'Mijn spaargeld is sinds vorige week op'

Voor Venezolaanse vluchtelingen in Colombia brengt de pandemie een stille ramp

© Ynske Boersma

Nadat Daniel Bastidas en zijn gezin de huur niet meer konden betalen, werden ze buiten gezet.

Voor vele Venezolaanse vluchtelingen in Colombia was het al moeilijk overleven, maar sinds de komst van de pandemie is het onleefbaar geworden. De helft van de 1,8 miljoen Venezolanen in het land viel zonder inkomen en velen raakten dakloos, waaronder gezinnen met jonge kinderen. Hulp, zowel van de Colombiaanse overheid als de internationale gemeenschap, schiet ernstig tekort.

Daniel Bastidas is de wanhoop nabij. De 45-jarige Venezolaan zit met zijn vrouw Isabel (27) en kinderen Ezequiel (2) en Andrea (6) op de stoep aan de zesbaanse hoofdweg van Bogota. Naast hem staan een uitpuilende rolkoffer en een kinderwagentje met een al even volle rugzak. Maar ze hebben nergens om naartoe te gaan.

‘Vanochtend zijn we uit onze kamer gezet,’ zegt hij, haast onverstaanbaar door het voorbijrazende verkeer en zijn mondkapje. ‘We konden al een tijd de huur niet meer betalen, en de eigenares maande ons te vertrekken.’

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws

Begin 2019 verliet Bastidas Venezuela voor een lange voettocht naar Bogota. Net als vijf miljoen van zijn landgenoten zag hij geen andere uitweg dan een betere toekomst te zoeken buiten Venezuela, dat al jaren op de economische en politieke afgrond balanceert. ‘In Venezuela hadden we allebei werk, maar daarmee konden we nog geen doos eieren kopen’, aldus Bastidas, verwijzend naar de hyperinflatie die de meeste Venezolaanse salarissen waardeloos heeft gemaakt.

1,8 miljoen Venezolanen in Colombia

Een groot deel van hen steekt de grens over naar buurland Colombia, dat het grootste ontvangstland van Venezolanen is. In een paar jaar tijd groeide hun aantal tot ruim 1,8 miljoen. Maar Colombia, met 50 miljoen inwoners, is niet voorbereid op de komst van zoveel vluchtelingen. Het land heeft de handen vol met zijn eigen problemen, zoals een nog altijd voortdurend gewapend conflict, armoede, corruptie en de op een na grootste ongelijkheid van Latijns-Amerika.

Colombia heeft de handen al vol met een voortdurend conflict, armoede, corruptie en de op 1 na grootste ongelijkheid van Latijns-Amerika.

Als gevolg verblijft meer dan een miljoen van de Venezolanen op irreguliere wijze in Colombia, dus zonder werk- of verblijfsvergunning. Om rond te komen nemen ze hun toevlucht tot werk in de informele economie, wat ze kwetsbaar maakt voor uitbuiting en slechte werkomstandigheden. Ze leven van dag tot dag, met net genoeg inkomsten om van te eten en de huur te betalen. Wat er overblijft, sturen ze naar familie in Venezuela.

Zo ook Bastidas, die geen paspoort bezit. Eenmaal in Bogota vond hij werk als fruitsapverkoper op straat, waarna hij ook zijn vrouw en kinderen liet overkomen. Het gezin woonde in een zogeheten “pagadiario” (letterlijk: “betaalt dagelijks”), de doorgaans illegale pensions in schimmige buurten van Bogota waar, zolang de huur (5 euro per nacht) maar dagelijks betaald wordt, eigenaren geen vragen stellen.

Dat ging een tijd goed, tot de pandemie roet in het eten gooide. ‘Sinds maart heb ik niet meer kunnen werken. Mijn kar staat in de opslag, en de rekening daarvoor is inmiddels zo hoog opgelopen dat ik niet weet hoe ik die ooit weer terug kan krijgen’, zegt Bastidas, tranen wegvegend uit zijn vermoeide ogen. ‘En nu zijn we ook op straat gezet. Wij kunnen wel een nacht buiten slapen, maar onze kinderen toch niet?’

