‘Het is een misdaad dat 35 miljoen Latijns-Amerikanen honger lijden’

‘De armoede op het platteland is nog altijd bijzonder hoog’, zegt de Mexicaan Julio Berdergué in zijn eerste interview als regionaal vertegenwoordiger van de Landbouw- en Voedselorganisatie van de VN. ‘Bijna 50 procent van de mensen leeft er in armoede, bijna 30 procent in extreme armoede. Dat zijn 58 miljoen arme plattelandsbewoners, en 35 miljoen mensen die zich zelfs geen behoorlijke maaltijd kunnen veroorloven.’

6 miljoen ondervoede kinderen

Latijns-Amerika kan nochtans mooie resultaten voorleggen in de strijd tegen honger. ‘We hebben de ondervoeding en honger aanzienlijk teruggedrongen. Maar nog altijd blijft het een probleem voor 5,5 procent van de bevolking.

‘We hebben de ondervoeding en honger aanzienlijk teruggedrongen. Maar nog altijd blijft het een probleem voor 5,5 procent van de bevolking.’

‘We moeten ons dat goed proberen voor te stellen: dat zijn 35 miljoen Latijns-Amerikanen die elke dag naar bed gaan met honger, 6 miljoen kinderen met chronische ondervoeding. Dat is een misdaad. En daarvan zijn er 700.000 kinderen met acute en chronische ondervoeding: dat is de hel.’

Berdergué, die ook onderdirecteur-generaal van de FAO is, gaat op de ingeslagen weg verder. ‘De missie en strategische doelen van de FAO zijn duidelijk afgelijnd in een werkplan voor de middellange termijn dat in mei in Rome is goedgekeurd.

‘De eerste doelstelling heeft met honger te maken: ondervoeding en slechte voeding blijven zeer centraal staan. De tweede doelstelling is meer duurzaamheid in de landbouw: de landbouw moet wereldwijd voedselzekerheid brengen, maar ze moet dat op een duurzame manier doen.’

Vrede in Colombia

Dat er steeds meer vrede is in Latijns-Amerika is een belangrijke troef, zegt Berdergué. ‘Wat in Colombia gebeurd is (de vredesakkoorden die eind 2016 in werking zijn getreden) maakt ons allemaal enthousiast en is van fundamenteel belang.

‘De laatste twintig jaar is fors geïnvesteerd in het platteland, in infrastructuur, wegen, elektrificatie, telecommunicatie, toegang tot basisdiensten, onderwijs en gezondheidszorg. Het onderwijsniveau van wie op het platteland jonger is dan 35, valt niet meer te vergelijken met dat van hun ouders.’

Zwakke overheid

Een van de grote problemen in Latijns-Amerika is dat de overheid op het platteland meestal zwak staat. ‘De instellingen zijn er verouderd, omdat er veel corruptie is, en cliëntelisme, veel overheidsgeld dat voor particuliere belangen wordt gebruikt. Dat verzwakt de inspanningen van de overheid die de hele samenleving ten goede moeten komen. Dat bemoeilijkt onze taak.’

In sommige landen is ook het sociale weefsel op het platteland zwak. ‘De drughandel, en het geweld, die vaak hand in hand gaan met de corruptie, maken het leven van de bewoners in die plattelandszones zeer moeilijk. Het is zeer complex om politieke oplossingen te brengen die de kansen en het welzijn van die mensen verbeteren.

‘De situatie in sommige Centraal-Amerikaanse landen is bijzonder zorgwekkend. In mijn eigen land, Mexico, maakt iedereen zich grote zorgen. Ook in Venezuela is er veel geweld. Er zijn landen waar de verzwakking van het sociale weefsel een teken aan de wand is.’

Obesitas

Terwijl ondervoeding en honger nog niet zijn opgelost, duikt een nieuw probleem op: obesitas. ‘Nog niet zo lang geleden herinnerde de Mexicaanse minister van Volksgezondheid en voormalig rector van UNAM-universiteit, dokter José Narro, ons eraan dat obesitas in Mexico meer mensen doodt dan de georganiseerde misdaad.

