Koersen in het land van nederzettingen, muren en militaire controleposten

Kan je een wielerclub uitbouwen in bezet Palestina? Sohaib Samara doet het met zijn Cycling Palestine. MO*journalist Pieter Stockmans navigeerde met hem tussen nederzettingen, muren en militaire controleposten. Met wekelijkse fietstochten voor jongeren en een fietswinkel in Ramallah komt Sohaib een stap dichter bij zijn ultieme droom, een echte Palestijnse wieleracademie.

Een Palestine Cycling Academy, daar droomt Sohaib Samara van. Met fietstochten en evenementen, fietsverhuur, fietsherstellingen, fietswinkels in verschillende Palestijnse steden, een aanbod van toeristische routes, koersen.

Voor die droom zette Sohaib alles opzij, maar zes jaar later is de Cycling Academy nog geen werkelijkheid geworden. Toch is hij al een heel eind gekomen. Zijn wielerclub Cycling Palestine bereikte al 16.000 jongeren uit alle hoeken van Palestina met wekelijkse, avontuurlijke fietstochten. Begin dit jaar werd Sohaib benoemd tot lid van de Raad van Bestuur van de Palestinian Cycling Federation, die aangesloten is bij de Internationale Wielerunie (UCI).

‘We versterken de aanwezigheid van Palestijnse burgers in hun hele land. We eisen de vrijheid op om ons door heel Palestina te verplaatsen.’

Tijdens een fietstocht door de Palestijnse provincie Salfit vertelt Sohaib me hoe het allemaal op gang kwam: ‘We begonnen als vriendengroep met bikepackingtochten (meerdaagse fietstochten met minimale bagage, red.). Echte vrijheidsritten waren dat. Door erover te publiceren op Facebook, Instagram en TikTok werden we bekend. We begonnen toertochten in Palestina te organiseren. Door mond-tot-mondreclame en sociale media konden we sterk groeien.’

Sohaib was toen nog paramedicus voor de Palestijnse Rode Halvemaan. In 2016 waagde hij de sprong: hij gaf zijn baan op, opende een fietsenwinkel in Ramallah en richtte wielerclub Cycling Palestine op.

Standvastigheid als fietsfilosofie

‘Aanvankelijk kreeg ik veel negatief commentaar’, zegt Sohaib. ‘Maar wat we doen, is niet zomaar fietsen. We hebben grote sportieve, culturele en nationale doelen. We willen natuurlijk de wielersport promoten in Palestina. Maar we willen Palestijnen ook bewust maken van de schoonheid van de natuur en de cultuur van ons land.’

‘Het politieke doel is het belangrijkste: we versterken de aanwezigheid van Palestijnse burgers in hun hele land, we eisen de vrijheid op om ons door heel Palestina te verplaatsen. Zo versterken we hun nationale bewustzijn.’

‘Dit land is ons land’, zegt Sohaib. ‘We moeten het helemaal afschuimen, op de fiets, te voet, of met eender welke andere sport. Fiets overal in je vaderland om het te bezitten.’

Met die strategie brengt hij de Palestijnse culturele waarde van sumud in de praktijk. Sumud is Arabisch voor ‘standvastigheid’, het in stand houden van de Palestijnen op hun land. In je hele land aanwezig zijn is in Palestina uiteraard een politieke daad. Omdat delen van het land gekoloniseerd worden door Israëli’s en ontoegankelijk gemaakt zijn voor Palestijnen. De fiets geeft een zekere bewegingsvrijheid in een land waar die er in se niet is.

Deze filosofie wordt meteen duidelijk in de video’s van de wekelijkse fietstochten van Cycling Palestine op Instagram en TikTok. Elke tocht begint met een video-opname waarbij alle deelnemers met hun fietsen in een lange rij staan en hun stad of dorp vermelden wanneer de camera hen passeert. Plaatsen in alle uithoeken van Palestina én Israël passeren de revue.

Zo brengt Cycling Palestine Palestijnen samen die door de Israëlische bezettingsinfrastructuur van elkaar gescheiden worden. De wielerclub laat deze Palestijnen zo samen ‘aanwezig zijn’ in het hele land.

_{Lees verder onder de video’s.}

Steun van Palestijnse overheid?