Toenemende xenofobie

Vele duizenden Venezolaanse vluchtelingen in Colombia verkeren in dezelfde situatie als Bastidas. Sinds 25 maart moeten ook de Colombianen verplicht binnenblijven, in een poging om de verspreiding van het coronavirus in te dammen. Maar voor wie van dag tot dag moet overleven in de straateconomie, is thuisblijven een onhaalbaar privilege.

© Ynske Boersma

Alejandro Romero en Erika Seguero

Alejandro Romero (21) en Erika Seguero (19) kwamen vlak voor het begin van de lockdown aan in Bogota, met hun baby Ambar Zareth (1). Dagelijks gaan ze op pad om geld te verdienen voor eten en voor de huur van hun kamer, die ze per dag moeten betalen. Met bedelen en het verkopen van vuilniszakken en snoep, huis-aan-huis in de betere buurten van Bogota, slagen ze er tot nog toe in om te overleven.

Na 3 dagen quarantaine werden al honderden Venezolanen in Bogota op straat gezet.

Het duurde daarom niet lang voordat de eerste gevolgen zichtbaar werden. Hoewel het officieel verboden is om huurders tijdens de quarantaine uit te zetten, stonden binnen drie dagen al honderden Venezolanen in Bogota op straat. Zonder hun inkomsten uit de straathandel, was het onmogelijk geworden om de huur te betalen.

‘De quarantaine heeft de armste Venezolanen in Colombia nog kwetsbaarder gemaakt’, zegt Socorro Ramírez, emeritus professor Internationale Betrekkingen aan de Nationale Universiteit van Colombia, en lid van maatschappelijke organisatie Puentes Ciudadanos Colombia-Venezuela. ‘Het is ze onmogelijk gemaakt om inkomsten te genereren voor onderdak, eten en het sturen van geld naar hun familie in Venezuela. Velen zien zich nu genoodzaakt om op straat of in de parken te slapen, waardoor Colombianen ze als een risicofactor beschouwen, en de xenofobie toeneemt.’

De Colombiaanse overheid heeft geen antwoord op de crisis, zegt Ramírez: ‘Een zorgwekkend aantal Venezolanen verblijft nog steeds illegaal in het land. Hun gedwongen vertrek uit hun thuisland, gedreven door een gebrek aan alle basisbehoeften, wordt niet als een prioriteit op gebied van mensenrechten gezien, waarvoor actie ondernomen moet worden om hun ongelijke situatie te verbeteren.’

Maar ook Venezolanen die wel een verblijfsvergunning hebben, raakten hun werk kwijt. Het aantal Venezolanen met betaald werk daalde van 91 procent naar 20 procent, volgens een enquête over migratiestromen van de VN Vluchtelingenorganisatie (UNHCR) en de VN Organisatie voor Migranten (IOM), gepubliceerd op 6 mei. 50 procent heeft helemaal geen inkomsten meer.

Terug naar Venezuela

‘Een tweede probleem is de kortetermijnvisie in het migratiebeleid, dat niet voorziet in werkelijke integratie van de Venezolanen in de Colombiaanse samenleving op de lange termijn. Er wordt hooguit voorzien in tijdelijke noodoplossingen, zonder de migranten de kans te geven echt te integreren. De pandemie heeft die ongelijke situatie aan het licht gebracht’, zegt Ramírez.

Maar die noodoplossingen schieten ook tekort. Opvangplekken in de stad zijn er bijna niet – in Bogota zijn een paar honderd bedden beschikbaar, terwijl duizenden nodig zijn – en Venezolanen zijn uitgesloten van de (hoewel minimale) financiële steun van de overheid voor de armste Colombianen.

‘Mijn spaargeld is sinds vorige week op. Dat was bedoeld om mijn familie in Venezuela te kunnen bezoeken.’