Terwijl ondervoeding en honger nog niet zijn opgelost, duikt een nieuw probleem op: obesitas.

‘We hebben ondervoeding en honger fors teruggedrongen. Met name in Latijns-Amerika zijn we daarin succesvol geweest, zelfs op internationale schaal. We zijn de enige regio die de Millenniumdoelstellingen heeft gehaald. Maar op het vlak van obesitas krijgen we rake klappen. Elke dagen lijden meer mensen aan overgewicht en obesitas.’

‘Vanuit FAO-standpunt bekeken, hebben beide problemen (honger en obesitas) met elkaar gemeen dat ze te maken hebben met een zeer radicale transformatie van de Latijns-Amerikaanse voedselsystemen. De wereld waarin we lokale markten hebben en iedereen eet wat min of meer in zijn omgeving wordt geproduceerd, waar veel mensen thuis eten, die wereld is definitief verdwenen.

‘Vandaag zijn onze voedselsystemen geglobaliseerd. De meeste voedingsproducten worden via de supermarkten verdeeld, het grootste deel van wat we eten is zwaar verwerkt. Zelfs onze boeren eten grotendeels voedsel dat ze kopen, verwerkt en zwaar verwerkt voedsel.

In de westerse wereld zie je die transformatie ook, zegt Berdergué. ‘Maar daar heb je overheidsbeleid. Hier kwam de transformatie er door marktkrachten zonder dat er overheidsbeleid aan te pas kwam. De markt heeft een zeer belangrijke overwinning behaald. Het voedsel is vandaag veel goedkoper, maar met enorme gevolgen. Een daarvan is obesitas, en de achteruitgang van de volksgezondheid op alle terreinen die te maken hebben met wat we eten en hoe we eten.’

Meer overheidscontrole

‘De overheid moet deze transformatie van voedselsystemen daarom opnieuw gaan controleren en bepalen wat de publieke doelstellingen zijn. Meer overheidscontrole betekent bepaalde grenzen stellen. Wat ze nu in Chili aan het doen zijn, en op een bepaalde manier ook in Mexico, met de etikettering van gesuikerde dranken. Er is voeding die gezond is en voeding die weinig gezond is, en de consument moet dat weten.

‘Meer overheidscontrole betekent ook meer nadruk op gezond eten in het openbaar onderwijs. En het betekent ook dat als er plaatsen zijn waar de toegang tot een meer gevarieerde voeding, tot fruit en verse groenten, moeilijk is, je de oplossing niet aan de markt overlaat.’

Stoppen met aardappelen produceren

Een andere grote uitdaging voor Latijns-Amerika is de watervoorraad. ‘De landbouw verbruikt 70 procent van het zoet water op onze planeet, en dat is een enorm probleem. Het is niet duurzaam en heeft geen toekomst.

Een andere grote uitdaging voor Latijns-Amerika is de watervoorraad. ‘De landbouw verbruikt 70 procent van het zoet water op onze planeet, en dat is een enorm probleem.’

‘Als ik over dertig of vijftig jaar de president van een bepaald land zou zijn, en ze zeggen me: ‘Voor de productie van aardappelen verbruik je 70 procent van het water en de mensen in de steden hebben geen water als gevolg van de klimaatverandering’, dan zou ik als president zeggen: ‘Goed, dan importeren we aardappelen, we gaan ze niet langer zelf produceren.’

‘Onze landbouwers vechten, organiseren zich om meer water te hebben. En het is goed dat ze dat doen. Laten we waterreservoirs aanleggen, akkoord. Maar we moeten ook gaan nadenken over hoe we aan landbouw kunnen doen met minder water, hoe we dezelfde hoeveelheid voeding kunnen produceren zonder 70 procent van het water te verbruiken, hoe we dat kunnen doen met slechts de helft van het water.

‘We zijn het zo gewend om onbeperkt water te gebruiken, terwijl het water door de klimaatverandering opraakt. We kunnen in de landbouw niet snel even van 70 naar 35 procent waterverbruik gaan, maar we moeten er wel nu aan beginnen, anders gaat de klimaatverandering deze race winnen.’