De eerste dertig kilometer rijden we van Ramallah langs drie fysieke uitingen van de Israëlische kolonisatie van Palestina: de annexatiemuur, een Joodse nederzetting en een Palestijns vluchtelingenkamp. We fietsen over een van de hoofdwegen die Israël bouwde in bezet Palestina.

Deze wegen worden soms kolonistenwegen genoemd. Ze bedienen vooral de Joodse nederzettingen. De Palestijnse dorpen langs deze weken zijn er niet altijd goed mee verbonden of zijn alleen bereikbaar via een apart wegennet.

Nieuwe fietsen kunnen ze niet kopen, dat is te duur. Bovendien gaan nieuwe, ingevoerde goederen altijd via Israël.

Bij een kop thee langs de kant van de weg vertelt Sohaib me over de uitdagingen waarmee Cycling Palestine kampt: ‘Hoe bekender we worden, hoe meer volgauto’s we nodig hebben voor het transport van fietsen en deelnemers en hoe meer begeleiders we moeten opleiden.’

‘En vooral: hoe meer tweedehandsfietsen we op de kop moeten zien te tikken.’ Nieuwe fietsen kunnen ze niet kopen, dat is te duur. Bovendien staat de Palestijnse economie onder Israëlische controle. Palestina heeft geen luchthaven of autonome grenzen. Nieuwe goederen die ingevoerd worden, gaan altijd via Israël.

‘We zoeken dus goedkope tweedehandsfietsen die in Palestina circuleren, en die herstellen we tot ze in orde en veilig zijn’, vertelt Sohaib.

Voorlopig krijgt Cycling Palestine geen financiële steun van de overheid of van andere donoren.

‘Het Palestijnse ministerie van Toerisme werkt niet echt mee. Ze vinden het niet “tastbaar” genoeg.’

‘We kregen eens 1000 euro van een Palestijnse organisatie’, vertelt Sohaib. ‘En we konden vorig jaar naar Italië gaan om een presentatie over Cycling Palestine te geven, via het B-Hub-programma van de Palestijnse Birzeit University. We zouden jobs kunnen creëren in deze sector. Begeleiders, toeristische gidsen, marketing-verantwoordelijken, mekaniekers.’

‘We moeten iemand aanwerven die de donorprogramma’s van internationale donoren zoals de EU, de VS en de stichtingen goed kent. Wielrennen in Palestina is heel nieuw, dit is allemaal toekomstmuziek. Het Palestijnse ministerie van Toerisme werkt niet echt mee. Ze vinden het niet “tastbaar” genoeg.’

Israël ontwikkelt het wielrennen snel (lees ook dit artikel), Palestina reageert traag. En dat vindt Sohaib frustrerend. Hij heeft begrepen dat Israël uitpakt met de schoonheid van het land, zelfs met de schoonheid van Palestina. Maar Israël heeft meer middelen en invloed om de toeristische troeven van de bezette Palestijnse gebieden te claimen, en dat doet hem pijn.

‘We zien het potentieel én de beperkingen. Israël is de hele tijd aan het plannen. Wij worden teruggeworpen op overleven en zitten opgescheept met een passieve overheid. Maar we blijven niet bij de pakken zitten. We doen het zelf.’

In het Land van Olijfbomen

Salfit, ook wel het Land van Olijfbomen genoemd, is een van die prachtige gebieden met fietspotentieel én beperkingen. De Israëlische kolonisatie is er alomtegenwoordig. De Palestijnen mogen van Israël slechts 6% van de provincie controleren. De rest van het gebied wordt door Israël gekoloniseerd en Palestijnen mogen zich er niet ontwikkelen.

Israël bouwde hier de voorbije jaren meer nieuwe Joodse nederzettingen dan er Palestijnse dorpen zijn én snelwegen die deze nederzettingen met elkaar en met Israël verbinden. Daarnaast bouwde het ook een waanzinnige infrastructuur om Palestijnen, in hun omsingelde enclaves, onder controle te houden. Het Israëlische leger handhaaft dit kolonisatiesysteem, dat volgens het internationale oorlogsrecht illegaal is.

Aan een van de ontelbare militaire wachttorens draaien we linksaf, een steile berg op, het platteland rond Salfit in. Meteen wordt duidelijk wat dit land te bieden heeft. Het dorp Yasuf, bijvoorbeeld: gedrapeerd op de bergflank, met uitzicht op diepe en verre valleien.

