De worstelingen van ondernemers in Kinshasa

Onderneemster Sivi Malukisa: ‘Heel wat Congolezen kampen nog met een minderwaardigheidscomplex’

© Marlies Geyskens

Onderneemster Sivi Malukisa: ‘Ik heb al vaak de opmerking gekregen dat ik een westers bedrijf probeer na te doen.’

Sivi Malukisa kreeg te horen dat ze dom was. Als vrouw een eigen zaak beginnen in Congo? Geen denken aan. Maar de gedreven onderneemster rechtte de rug en bewees het tegendeel. Vandaag roert ze in de potten van haar eigen confituurbedrijf. ‘Lokale producten kunnen ook mooi, lekker en hygiënisch zijn.’

Manitech Congo bevindt zich op een groot, zanderig terrein met verschillende loodsen. Ik neem plaats in de loods van Sivi Malukisa naast twee andere wachtenden. Het blijken sollicitanten te zijn die hopen zich bij het twaalfkoppige team te voegen.

Malukisa komt binnen en groet ons met een overweldigende lach. Ze is een imposante vrouw die handdrukken geeft waarvan ik nog dagen onder de indruk zal zijn. ‘Hebben jullie tijd om te wachten?’, vraagt ze aan de sollicitanten. Ze knikken gretig ja. Uiteindelijk zal ons gesprek tweeënhalf uur duren.

Malukisa kreeg te horen dat een eigen bedrijf niet was weggelegd voor een Congolees, en al zeker niet voor een meisje.

Malukisa straalt een kracht uit waarop elke leeuwin trots zou zijn. Als kind groeide ze op in Kisangani, waar er weinig ruimte was om te dromen over een eigen bedrijf. ‘Ik las en droomde veel, maar iedereen verklaarde me gek als ik sprak over mijn dromen.’

Ze kreeg te horen dat ze dom was. Dat een eigen bedrijf niet was weggelegd voor een Congolees, en al zeker niet voor een meisje. ‘Maar voor mij was overduidelijk dat ik ooit een eigen bedrijf zou starten’, zegt Malukisa.

In 1997 vluchtte ze samen met haar familie naar Kinshasa als gevolg van de Eerste Congolese Burgeroorlog (1996-1997). Ze studeerde uiteindelijk af in de richting Industriële Microbiologie aan de Universiteit van Kinshasa en ging daarna aan de slag als bediende bij het internationale transportbedrijf DHL.

© Marlies Geyskens

Momenteel wordt alles nog artisanaal bereid, maar Malukisa zet stilaan meer en meer in op industrialisatie zodat de kostprijs kan dalen en meer Congolezen haar producten kunnen kopen in Kinshasa.

Nachtwerk

Van koffiedame tot een eigen bureau en een hoge functie: Malukisa deed het in zes jaar tijd. Ze werkte zich op tot hr-directeur, wat haar meer financiële zekerheid bood en dus de kans om haar kinderdroom uit te voeren.

De eerste confituurbereidingen maakte ze na haar werkuren bij DHL in haar eigen keuken. ‘Ik kwam thuis rond acht uur ‘s avonds en kookte tot ongeveer drie uur ‘s nachts. Het enige probleem was dat niemand mijn confituur kocht’, vertelt Malukisa met een bulderlach.

‘Recycleren is belangrijk, maar het moet wel correct en hygiënisch gebeuren.’

Meteen kreeg ze haar eerste uitdaging voorgeschoteld: ze moest zich losmaken van de slechte reputatie die lokale voedingsmiddelen in Kinshasa hebben. ‘Verschillende lokale producenten besteden te weinig aandacht aan de hygiëne en kwaliteit van hun product. Ze recycleren bijvoorbeeld oude mayonaisepotten die ze vinden tussen het afval.’

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws

Alleen maken ze die potten onvoldoende proper om er achteraf hun eigen product in te steken, ziet Malukisa. ‘Recycleren is belangrijk, maar het moet wel correct en hygiënisch gebeuren.’

Om komaf te maken met die slechte reputatie zette ze volop in op marketingcampagnes. Die toonden hoe haar team de producten voorbereidde en kookte. Ze maakten duidelijk dat alles hygiënisch verliep, ook al worden de producten lokaal gemaakt.

In 2017, vier jaar na de start van haar bedrijf, begon er schot in de zaak te komen. Ze stopte als hr-directeur en focuste zich volledig op Manitech Congo. ‘Mensen namen me eindelijk serieus, ik begon naam te maken met mijn producten’, vertelt Malukisa.

