Van chronische armoede tot terrorisme: ‘De structurele problemen in de Sahel worden niet aangepakt’

De Europese Commissie zegt 27,8 miljoen dollar aan humanitaire steun toe aan de Sahelregio. Onbeheerste verstedelijking, overstromingen en corona verergeren de situatie in de regio, die al uiterst instabiel was door terrorisme en conflicten.

Het toegekende bedrag is minder dan 2 procent van de 2,4 miljard dollar waar de Verenigde Naties om hebben gevraagd tijdens de internationale donorconferentie voor hulp aan drie Sahellanden die in een humanitaire crisis verkeren: Mali, Niger en Burkina Faso

Volgens Amnesty International-onderzoeker Ousmane Diallo waren er eerder ook al andere donaties van internationale ontwikkelingspartners aan verschillende Sahel-landen. Maar die hebben er niet toe kunnen leiden dat de situatie in de loop der jaren is verbeterd.

Escalerende situatie

Diallo werkt als Saheldeskundige bij de mensenrechtenorganisatie. Persagentschap IPS sprak hem daags nadat de leiders bijeen waren gekomen om de snel verslechterende humanitaire situatie in de regio te bespreken.

‘Het succesvol aanpakken van de uitdagingen waarmee de Sahel wordt geconfronteerd, vereist een benadering van de hele samenleving.’

In juni bracht Amnesty een rapport uit waarin werd gewezen op een reeks bezorgdheden in de regio die werden verergerd door de huidige gezondheidscrisis: schendingen van de mensenrechten, voedselonzekerheid en verdwijningen van mensen.

Tijdens de bijeenkomst op 20 oktober vroeg VN-secretaris-generaal António Guterres 2,4 miljard dollar voor de resterende maanden van 2020. Dit bedrag is volgens hem nodig om de regio van noodhulp te voorzien.

‘De Sahel is een microkosmos waar de wereldwijde risico’s samenkomen in één regio. Voor deze escalerende situatie is dringend aandacht en een oplossing nodig’, zei de secretaris-generaal.

Lees ook ‘Wereld moet meer aandacht hebben voor rampzalige gevolgen van COVID-19 voor kinderen in armoede’

Twintig keer meer mensen ontheemd

Om de omvang van de crisis te benadrukken, zei hij nog dat de binnenlandse ontheemding in de regio in minder dan twee jaar tijd twintig keer is toegenomen.

‘De gewapende groepen die in de Sahel actief zijn, zien we in de loop der jaren enkel toenemen’, zegt ook Diallo.

‘Dat komt omdat de structurele problemen niet worden aangepakt’, vertelt hij. ‘Er zijn veel donaties gedaan aan Sahel-landen, veel activiteiten georganiseerd door internationale ontwikkelingspartners, maar de situatie ter plaatse is niet verbeterd. Er zijn meer mensen die binnen de landsgrenzen ontheemd zijn, en ook meer vluchtelingen.’

Crisis op verschillende fronten

‘Dit is een crisis op meerdere fronten, die steeds complexer wordt en nog steeds ernstig ondergefinancierd is’, zei Janez Lenarcic, commissaris voor crisisbeheersing bij de Europese Commissie bij de aankondiging van de donatie van Europa.

Saheldeskundige Diallo zag de crisis verergeren door de klimaatverandering en vervolgens nog eens door de coronapandemie.

Nog een bijkomende zorg waar onvoldoende middelen tegenover staan: de groeiende bevolking in de Sahel.

Ook Mark Lowcock, de ondersecretaris-generaal van de VN voor humanitaire zaken, zei dat de klimaatverandering in de Sahelregio sneller ingrijpt dan waar ook ter wereld. Een belangrijk punt van zorg, zo zei hij, is de aanpak van de ‘grondoorzaken die de humanitaire behoeften aanzwengelen’.

Voor hem zijn de belangrijkste grondoorzaken chronische armoede, onderontwikkeling, de dramatisch lage ontwikkelingsgroei en de klimaatverandering. ‘Niets wordt naar behoren aangepakt’, zei hij.

Diallo noemt nog een bijkomende zorg waar onvoldoende middelen tegenover staan: de groeiende bevolking in de Sahel.

Verstedelijking

Ondertussen maken massale overstromingen duizenden slachtoffers in de steden in de Sahelregio. Dit noopt Diallo ertoe om te stellen dat dit kwesties zijn die verder reiken dan mensenrechten en humanitaire noden. Volgens hem moet hier vooral worden gekeken naar het bestuur, de verstedelijking en de stadsplanning.

‘In de afgelopen dertig jaar zien we een enorme opkomst van steden, verstedelijking en meer bevolkingsdichtheid in de Sahel-landen, veel meer dan twintig of dertig jaar geleden. Nochtans weten we dat het aanpassingsvermogen van steden aan klimatologische veranderingen zeer beperkt is’.

Strijd tegen terrorisme

De sprekers op het afgelopen topoverleg wezen ook al op de noodzaak van een holistische aanpak om de crisis op te lossen.

Giovanie Biha van het VN-bureau voor West-Afrika en de Sahel zei bijvoorbeeld dat de staatsgreep van augustus in Mali “een bewijs is van de kwetsbaarheid van nieuwe democratische verworvenheden.”

‘Er is behoefte aan een paradigmaverschuiving die verder gaat dan de grotendeels militaire benadering van de strijd tegen terrorisme’, zei Biha. ‘Het succesvol aanpakken van de multidimensionale uitdagingen waarmee de Sahel wordt geconfronteerd, vereist een benadering van de hele samenleving.’