De grote paniek om salafisten is verre van nodig

Angst is een slechte raadgever. Het moderne Europa, voorheen zo vermaard voor haar vrijheden en tolerantie jegens andersdenkenden, lijkt zichzelf steeds dieper te verliezen in een moeras van angst. Zoals nu weer met salafisme. 

  • Fadi El Binni/Al Jazeera English (CC BY-SA 2.0) Fadi El Binni/Al Jazeera English (CC BY-SA 2.0)
  • Chris Beckett (CC BY-NC-ND 2.0) Chris Beckett (CC BY-NC-ND 2.0)
  • © Floris Van Cauwelaert Tahrir Square in Caïro tijdens de Arabische Lente © Floris Van Cauwelaert
  • Al Jazeera English (CC BY-SA 2.0) Al Jazeera English (CC BY-SA 2.0)
  • Peter Rowley (CC BY 2.0) Peter Rowley (CC BY 2.0)

Hoe meer het in paniek spartelt, des te dieper het dreigt weg te zakken. Na verschillende aanslagen in onder meer Parijs, Brussel en Berlijn is één ding zeker, de angst in Europa zal wellicht niet snel meer afnemen. Een angst die zorgt voor irrationaliteit en stereotypering, een kapitale fout waar Europa zichzelf steeds vaker mee geconfronteerd ziet.

Het nieuwe ‘rode gevaar’ is opgestaan, ditmaal uit zuidoostelijke richting. Mannen met militaire baret, stoppelbaard en een Cubaanse sigaar maken niet langer deel uit van de lijst van dreigingen voor het Westen. Het is de man met de volle baard en het gewaad die de rol vervult als nieuwe persona non grata voor Europa. In een vale echo waarschuwde een recent rapport van het OCAD voor de opkomst van het salafisme in Belgische moslimkringen. Het rapport treedt in het kielzog van de Belgische staatsveiligheid en een hele resem experts om de salafisten aan te duiden als een acute dreiging voor het Belgische samenlevingsmodel en als een drijfveer voor het extremistisch gedachtegoed onder jongeren.

Een nieuw hokjesdenken is gegroeid om een naam te kunnen plakken op de onbekende vijand die Europa teistert. 

Een stevig staaltje bangmakerij zadelt de Belgische burger op met een bijkomend gevoel van onveiligheid en onmacht. In wat een schaduw lijkt van een lang vervlogen Der ewige Jude, wordt er steeds oppervlakkig en uiterst beperkt gewaarschuwd voor Der ewige Salafist. Vaak genoeg om de aandacht op het probleem te bewaren, maar beperkt tot enkele grove schetsen om de aandacht van de doorsnee mediaconsument niet te verliezen. Een nieuw hokjesdenken is gegroeid om een naam te kunnen plakken op de onbekende vijand die Europa teistert. Agenda’s worden nagestreefd, belangen behartigd, een nieuwe trend is geboren.

Zuivere simplismen en een intellectuele luiheid zijn symptomen van een maatschappij in paniek. De richtlijnen die de Antwerpse politie in 2013 meekreeg om uit te kijken naar jongeren met plotse baardgroei, een specifieke kledingsstijl en een verkleinde aanwezigheid op straat is daar een pijnlijke herinnering aan. Radicalisme bij moslimjongeren wordt geprojecteerd op het salafisme, en door zeer enge beschrijvingen wordt de nieuwe zondebok gecreëerd. Ik besef dat u nu reeds herhaaldelijk geconfronteerd werd met de meningen en conclusies van horden islamologen, terreurexperten en politici — nauwkeurig uitgekozen door de media. Doch wens ik u even een andere stem te laten horen. Het publiek debat is tegenwoordig zo eenzijdig geworden.

Al Jazeera English (CC BY-SA 2.0)

 

Strikte navolging van beginselen

Peter Rowley (CC BY 2.0)

 

De term salafisme is een leenwoord uit het Arabisch. Salaf betekent zoveel als voorgangers of voorvaderen. Het salafisme, oftewel salafiyyah in het Arabisch, verwijst naar de bewuste wil om zoveel mogelijk terug te keren naar de theologische fundamenten van de islam en het voorbeeld te volgen van diens voorgangers, de eerste generaties moslims na de profeet Mohammad. Het is een vorm van puritanisme waarbij nieuwigheden in de religie vermeden worden en men wenst vast te houden aan een strikte navolging van de geloofsbeginselen.