Haar onvermoeibare inzet en doorzettingsvermogen is een familietrek. De naam Manitech is een eerbetoon aan haar mama. Die behaalde op 40-jarige leeftijd een doctoraat in de microbiologie. Vandaag werkt ze nog mee aan onderzoek naar de productie van maniok. Het labo waar ze dit onderzoek doet heet Manitech, een afkorting voor Maniok Techniques.

‘We waren geen welgesteld gezin. Ik stond op om vijf uur ’s ochtends om het brood en ander gebak die mijn mama ‘s nachts had gemaakt te verkopen. Daarna wandelde ik naar school’, vertelt Malukisa. Het waren moeilijke tijden voor haar en haar familie. De naam Manitech lag dan ook voor de hand. ‘Het is een manier om blijvend te herinneren aan waar ik vandaan kom en hoe hard ik heb gewerkt om te komen tot waar ik nu sta.’

© Marlies Geyskens

De chili wordt artisanaal gewassen, gepeld en gekookt.

Moeilijke infrastructuur

De glazen potten en tinnen kommen staan te blinken op de rekken. Vandaag wordt er chilisaus gemaakt. Momenteel bereidt het team alles artisanaal, maar in de toekomst wil ze meer inzetten op industriële productie. Op die manier zal de prijs gedrukt worden en zullen de producten voor meer Congolezen betaalbaar zijn.

Met een mondmasker, schort en haarkapje in de aanslag begint het team aan het kookproces: wassen, pellen, pletten en koken. De rode chilibolletjes zien er mooi uit vanaf een afstand, maar ze scheiden een pikante, penetrante stof af. Het voelt net alsof iemand kleine druppels tabasco in de ruimte sprenkelt.

Tranende ogen, tal van niesbuien en een geprikkelde keel later probeert het team de chili om te toveren tot een mooie saus. Malukisa begeleidt haar werknemers tot ze een perfect geoliede machine vormen. Ze is kordaat en vraagt van hen de nodige dosis discipline.

‘Congolezen vertrouwen niet dat een bedrijf succesvol kan zijn wanneer het geleid wordt door een vrouw.’

Toch is ondernemer zijn veel meer dan het leiden van een team. Zeker in Kinshasa, waar ondernemerschap gepaard gaat met heel wat uitdagingen. ‘De infrastructuur laat het vaak afweten. Soms hebben we uren of zelfs dagen geen water of elektriciteit. Dan kan er dus ook niets geproduceerd worden. De werknemers moeten ondertussen wel een loon krijgen. Probeer dan maar eens een bedrijf te runnen’, aldus Malukisa.

Ook investeerders vinden is een uitdaging. De Congolese overheid probeert meer in te zetten op ondernemerschap, maar de middelen zijn nog onvoldoende om een goed functionerend bedrijf op te starten én draaiende te houden. ‘Er zijn ook weinig Congolezen die investeren in andere Congolese bedrijven. Dat zo’n bedrijf succesvol zal zijn, vertrouwen ze niet. En al zeker niet wanneer een vrouw aan het roer staat.’

© Marlies Geyskens

Met haar team maakt Malukisa confituur, pindakaas, chilisaus en honing.

Dekolonisatie van de mindset

Elke vriendengroep kent wel iemand die heel sappig een verhaal kan vertellen. Malukisa is ongetwijfeld die persoon in haar vriendengroep. Ze vertelt honderduit, wild gesticulerend en met gezichtsuitdrukkingen waar zelfs de Franse komiek Louis de Funès niet tegenop kan. Tegelijkertijd schuilt er een bittere ernst in haar ogen. Zeker wanneer ze spreekt over de koloniale manier van denken die volgens haar nog te veel aanwezig is in de hoofden van Congolezen.

Er leeft in Congo volgens Malukisa nog te veel het idee dat als iets goed en kwaliteitsvol is, het wel door een wit persoon gemaakt moet zijn. Daarom zijn velen ook verbaasd dat haar producten lokaal gemaakt worden.

‘Ik heb al vaak de opmerking gekregen dat ik een westers bedrijf probeer na te doen.’

‘Ik wil laten zien dat die producten ook lekker, mooi, hygiënisch en kwaliteitsvol kunnen zijn’, vertelt Malukisa. Met haar bedrijf wil ze ook tonen aan andere Congolezen en de rest van de wereld dat een onderneming starten mogelijk is voor Congolezen én vrouwen. ‘We zijn net zoals iedereen, we hebben ook een brein dat we kunnen gebruiken’, aldus Malukisa.

