Wetenschappelijke wereld staat meer open voor onderzoek uit het Zuiden

Lockdowns en reisrestricties als een gevolg van COVID-19, hebben ertoe geleid dat er een groeiende trend is ontstaan naar meer openheid ten aanzien van wetenschappelijk onderzoek uit het Zuiden. Dat zeggen uitgevers van wetenschappelijke tijdschriften.

Door de COVID-19-uitbraak werd het fly-in-fly-out veldwerk van onderzoekers uit ontwikkelde landen sterk beperkt. Verschillende onderzoeksprogramma’s die vereisten dat wetenschappers naar buitenlandse sites reizen om aan veldwerk te doen, werden minstens tijdelijk stilgelegd. Dat heeft tot gevolg gehad dat er meer werd gekeken naar samenwerkingsverbanden tussen onderzoekers uit het noorden en wetenschappers uit het zuiden. 

Dat hebben experts gezegd tijdens een online bijeenkomst van het Oxford Forum on Research for Development (OX4RD).

Kennis uit Afrika en Azië

‘Erkenning van buitenlandse expertise is belangrijk bij de aanpak van zowel mondiale als lokale problemen’, zegt Siân Harris, communicatiespecialist bij ontwikkelingsorganisatie INASP.

‘Onderzoek uit Afrikaanse instellingen valt vooral op door de afwezigheid ervan in de westerse media’

Volgens Harris hebben de reacties op de COVID-19-crisis ook het belang onderstreept om meer rekening te houden met de kennis van gezondheidswerkers en onderzoekers in Afrika en Azië.

‘Onderzoek uit Afrikaanse instellingen valt vooral op door de afwezigheid ervan in de westerse media’, zegt Peter Green, directeur van de wetenschappelijke nieuwsdienst AlphaGalileo.

‘Onderzoek over Afrika wordt gecoverd door AlphaGalileo, maar het onderzoek zelf gebeurt altijd door organisaties buiten Afrika’, zegt hij.

Regionaal onderzoek

Green zegt dat zijn nieuwsdienst al inspanningen deed in het verleden om de Afrikaanse onderzoeksgemeenschap aan te moedigen om met de media in contact te komen, onder meer door het abonnementsgeld voor Afrikaanse academische instellingen te verlagen.

The Lancet, een van de meest toonaangevende medische tijdschriftgroepen ter wereld, heeft The Lancet Regional Health aangekondigd, een reeks open access-tijdschriften die meer focussen op regionaal onderzoek. De eerste plannen hiertoe werden al in 2019 geopperd. 

Het Engelstalige Western Pacific wordt nog deze maand gelanceerd met online artikelen. Het eerste nummer zal naar verwachting verschijnen in augustus, zegt redacteur Jie Cai. Andere regionale titels volgen de komende twee jaar.

Auteurs van artikelen waarvan de primaire financier zich bevindt in een land met een laag of middeninkomen, zijn vrijgesteld van publicatiekosten. Voor auteurs uit rijkere landen wordt een bijdrage in rekening gebracht.

Hoge publicatiekosten

Kamran Rafiq, co-oprichter en communicatiedirecteur van de International Society for Neglected Tropical Diseases juicht het initiatief toe en zegt dat deze nieuwe regionale focus van uitgevers de bedrijfsmodellen en de cultuur binnen de wetenschappelijke publicatiewereld zou kunnen veranderen en uiteindelijk kan leiden tot meer onderzoeksprogramma’s in ontwikkelingslanden. 

De kosten om een paper gepubliceerd te krijgen in een wetenschappelijk tijdschrift kunnen zeer hoog zijn, zegt Harris. ‘We hebben soms gezien dat de auteurs dit uit hun eigen zak betalen’, zegt ze. 

Veel tijdschriften uit het Zuiden maken gebruik van het open access-principe en doen een beroep op overheidssteun of steun door organisaties of vrijwilligers. Maar de nieuwe modellen en publicatieplatformen voor onderzoek die in ontwikkelingslanden opkomen, worden genegeerd door de Euro-Amerikaanse wetenschapswereld, zegt ze.  

Taal

Ook taal vormt nog al te vaak een barrière. De gangbare taal in de wetenschap is Engels en Harris zegt dat ‘ze vaak te horen krijgt dat papers afgekeurd worden omdat ze in gebrekkig Engels zijn geschreven, eerder dan dat er problemen waren met de wetenschap.’

‘Erkenning van buitenlandse expertise is belangrijk bij de aanpak van zowel mondiale als lokale problemen’

Volgens Harris spelen bestaande tijdschriften een belangrijke rol voor de communicatie over onderzoek binnen en buiten een land. ‘Onze organisatie vindt het van cruciaal belang dat zuidelijk onderzoek zichtbaarder en betrouwbaarder wordt - en dit vereist zuidelijke vertegenwoordiging en toegang tot internationale tijdschriften.’

Volgens de nieuwsmanager van AlphaGalileo, Kosta Stefanov, is veel van het onderzoek dat nu via zijn nieuwsdienst wordt gepubliceerd, gericht op onderwerpen die vaak een specifieke relevantie hebben in een zuidelijke context, zoals biowetenschappen en – met name - virologie.

Hij voorspelt dat deze trend zich zal voortzetten ‘voor minstens een jaar of twee’. In die tijd is het onderzoekslandschap mogelijk uitgebreid met meer wetenschappelijke bijdrages uit ontwikkelingslanden.