Het salafisme is in geen enkel geval een aparte sekte binnen de islam, laat staan een denominatie op zichzelf. Het is een staat van religieus bewustzijn en een manier om met het geloof om te gaan. Net zoals het soefisme beschreven zou kunnen worden als een meer spirituele en filosofische beleving van de islam, zou men het salafisme kunnen beschrijven als een meer letterlijke en rigide houding jegens het geloof.

DE salafist bestaat in geen geval, en ik vind het onbegrijpelijk dat experts blind meegaan in die veralgemeningen. Die leiden tot onbegrip en frustratie binnen de moslimgemeenschap. Immers, het salafisme benoemen als een dreiging wordt begrepen als een uithaal naar de orthodoxe islam, een stelling die op zijn minst controversieel te noemen valt.

Orthodox = radicaal?

Er hoort dialoog te zijn. Wanneer twee levenswijzen elkaar ontmoeten met een verschillend wereldbeeld, is het net raadzaam om een inclusieve en constructieve dialoog te voeren. Dialogen over integratie, over multiculturalisme en ook over religie dienen te worden gestimuleerd, en iedere betrokken partij moet maximaal worden uitgenodigd om hieraan deel te nemen. De Belgische overheid maakt volgens mij een vergissing door de orthodoxe islam uit deze dialoog te bannen, en haar steevast als salafisme te brandmerken.

Orthodoxie staat niet gelijk aan extremisme, een denkfout die maar al te vaak gemaakt wordt. De islam staat middels een systeem van ishtihad, of een theologisch streven, moslimgeleerden toe richtlijnen uit te vaardigen voor moslims die leven binnen een nieuwe context, op voorwaarde dat de fundamenten van de islam worden behouden. Met andere woorden, moslims kunnen zich aanpassen aan een nieuwe context, in dit geval het seculiere België met haar christelijk verleden, zonder daarbij de fundamenten en geloofsovertuigingen van de islam te wijzigen of te compenseren.

© Floris Van Cauwelaert

Tahrir Square in Caïro tijdens de Arabische Lente

Men kan dit concreet terugvinden bijvoorbeeld in het strafrecht. Iedere moslim dient te geloven dat het drinken van alcohol theologisch strafrechtelijk kan worden vervolgd, maar bij afwezigheid van islamitische rechtbanken in België is het de Belgische moslims niet toegestaan het heft in eigen handen te nemen en persoonlijk straffen uit te gaan delen.

Extremisme, of ghuluw in het Arabisch, is van een geheel ander hout gesneden. Extremisme staat geen contextuele aanpassing toe, en wil ieder islamitisch fundament in haar meest enge beschrijving toepassen op elke context, zonder open te staan voor bijkomende richtlijnen, zelfs van geleerden. Het mag dus niet verbazen dat extremisme zonder meer een vijand is van de orthodoxe islam en de orthodoxe moslim.

Verkeerd dualisme

De Belgische overheid heeft de dialoog echter verdraaid tot een dualiteit tussen een extreme islam, en de zogenaamde gematigde islam. De term gematigde islam wordt intussen zo vaak vermeld dat de overheid er een patent op zou kunnen nemen, maar geen kat die weet wat men er juist onder moet verstaan.

Heeft een gematigde moslim geen baard en draagt zij geen hoofddoek? Is de gematigde moslim gelovig, maar terzelfdertijd ook een geassimileerd seculier, liberaal en democraat?

Heeft een gematigde moslim geen baard en draagt zij geen hoofddoek? Is de gematigde moslim gelovig, maar terzelfdertijd ook een geassimileerd seculier, liberaal en democraat? De term is een paradepaard geworden in de strijd tegen extremisme, maar houdt tegelijk een bittere betekenis in. Een moslim kan zich pas geaccepteerd voelen als gematigd wanneer hij voldoet aan de vage eisen van de Belgische overheid.