Die koloniale instelling merkt Malukisa ook bij haar werknemers. Zo voert ze hygiëne hoog in het vaandel: als ze toekomen moet iedere werknemer de handen wassen. Ze dragen haarkapjes en mondmaskers zodat er niets in het eten zou kunnen komen. ‘Ik kreeg al vaak de opmerking dat ik een westers bedrijf probeer na te doen, maar ik pas gewoon de basisbeginselen van een goed functionerend bedrijf toe.’

Malukisa ziet twee verklaringen voor deze manier van denken. ‘Enerzijds kampen vele Congolezen nog met een groot minderwaardigheidscomplex. Ze geloven dat ze het waarschijnlijk toch niet zelf kunnen. Anderzijds liggen de winkels van Kinshasa nog vol met geïmporteerde producten. Verschillende daarvan zouden lokaal gemaakt kunnen worden, maar een tekort aan (investering in) lokaal ondernemerschap en een moeilijke infrastructuur bemoeilijken dat proces.’

© Marlies Geyskens

Het twaalfkoppige team maakt de chili proper.

Zwarte farao’s

‘Ergens in de geschiedenis zijn we onze trots en onze waarden verloren. De kolonisatie is een gevolg van het feit dat we ons al minderwaardig voelden en ervoor kozen om niet terug te vechten. In de tijd van het Egyptische rijk waren er nochtans ook zwarte farao’s aan de macht: waarom zijn we die macht en kracht niet blijven vasthouden?’, vraagt Malukisa zich af.

‘Het is tijd om onze kracht en het geloof in onszelf terug te vinden.’

Deze zwarte farao’s bouwden net als de Egyptenaren tempels en piramides. Hun machtige koninkrijk strekte zich uit over wat we nu kennen als Zuid-Egypte en Soedan, en hield meer dan een eeuw stand. De zwarte farao’s regeerden over een oppervlakte groter dan een Egyptische farao ooit kon bemachtigen. Maar ondanks het besef van deze trotse verwezenlijkingen, zal een mentaliteitsverandering volgens Malukisa niet gemakkelijk zijn.

Het verhaal van Congo vertellen op een andere manier zodat het niet afschrikt, kan een stap in de goede richting zijn. ‘Zoals elk land hebben we uitdagingen en moeilijkheden. Maar Congo heeft ook veel mooie kanten, maar die komen nog te weinig aan bod. Het is tijd om onze kracht en het geloof in onszelf terug te vinden.’

© Marlies Geyskens

De afgewerkte chilisaus, confituur en pindakaas van Manitech Congo.

Blijven doorzetten

Over de vraag welk advies ze heeft voor andere kinderen met grote dromen moet ze niet lang nadenken. Haar advies is gelijk aan de manier waarop ze vertelt: krachtig, doordacht en oprecht. ‘Jaag je dromen na met de juiste ingesteldheid. Het doel is niet om bekend te worden of veel geld te verdienen, maar om waarde te geven aan het leven van iemand anders.’

In Malukisa’s geval gaat het over de mensen die ze van werk voorziet of over haar steun aan de marktvrouwen van wie ze lokaal fruit en groenten koopt. Daarnaast wil ze een voorbeeld zijn voor andere jonge dromers die misschien in een even moeilijke situatie opgroeien als zij toen ze klein was. ‘Zij zijn de reden waarom ik blijf doorzetten.’

‘Opgeven is geen optie. Ik heb te hard gedroomd en gewerkt om te zijn waar ik nu ben.’

‘Ik moest afrekenen met de slechte reputatie van lokale producten, moest me bewijzen tegen iedereen die me gek verklaarde en vocht tegen de vele stereotypen die vrouwen opgelegd krijgen. Ik werkte me op wanneer ik financieel niet rondkwam en worstelde me door problemen met investeringen en infrastructuur.’

Al enkele keren heeft Malukisa een terugkeer naar haar job als hr-directeur overwogen, maar opgeven is geen optie. ‘Ik heb te hard geloofd, gedroomd en gewerkt om te zijn waar ik nu ben’, besluit de onderneemster.

Met twee potjes confituur wandel ik de loods uit, enigszins gegeneerd omdat de sollicitanten nog altijd aan het wachten zijn. Er zijn mensen die niet anders kunnen dan een ongelofelijke indruk na te laten. Malukisa is absoluut een van hen.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.