Rekrutering van vrouwen en meisjes door Al Shabaab neemt onder meer in Kenia toe

‘Terreurnetwerken rekruteren steeds vaker vrouwen en meisjes’

Rolf Dobberstein / Pixabay (CC0)

Marktplaats in Mombassa, Kenia. Fathima Azmiya Badurdeen wilde met haar onderzoek nagaan hoeveel vrijheid vrouwen hadden bij de beslissing om toe te treden tot Al Shabaab.

Terreurnetwerken als Al Shabaab zetten steeds vaker in op de rekrutering van vrouwen en meisjes, schrijft Fathima Azmiya Badurdeen, docent sociale wetenschappen aan de Technische Universiteit van Mombasa. Ze onderzocht waarom de vrouwen en meisjes besluiten zich aan te sluiten bij de terreurnetwerken.

De rekrutering van vrouwelijke leden valt vooral op in de kuststreek en de noordoostelijke districten in Kenia. Maar ook in andere landen gebeurt het.

Vrouwen en meisjes worden door terroristische groepen ingezet als ronselaars, logistieke planners, financiële tussenpersonen, spionnen en in sommige gevallen als brein achter terroristische aanslagen of organisator van terroristische cellen.

Al Shabaab of ‘de jeugd’ kwam in het midden van de jaren 2000 voort uit een jihadistische beweging die haar hoogtepunt beleefde tijdens de Somalische burgeroorlog in de jaren 1990. Toen deze beweging was verjaagd uit Mogadishu in 2006, was haar wens om op gewelddadige wijze een islamitische staat te stichten in Somalië niet verdwenen.

Herhaaldelijk werden er dodelijke aanslagen gepleegd in Somalië, maar ook in Kenia en Oeganda. Beide landen leveren militairen aan de troepen van de Afrikaanse Unie in Somalië.

Rekrutering

Uit een van mijn eerdere studies bleek dat vrouwen soms vrijwillig participeren omdat de extremistische ideologie resoneert met de door hun religieuze overtuiging beïnvloedde culturele waarden. Ze treden soms ook toe vanwege de financiële voordelen die het behoren tot de groep met zich meebrengt.

De genderdynamiek van onderwerping en ondergeschiktheid binnen gezinnen en de gemeenschap ondersteunt de rekrutering door Al Shabaab.

Daarnaast komt het ook voor dat vrouwen gedwongen worden of zich onder druk aansluiten. Bedrog en intimidatie kunnen daarbij een rol spelen.

In mijn meest recente studie heb ik gekeken naar de verschillende manieren waarop rekrutering plaatsvindt, om zo de beweegredenen van vrouwen en meisjes die toetreden tot Al Shabaab te achterhalen, met name in de kustregio in Kenia. Daarbij wilde ik vooral meer weten over de vrijheid die ze bij die beslissing hadden. Met andere woorden: namen ze die beslissing uit eigen wil?

Ik sprak met 36 vrouwen en meisjes die waren teruggekeerd van terroristenkampen of die waren gedeserteerd uit het netwerk. Van zestien gevallen heb ik een casus gemaakt.

Uit de studie bleek dat de genderdynamiek van onderwerping en ondergeschiktheid binnen gezinnen en de gemeenschap de rekrutering door Al Shabaab ondersteunt. Er was echter ook sprake van politieke en ideologische motivaties.

Vrijwilliger bij Al Shabaab

Wat bedoelen we precies met vrijwillig? Rekrutering beschouwen we als vrijwillig als een vrouw of meisje er zonder dwang voor kiest om toe te treden tot het Al Shabaabnetwerk. Rekrutering beschouwen we als onvrijwillig als er bedrieglijke of dwingende middelen worden ingezet om iemand te laten toetreden.

Vrijwillig en onvrijwillig sluiten elkaar echter niet altijd volledig uit. Het bleek dat afhankelijk van loyaliteiten, sociale interacties, ideologische resonantie en veranderende omstandigheden binnen en buiten het Al Shabaabnetwerk, rekruten hun oorspronkelijke gezichtspunt kunnen veranderen.

Sterker nog, er bestaat behoefte aan onderzoek naar de verschillende aspecten van autonome besluitvorming. Sommige vrouwen die zich aansluiten bij terroristische netwerken doen dit om zich te laten gelden binnen een onderdrukkend en patriarchaal systeem, en om te emanciperen binnen het utopische kalifaat.

Uit mijn studie kwamen vier situaties naar vier die vrouwen stimuleren om zich aan te sluiten bij Al Shabaab.

