Zijn Iraniërs met dubbele nationaliteit een middel voor 'gijzeldiplomatie'?

‘De mensenrechtensituatie in Iran is ernstiger dan in de afgelopen drie decennia’

Lunaé Parracho / Ag. A Tarde (CC-BY-SA-2.0)

Deelnemers aan de wereldwijde actie om gewetensgevangenen in Iran te bevrijden. Salvador, Brazilië.

Sinds 2016 zit de Iraans-Zweedse VUB-professor Ahmadreza Djalali vast in Iran. Een executie is deze maand nog afgewend, maar het gevaar is nog niet geweken. Djalali is bovendien is niet alleen. Iraniërs met een dubbele nationaliteit en/of andere academici lopen steeds meer gevaar om gebruikt te worden bij de Iraanse ‘gijzeldiplomatie’.

Update 5 mei 2022

Een Iraans persbureau meldde deze week dat de Zweeds-Iraanse kinder- en spoedarts Ahmadreza Djalali op 21 mei zou worden geëxecuteerd. ‘Het is letterlijk van levensbelang dat landen zoals België en Zweden druk zetten op de Iraanse autoriteiten om de executie te verhinderen en op te roepen tot de vrijlating’, aldus Wies De Graeve, directeur van Amnesty International Vlaanderen.

In 2016 werd Ahamdreza Djalali, gastprofessor aan de VUB, opgepakt tijdens een werkbezoek in Iran. Hij werd beschuldigd van spionage voor de Israëlische overheid. Dat zou geleid hebben tot de dood van twee Iraanse nucleaire experts. Na een schijnproces werd hij veroordeeld tot de doodstraf.

‘Blijvende aandacht is broodnodig’

Eind november werd hij in de beruchte Evin-gevangenis in Noord-Teheran overgebracht naar een isolatiecel. Daarna zou hij naar een gevangenis in Karaj worden overgeplaatst om daar geëxecuteerd te worden. De executie is tot nu toe uitgesteld. ‘Djalali is dus niet overgebracht naar de andere gevangenis, maar zijn situatie is nog steeds zorgwekkend. Daarom is blijvende aandacht broodnodig’, pleit directeur van Amnesty International Vlaanderen, Wies De Graeve.

Dubbele nationaliteit

Volgens een rapport van Human Rights Watch uit 2018 richt Iran zich steeds meer op Iraniërs met een dubbele nationaliteit. De Iraanse inlichtingendienst verdenkt ze ervan informatie door te spelen aan de westerse academische, economische en culturele instellingen waarmee ze verbonden zijn. Vaak worden ze vastgehouden onder het voorwendsel van bescherming van de nationale veiligheid of terrorismebestrijding.

Iran zet die trend tot op vandaag voort. In een toespraak in het Europees Parlement begin december riep Helena Dalli, Europees commissaris voor gelijkheid, Iran op om een ​​einde te maken aan willekeurige detenties van Iraniërs met een dubbele nationaliteit.

‘Iran houdt nog steeds een aantal EU-Iraanse onderdanen op twijfelachtige gronden vast, na processen waarbij de rechten van de beschuldigde op een eerlijk proces niet volledig werden gerespecteerd’, zei Dalli. ‘De Europese Unie volgt de mensenrechtenontwikkelingen in Iran op de voet en we zijn ons bewust van de verslechtering die het afgelopen jaar heeft plaatsgevonden’, voegde Dalli aan haar toespraak toe.

Volgens het Centrum voor Mensenrechten in Iran zitten sinds april 2020 ten minste tien personen met een dubbele nationaliteit vast in Iran. Eén van hen is Fariba Adelkhah, een Frans-Iraanse antropoloog en academicus aan Sciences Po in Frankrijk. Vanwege gezondheidsmaatregelen werd Adelkhah op 3 oktober 2020 overgeplaatst van de Evin-gevangenis en onder huisarrest geplaatst.

‘Iran probeert het niet eens te verbergen.’

‘De angst blijft dat ze teruggaat naar de Evin-gevangenis’, vertelt Marielle Debos, een ex-collega van Adelkhah aan Sciences Po en lid van de gemeenschap die strijd voor haar vrijlating. ‘Het is belangrijk om mensen te blijven mobiliseren in de strijd voor haar vrijlating.’

Adelkhah werd recent benoemd tot vrouwelijke wetenschapper van het jaar en ontving de Irène Joliot-Curie-prijs 2020. Deze prijs werd toegekend door het Franse Ministerie van Hoger Onderwijs, Onderzoek en Innovatie voor Adelkhah’s antropologisch onderzoek.

‘Thuis voor Fariba is Frankrijk’, vertelt Debos. ‘Iran ontkent haar dubbele nationaliteit zodat ze met haar kunnen doen wat ze willen. De Franse diplomaten werken hard, maar zolang Iran haar Franse nationaliteit blijft ontkennen, is het moeilijk haar vrijlating te verzekeren.’

Gijzeldiplomatie

Waarnemers beschuldigen Iraanse regime ervan dat het de gevangenen gebruikt in hun buitenlandbeleid als mogelijke toegevingen van andere landen — een praktijk die bekend is geworden als “gijzeldiplomatie”.

Dit gebruik van gijzeldiplomatie is, na de Islamitische Revolutie in 1979, snel een genormaliseerd instrument van de Iraanse internationale diplomatie geworden. Het ziet er ook niet naar uit dat Iran deze praktijk binnenkort zal stoppen, om de simpele reden dat het blijft werken. ‘Iran probeert het niet eens te verbergen’, zegt Debos.