Sohaib toont me ondergrondse kanaaltjes, die leiden naar een waterbron onder limoenboomgaarden. ‘Deze bron dateert uit de Ottomaanse tijd’, zegt hij.

In dit gebied ligt een grote aquifer, een ondergronds waterbassin, waarop Palestijnse dorpen aangewezen zijn voor schoon water. De Israëlische annexatie van dit gebied bedreigt deze watervoorziening.

We persen wat limoenen in onze bidons en hebben heerlijke natuurlijke limonade. Op de heuvels van het dorp spelen kinderen op hun steps, mountainbikes en e-bikes, die erg populair zijn in Palestina. Sohaib slaat een praatje met hen. Hij is voortdurend leden aan het werven voor wat hij ‘het leger van fietsers’ noemt.

‘We stippelen routes uit die weg blijven van soldaten, kolonisten, controleposten en militaire trainingen. Maar de bezetting duikt vaak onverwachts op.’

Op de weg naar het dorp lag een Joodse nederzetting. Zoals verwacht, want er was een militaire wachttoren was én er stond een vreemd verkeersbord: ‘Deze weg leidt naar een Palestijns dorp. De toegang is gevaarlijk voor Israëlische burgers.’

Zulke verkeersborden zijn deel van het bredere afscheidingsbeleid. Het verhindert dat Israëli’s inzien dat vreedzaam samenleven als gelijken wél mogelijk is. Het is er immers niet gevaarlijk voor Israëli’s die er komen als gelijken in plaats van als kolonisten.

Voor Palestijnen is fietsen in militair bezet gebied soms wél gevaarlijk. ‘We stippelen routes uit die weg blijven van soldaten, kolonisten, controleposten, militaire trainingen’, legt Sohaib uit. ‘We blijven verantwoordelijk voor de veiligheid van de deelnemers. De hele Jordaanvallei is bijvoorbeeld militair gebied.’

Maar: ‘De bezetting duikt vaak onverwachts op. Toen we eens naar de rivier de Jordaan fietsten, stuurden soldaten ons terug. En deze zomer deden we een rit naar Deir Ballout. Soldaten hielden ons tegen aan een controlepost. Ik legde de soldaten uit dat we van Cycling Palestine waren. We wachtten een uur in de brandende zon. En dan konden we door. Zo zijn er heel veel incidenten.’

30 km aan nederzettingen

De wegen waarover we fietsen lopen vaak tussen de Palestijnse dorpen, onder het Israëlische wegennet. Op de weg naar het stadje Salfit rijden we onder een brug met boven ons de Israëlische hoofdweg,

We zijn onderweg naar Sohaibs familie in Bruqin, een dorpje in de heuvels langs de autosnelweg ten westen van Salfit. Het ligt achter een poort die het Israëlische leger op elk moment willekeurig kan sluiten. Boven Bruqin ligt de beruchte Ariël-vinger.

Dat is een lange smalle strook land die vanuit Israël dertig kilometer Palestina in trekt, vol Joodse nederzettingen. De muur, hekken, wegversperringen en militaire controleposten scheiden deze strook nederzettingen op verschillende plaatsen af van de Palestijnse dorpen. Daardoor worden die dorpen ook van elkaar en van het stedelijke centrum Salfit gescheiden.

Zeven Palestijnse dorpen liggen ten noorden van deze afscheidingsinfrastructuur. De inwoners ervan kunnen de ziekenhuizen, scholen en andere diensten in de stad niet meer bereiken. Ook het potentieel van fietsen en het uitstippelen van lange routes wordt op deze manier gekortwiekt, maar dat lijkt een luxeprobleem.

De “vinger” snijdt de Palestijnse gebieden bijna in twee. Zo maakt Israël de zogenaamde tweestatenoplossing onmogelijk. De zogenaamde Deal of the Century, die de vorige Amerikaanse president Donald Trump in 2020 presenteerde, voorzag de totale Israëlische annexatie van de hele strook nederzettingen tot en met Ariël.

In 1967, onmiddellijk nadat Israël ‘Judea en Samaria’ (de ‘Westelijke Jordaanoever’) had veroverd op Jordanië, vatten Israëlische ministers van Defensie het plan op om in dit gebied een nederzetting te bouwen, met het uiteindelijke doel er een stad van te maken. Ariël werd gebouwd, op de gronden van Salfit en omliggende Palestijnse dorpen.