Verdediging van het geloof

Al Shabaab drijft op het narratief van Kenia als christelijke staat die moslims in Somalië en Kenia onderdrukt en de wereldwijde marginalisering van moslims. Tijdens gesprekken kwamen politieke en religieuze motivaties naar voren en ook de uitdrukkelijke wens om medemoslims te steunen en verdedigen.

Twee vrouwen vertelden de vrouw van een martelaar te willen zijn en hun aandeel te willen leveren om moslim-Ummah of -gemeenschap, te steunen.

‘Ik wilde mijn geloofsgenoten niet zien lijden, ik moest iets doen. Ik wilden hen helpen in Somalië.’

Negen geïnterviewden legden uit hoe hun beslissing om Al Shabaab te steunen, beïnvloed werd door ideologie. Deze beslissingen staan in contrast met berichten in de Keniaanse media over naïeve meisjes die zich laten verleiden door romantische ideeën over jihadbruiden.

Aisha, die 25 was toen ze zich aansloot bij Al Shabaab en na twee jaar overliep, zegt dat ze veel gelezen had voordat ze toetrad. ‘Het deed me verdriet dat moslims als een tweederangsgroep werden behandeld. Ik wilde mijn geloofsgenoten niet zien lijden, ik moest iets doen. Ik wilden hen helpen in Somalië.’

Een persoonlijke crisis

Rekrutering bij Al Shabaab drijft ook op wraak van individuen die de staat zien als de dader van het onrecht in het leven. Sommige vrouwen sloten zich aan na de dood van een echtgenoot, verloofde of zoon als gevolg van politieactie.

Er bestaat ook bewijs dat ronselaars zich specifiek richten op rouwende vrouwen, inclusief verwanten van gevallen Al Shabaabstrijders. Groepsdruk wordt gebruikt om vrouwen te verleiden zich in te zetten voor de zaak die hun familielid aan het hart ging.

Familie en vrienden

Dagelijkse gesprekken met familie, vrienden en leeftijdgenoten beïnvloedden in negen van de zestien case studies de beslissing om toe te treden tot het netwerk. De autonomie van de vrouw binnen een huwelijk kan beperkt zijn op een manier die haar ertoe aanzet om haar man of andere invloedrijke mannelijke familieleden te volgen.

Een besluit is autonoom als het de keuze van de vrouw is. Maar die keuze kan onder huwelijkse of familiedruk gemaakt zijn. Dit gebeurt als een vrouw de wensen van haar familieleden buitengewoon eerbiedigt.

Indoctrinatie in kampen

Sommige vrouwen worden wellicht onvrijwillig gerekruteerd. Maar na een langere tijd in een terroristenkamp of de omgeving van strijders, accepteren ze de ideologie en sluiten ze zich vrijwillig aan bij Al Shabaab. Dit gold voor drie van de zestien voor deze studie bestudeerde gevallen.

‘Het voelde alsof het goed was te strijden voor de vrijheid van moslims. Als een soort morele plicht.’

Mary, een moslimbekeerling, werd gerekruteerd door een vriend die vertelde een baan voor haar te hebben in Somalië. Ze was achttien jaar oud toen ze in 2015 gerekruteerd werd. In het terroristenkamp moest ze werken en werd ze religieus geïndoctrineerd.

‘Na een paar dagen was ik uitgeput. Ik leerde meer over de religie, en begon die min of meer te accepteren’, zegt ze. ‘Het voelde alsof het goed was te strijden voor de vrijheid van moslims. Als een soort morele plicht. Ik wilde bij het Al Shabaabnetwerk horen.’

Op basis van het onderzoek naar de politieke en ideologische motivaties achter de beslissing van de vrouwen kun je stellen dat ze in sommige gevallen autonome keuzes maken, als reactie op problemen waar de moslimgemeenschap mee kampt.

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws
Maar andere structurele en culturele factoren spelen ook een rol, zoals de patriarchale structuur in gezinnen en de gemeenschap. Bij sommige vrouwen was de beslissing ingegeven vanuit hun ondergeschikte houding en rol. Deze vrouwen, met name uit de kustregio, vertelden dat ze te maken hadden met traditionele genderpatronen en wilden sociale normen respecteren.

Maar niet alle vrouwen die zich aansloten bij Al Shabaab leefden een onderworpen leven, voorafgaand aan hun beslissing. Sommigen hadden een goed gezinsleven of waren gelukkig gesetteld voordat ze de beslissing namen.

Dit opiniestuk verscheen eerder bij IPS-partner The Conversation.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.