Ook Yony Anzola (36) zag zijn inkomsten verdampen sinds het begin van de quarantaine. Anzola, docent dans en theater in Venezuela, stak in 2017 de grens over naar Colombia. Sindsdien werkt hij als muzikant. Met een vijfkoppige band speelt hij op feesten, in bars en op straat. Hij kreeg een werkvergunning en huurde een kamer in het zuiden van de stad. Maar sinds de lockdown zijn er geen feesten meer en optreden op straat is verboden.

‘Mijn spaargeld is sinds vorige week op – spaargeld dat was bedoeld om in juli mijn familie in Venezuela te kunnen bezoeken. Nu heb ik aan mijn huisbazin uitstel van betaling moeten vragen. Gelukkig begrijpt ze de situatie, maar het moet niet veel langer meer duren. De enige plek waar we nu nog kunnen optreden, is het openbaar vervoer. Maar de passagiers bekijken ons met wantrouwen, en de politie dreigt ons een boete te geven.’

© Ynske Boersma

Yony Anzola (helemaal links) was docent theater en dans in Venezuela. In Colombia werkt hij als muzikant.

Ongeveer 65.000 Venezolaanse migranten zagen de afgelopen maanden geen andere oplossing dan terug te keren naar Venezuela, ondanks de gesloten grens tussen de twee landen. Ook uit andere landen pogen Venezolanen terug te keren naar Venezuela – met bussen, of te voet – wat voor een chaotische en risicovolle situatie in de grensgebieden zorgt.

‘In Venezuela hebben ze tenminste nog een dak boven hun hoofd, en zijn ze dichtbij hun familie.’

‘In Venezuela hebben ze tenminste nog een dak boven hun hoofd, en zijn ze dichtbij hun familie’, verklaart Anzola de uittocht in tegenovergestelde richting. Zelf zegt hij niet terug te kunnen gaan, door zijn uitlatingen over de politieke situatie in Venezuela op sociale media.

Ook Bastidas zou het liefst teruggaan, maar kan de buskaarten voor zijn gezin, zo’n 125 euro in totaal, niet betalen. Onmogelijk voor wie ook voor de quarantaine hooguit 10-15 euro per dag verdiende.

Onzichtbare crisis

Een bijkomend probleem is de geringe zichtbaarheid van de Venezolaanse vluchtelingencrisis buiten Latijns-Amerika, ondanks de omvang van de crisis. Hoewel Venezuela na Syrië de meeste vluchtelingen ter wereld op de been brengt, ontvangen hulporganisaties in de opvanglanden lang niet zoveel geld voor de Venezolaanse crisis als die in het Midden-Oosten.

Hoewel Venezuela na Syrië de meeste vluchtelingen ter wereld op de been brengt, is de steun gering.

‘Wij doen wat we kunnen om vluchtelingen bij te staan, maar alle 65 hulporganisaties in de 17 landen in de regio die Venezolanen opvangen, hebben al jaren structureel te weinig geld’, zegt Joep Merkx, vertegenwoordiger voor de VN Vluchtelingenorganisatie (UNHCR) in Colombia. ‘Zo hebben we tijdens de COVID-19 crisis 60.000-70.000 families in Colombia bereikt met cash transfers, maar we hebben niet genoeg geld voor iedereen die dat nodig heeft. We kunnen daarom alleen de meest kwetsbaren helpen, zoals moeders met jonge kinderen.’

Maar meer dan noodhulp op de korte termijn, moeten ontvangstlanden de Venezolaanse migranten de kans geven werkelijk te integreren in hun samenlevingen, zegt Ramírez. ‘Er komt op korte termijn geen einde aan de crisis in Venezuela. Zolang de verschillende sectoren daar geen akkoord bereiken over een vreedzame democratische transitie, zal de politieke, sociale en economische situatie er niet verbeteren. En dat moment is nog lang niet in zicht.’

Integendeel, de verwachting is dat het einde van de pandemie een nieuwe golf vluchtelingen op de been zal brengen. ‘Werk is er in Venezuela nog steeds niet, en terugkeerders worden gestigmatiseerd door de regering, die ze als verraders beschouwt,’ zegt Merkx. ‘Ze zijn, kortom, niet voor niets gevlucht.’

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.