Vele moslims voelen zich slechts weinig geneigd de term gematigde moslim te dragen.

Said Bataray schreef in een prachtig opiniestuk in De Morgen (DM 16/02/2017) dat ‘het gebruik van de term “gematigd” suggereert dat de islam van nature uit gewelddadig en gesloten is.’

Dat gematigdheid een verdelende term is, die als een soort kwaliteitscontrole te pas en te onpas gebruikt wordt om groepjes moslims te benoemen, waarbij de meerderheid van de moslims veroordeeld worden tot de zijlijn van de islam die niet te vereenzelvigen valt met de Europese waarden en normen.

De islam is een religie die zichzelf al gematigd noemt, zoals ook in de Koran staat vermeld. Moslims staan niet te wachten op een overheid om hen verder te verdelen en te beoordelen als gematigd tegenover fundamentalistisch of salafistisch. Dat is geen dialoog, maar een neerbuigende neo-koloniale houding van ‘de goeden die zijn aangepast’ en ‘de slechten die zich moeten aanpassen.’

Zelfbeschikking

Religieus extremisme is in alle gevallen het resultaat van de menselijke perversiteit. De blanke, christelijke extremisten die de voorbije eeuwen lelijk huishielden op het Amerikaans continent en zich te buiten gingen aan slavernij van de zwarte Afrikaan en genocide van de indianen, baseerden zich op Jezus en de Bijbel. De boodschap van Jezus is echter vrij van zowel blanke suprematie over het zwarte ras als collectieve volkerenmoord. Zo geldt het voor iedere wereldreligie, ook voor de islam.

Chris Beckett (CC BY-NC-ND 2.0)

 

De gewelddaden van individuen die zich op de islam baseren kunnen niet zomaar op het geloof zelf worden gereflecteerd. De oorzaken van religieus radicalisme en extremisme liggen niet in religie, maar in het onbegrip ervan. Voor elke moslimextremist zijn er miljoenen moslims die hun geloof belijden “zoals het hoort”.

Dat de Belgische politieke klasse zich blindstaart op het salafisme in een nutteloze poging zich ergens op te kunnen richten, met het risico dat een hele hoop extremisten door de mazen van het net kunnen glippen, is onbegrijpelijk. Wordt er werkelijk aangenomen dat drugsdealers en boefjes van gisteren, zoals de daders van Parijs en Berlijn, een toereikende kennis zouden kunnen hebben vergaard om vandaag als orthodoxe moslim, salafist, te kunnen worden ingedeeld?

Integendeel, voldoende kennis over de fundamenten van de islam zal jongeren vanuit een islamitisch standpunt in staat stellen tot een dieper en rijper inzicht te komen over wat er rond hen gebeurt. Hen tot contextuele aanpassing brengen waarbinnen ze hun geloof kunnen belijden. Wanneer deze jongeren echter uit elke dialoog geweerd worden, kennen zij geen plaats meer binnen de maatschappij waar zij zelf toe behoren. De staat wil bepalen welke vorm van islambeleving wenselijk is en welke niet. Doordat Belgische instanties onverminderd inzetten op noties als gematigde islam, ontnemen ze het recht van moslims om hun lot zelf in handen te nemen en te bepalen wat ze volgen.

Open vizier

De Belgische overheid dient zich in te zetten voor een ware godsdienstvrijheid, met investeringen in islamitisch onderwijs, de vrije raadpleging van kennis en een einde aan de symboolpolitiek die gevoerd wordt tegen gevestigde islamitische waarden. Die inzet kan gauw een einde maken aan het groeiende ongemak binnen de Belgische maatschappij. Voer geen eenzijdige debatten meer tegen HET zogenaamde salafisme, maar betrek alle, ook orthodoxe, moslims in dat debat.

Er zijn andere stemmen om over de islam te praten dan steeds opnieuw Brahim Laytouss of Dyab Abu Jahjah. Ja, misschien zullen die andere stemmen niet steeds zeggen wat men wil horen, maar zoals Evelyn Beatrice Hall schreef: ‘Ik mag dan wel niet akkoord gaan met wat u zegt, maar ik zal uw recht om het te zeggen met mijn leven verdedigen.’

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.