‘De praktijk van gijzeldiplomatie gaat gewoon door.’

Een recent voorbeeld is de vrijlating van de Australische Kylie Moore-Gilbert eind november. Moore-Gilbert, docent aan de Melbourne University, was niet alleen heelhuids uit de gevangenis geraakt, maar ook uit Iran. Dat deed ze in hetzelfde vliegtuig dat een uur eerder drie Iraanse mannen had afgezet die in Thailand waren gearresteerd vanwege een bomaanslag in 2012.

Dat blijkt ook bij de zaak Djalali een mogelijkheid te zijn. De Iraanse minister van Buitenlandse Zaken, Mohammad Javad Zarif, liet weten dat Iran openstaat voor het uitwisselen van gevangenen. Hij zei begin december — toen de aandacht voor Djalali’s imminente executie een hoogtepunt bereikte — dat als Iraanse gevangenen in het buitenland worden vrijgelaten ‘Iran klaar is om te antwoorden. We kunnen het morgen doen en we kunnen het zelfs vandaag doen’, aldus de minister.

Iraanse staatsburgers met een dubbele nationaliteit zijn zich bewust van het gevaar. ‘Fariba was in haar academisch werk voorzichtig om het regime niet te verstoren, maar ze werd toch gearresteerd. Ze worden gebruikt als onderhandelingschips’, betreurt Debos.

De internationale gemeenschap is tot nog toe wel hard geweest in haar veroordeling van het Iraanse regime. De Verenigde Naties, de Europese Unie en nationale regeringen hebben allemaal maatregelen genomen om de vrijlating van de gevangenen te verzekeren. Toch hadden staten moeite om hun burgers veilig te stellen. De onderhandelingen zijn vaker wel dan niet mislukt en uiteindelijk gaat de praktijk van gijzeldiplomatie gewoon door.

Hardliners voeren de repressie op

Niet alleen Iraniërs met de dubbele nationaliteit zijn het slachtoffer van het repressieve regime in Iran. ‘Als reactie op landelijke protesten in november 2019 voerden de Iraanse autoriteiten een campagne van massale onderdrukking die leidde tot de arrestatie van meer dan 7000 mannen, vrouwen en kinderen’, schreef Amnesty International in september. Volgens Amnesty international heeft het Iraanse regime sinds november vorig jaar nog meer ernstige schendingen van de mensenrechten begaan.

Zo is er de recente executie van de Iraanse journalist Ruhollah Zam. Die leidde tot een golf van internationale verontwaardiging. Zam, die in Parijs woonde, werd in december opgehangen omdat hij kritische berichten over het regime in Teheran verspreidde.

Iraanse hardliners hebben sinds 2018 een grotere invloed gekregen.

‘Bij Iran zijn er heel veel lagen die spelen. Zeker van belang is de link met de binnenlandse belangen van Iran’, zegt De Graeve. ‘Daar zien we dat een paar hardliners de repressie van tijd tot tijd willen opvoeren om een voorbeeld te stellen aan dissidenten.

Volgens Ellie Geranmayeh in haar onderzoeksartikel heeft Iran een complex politiek ecosysteem dat bestaat uit wisselende en concurrerende facties. Iraanse hardliners die aandringen op een agressievere benadering tegenover het Westen en op meer zelfvoorziening binnen de binnenlandse economie hebben volgens Geranmayeh sinds 2018 een grotere invloed gekregen.

De Iraanse bevolking lijdt al jaren onder een economische crisis, verergerd door de pandemie. Daarbovenop wordt hun culturele vrijheid alsmaar verder ingeperkt. Dit leidt tot meer protesten maar ook tot steeds zwaardere repressie door het Iraanse regime.

Achteruitgang van de mensenrechtensituatie

Dit alles zorgt voor ‘een achteruitgang van de mensenrechtensituatie in Iran’, schrijft Mahmood Amiry-Moghaddam in een opiniestuk voor The Globe Post. ‘De situatie is ernstiger dan in de afgelopen drie decennia.’

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws
Kylie Moore-Gilbert en Fariba Adelkhah zaten een tijd samen in de Evin-gevangenis, waar ook Djalali verblijft. Tijdens hun verblijf in die gevangenis gingen ze op kerstavond vorig jaar in hongerstaking. Ze schreven ook een open brief om ‘…gerechtigheid te vragen voor de talloze mannen en vrouwen die hetzelfde lot hebben ondergaan als het onze of erger, en die in Iran zijn opgesloten zonder enige misdaad te hebben begaan.’

Ondanks dergelijke initiatieven blijft het moeilijk om Iran te verplichten zijn gevangenen te behandelen met respect voor de mensenrechten.

‘Bij Amnesty International gaat het er om de schendingen van de mensenrechten te stoppen’, zegt De Graeve. Met hulp van de gewone bevolking, door middel van aanwezigheid op sociale media en het ondertekenen van petities stapt Amnesty International naar machthebbers om druk uit te oefenen op Iran.

‘Wij vergaren steun van de bevolking en beschrijven wat er met de Iraanse gevangenen gebeurt’, vertelt De Graeve. ‘Wij handelen dus zaak per zaak, maar uiteindelijk gaat het er om de situatie in Iran te hervormen.’

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.