Vandaag fungeert Ariël effectief als stad, compleet genormaliseerd in het Israëlische bewustzijn. De Israëlische premier Benjamin Netanyahu riep Ariël een paar jaar geleden uit tot hoofdstad van het zogenaamde Samaria.

Kinderen van Israëli’s die buiten de bezette gebieden wonen, studeren aan de Universiteit van Ariël, in de bezette gebieden dus. Ze rijden vanuit Israël via Israëlische snelwegen de Ariël-vinger in, zonder te merken dat ze in bezet gebied zijn. Deze inrichting van de publieke ruimte zorgt voor de normalisering van de bezetting in het Israëlische bewustzijn.

‘Als Trumps Deal of the Century zou worden uitgevoerd, zou de muur dwars door ons huis gaan.’

De internationale gemeenschap doet voorlopig niet mee met deze normalisering. De Europese Unie geeft geen subsidies voor wetenschappelijk onderzoek aan de Universiteit van Ariël. En onlangs weigerde fastfoodketen McDonald’s een aanbod om een restaurant te openen in Ariël, net zoals het bedrijf dat weigert in andere Joodse nederzettingen in Palestina.

‘Als Trumps Deal of the Century zou worden uitgevoerd, zou de muur dwars door ons huis gaan. Ik heb als gemeenteambtenaar de officiële plannen gezien’, zegt Murad Samara, een oom van Sohaib. Hij werkt bij de gemeente Salfit en is goed geïnformeerd over de Israëlische afscheidingsinfrastructuur en de politieke ontwikkelingen.

Palestijnse profs?

Murad brengt ons met de wagen terug naar Ramallah, waar we vertrokken. De zon zakt over het stille platteland.

De rust in deze dorpen valt moeilijk te verzoenen met de angst die er heerst. Een dag na onze fietstocht bekogelen Israëlische kolonisten Sohaibs wagen met stenen na een fietstocht met jongeren. Een klein meisje in een andere wagen raakt gewond. Palestijnen dienen vaak klacht in tegen zulke misdaden, maar de Israëlische politie vervolgt de daders zelden.

Bij ons afscheid is ook Sohaibs vrouw erbij. Ze werkt als coördinatrice van de Palestinian Green Building Council, een ngo die zich bezighoudt met duurzaam en milieuvriendelijk bouwen. ‘Toen ik eens voor mijn werk in België was, zag ik echte wielrenners op de weg’, zegt ze. ‘Ik stuurde foto’s naar Sohaib en schreef: ziehier, wielrenners in het land van de wielersport.’

Met zijn Palestine Cycling Academy ooit professionele wielrenners opleiden, is dat een ambitie voor Sohaib? ‘Neen’, antwoordt hij. ‘Zolang de Israëlische bezetting voortduurt en de Palestijnse economie onderworpen is aan Israël, lijkt me dat logistiek onmogelijk.’

‘In Israël zijn er wel Palestijnse wielrenners, van de Palestijnse minderheid in Israël. Zij rijden soms met ons mee als vrienden. Maar ze kunnen niet professioneel met ons verbonden zijn omdat ze ingeschreven zijn bij de Israëlische wielerfederatie.’

‘Israëli’s zoeken samenwerking met ons, om te tonen dat ze vreedzaam zijn. Maar wij kunnen niet samenwerken zolang zij Palestijns land innemen.’

Sohaib vertelt over zijn toevallige ontmoeting met Sylvan Adams, de Israëlisch-Canadese miljonair en financier van de Israëlische profploeg Israel-Premier Tech: ‘We waren aan het fietsen rond Jericho in Palestina, door Israël militair bezet. Hij was er ook met vrienden. Toen hij ons zag, sprak hij ons aan. Hij vroeg of we konden samenwerken. Hij kon ons een wagen en fietsen ter beschikking stellen. Hij wilde samen ook een toertocht organiseren. Maar dat kunnen wij niet. We respecteren de Palestijnse BDS-campagne: Boycot, Desinvestering en Sancties.’

‘Overdag fietsen ze met ons en ’s avonds doden ze ons? Israëli’s zoeken zulke samenwerking om te tonen dat ze vreedzaam zijn. Maar wij kunnen niet samenwerken met Israël zolang zij Palestijns land innemen. Als Palestina vrij en gelijk is, dan kan dat zeker.’