zijn persconferentie na een bezoek van twee Italiaanse ministers en twee Eurocommissarissen in midden augustus. ‘Veiligheids-oplossingen alleen, maken het niet mogelijk om te strijden tegen irreguliere migratie.’ De Italiaanse minister van Buitenlandse Zaken gaf vervolgens aan dat zijn land meer moeite wou doen en ‘bereid is alle noodzakelijke steun aan Tunesië te geven om een positief klimaat te creëren voor investeringen en jobcreatie.’ Maar hij benadrukte ook dat Italië geen plaats zou hebben voor meer migranten. ‘In geen enkel geval zullen zij die illegaal toekomen, in Italië mogen blijven.’

Doden op zee

De centrumlinkse Italiaanse regering staat onder druk vanuit de rechtse oppositie om sterke posities in te nemen ten opzichte van migratie. Matteo Salivini’s Lega-partij maakt gretig gebruik van de toename in Tunesische migranten om politieke punten te scoren. Dat Tunesiërs geen oorlogssituatie maar “slechts” een economisch crisis ontvluchten, maakt hen in de ogen van extreemrechts nog minder welkom dan andere migranten.

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws
Een recente foto waarop een Tunesische migrant met een strandhoed van een boot stapt samen met haar hond, werd massaal gedeeld op sociale media als bewijs dat de ernst van de situatie overdreven wordt. Maar Romdhane Ben Amor wijst op de grote menselijke tol op de Middellandse Zee. ‘Het agressief opsporen van de bootjes om ze terug te sturen, zorgt ervoor dat migranten steeds meer risico’s nemen om tot in Europa te geraken.’

Dit jaar verdronken al meer dan 300 mensen terwijl ze via Libië en Tunesië probeerden Italië te bereiken. Sinds 2014 zijn er meer dan 20.000 migranten overleden op de Middellandse Zee.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.