Verkiezingen in Zuid-Afrika? We zijn ‘gatvol’!

‘Gatvol’ is de manier waarop veel van de meer dan 26 miljoen Zuid-Afrikaanse kiezers aangeven dat ze het gedrag van de politieke partijen en het uitblijven van openbare diensten totaal beu zijn.

48 politieke partijen wachten de kiezers op aan de stembus. De “Paarse Koe”-partij tot het beter bekende ANC (African National Congres), de DA (Democratic Alliance) tot het EFF (Economic Freedom Fighters) verkopen hun beloften. Alle partijen willen minder corruptie, meer landhervorming, duurzame banen, drinkbaar water, elektriciteit, huizen en scholen. Thema’s die de gevestigde partijen niet kunnen negeren.

Overvloed aan partijen

Veel partijen zijn nieuw en kwamen niet voor op de stembiljetten in 2014. De groei van religieus geïnspireerde groepen, sommigen met een zeer radicaal conservatief pleidooi, zit in de lift (vijftien procent). Dat geldt ook voor partijen die expliciet de rechten van een bepaalde bevolkingsgroep (zwarten, Afrikaners, kleurlingen, Indiërs) verdedigen (vijftien procent).

Het ‘Vrijheidsfront Plus’ voert nog altijd een caucus van vier blanke parlementsleden aan. Drie partijen zijn tegen vreemdelingen en één is dan weer strikt non-raciaal. Verder concentreert vijftien procent van de partijen zich op specifieke thema’s zoals milieu en klimaatverandering, gezondheidszorg, vrouwen, traditionele chiefs of op bepaalde beroepsgroepen verbonden met de media, privé veiligheidsdiensten of de taxi-industrie. De nieuwe Cannabis-partij onderschrijft het wettelijk gebruik van marihuana.

Een opvallende nieuwkomer is de Capitalist Party of South Africa (ZACP) die een paarse koe als embleem koos omdat die de waarden van de partij het beste vertaalt. Het argument is dat iedereen in Zuid Afrika geld wil en iedereen daardoor een beetje kapitalist is. De keuze voor paars is voornamelijk in functie van de zichtbaarheid tijdens de campagne. Als antipode profileren zich twee partijen die een doorgedreven links-socialistische koers willen varen: de National Peoples Ambassadors (NPA) en de Socialist Revolutionary Workers Party (SRWP) van de nationale mijnwerkersvakbond.

Lees ook

Het wisselend gelaat van het ANC: de boegbeelden Mandela en Mbeki

De African Transformation Movement (ATM), African Content Movement (ACM) en de Black First Land First (BLF) partijen zijn nauw verwant met de fractie van Jacob Zuma binnen het ANC. Zou dit een aanwijzing kunnen zijn van het feit dat de ex-president op die manier in de toekomst zijn eigen partij wil oprichten? In ieder geval staan veel bekenden uit de corrupte Zuma-factie nog altijd op de ANC kiezerslijst.

Veel bekenden uit de corrupte Zuma-factie staan nog altijd op de ANC kiezerslijst

De stadsdebatten georganiseerd door tv-zender e-NCA drijven het democratisch gehalte van de campagne op. Centraal stond de corruptie binnen het ANC en binnen de lokale overheden. President Cyril Ramaphosa gaf eerder tijdens de campagne toe dat het ANC eerst intern gekaapt werd om de corruptie in staatsbedrijven en staatsdiensten te instrumentaliseren en instituties die corruptie moesten beteugelen lam te leggen.

Partijaanhangers in veelkleurige kledij met banners en vlaggen steunen hun kandidaten die de meerderheidspartijen, maar dan vooral het ANC, beschuldigden van allerhande vormen van corruptie en de afwezigheid van jobs voor jongeren. Het tekort aan veilige toiletten in scholen is een gegeerd thema naar aanleiding van de verdrinkingsdood van een aantal leerlingen in scholen met pit latrines. In Gauteng, de provincie waarin Johannesburg en Pretoria gelegen zijn en waar een kwart van het kiezerspubliek woont, werd de discussie met veel toytoyoing geboycot door het UDM (United Democratic Front) die geen plek op het podium had gekregen.

Sommige partijen hebben een programma, maar geen enkel idee waar de centen vandaan moeten komen om dat programma te realiseren

Wat minder duidelijk is, is hoe alle beloften moeten worden omgezet in de realiteit. Weinig partijen hebben een duidelijk uitgewerkt programma. Sommigen, zoals de Economic Freedom Fighters (EFF), hebben een programma maar geen enkel idee van waar de centen moeten komen om hun programma te realiseren. De markt van beloften floreert.

Groeiden afkeer van ‘democratie’

Voor de Zuid-Afrikanen is het duidelijk dat de meeste beloften slechts tot 8 mei gelden. Voor wie moeten ze uiteindelijk stemmen? Tijdens een recent bezoek aan Liliesleaf Farm, de inspirerende locatie waar het Mayibuye plan voor het gewapend verzet vorm kreeg, werd het me duidelijk hoe weinig jongeren nog weten hoe ‘apartheid’ het leven van de zwarte bevolking beïnvloedde. De geschiedenis van het verzet lijkt verloren en vergeten. Er heerst een groeiende apathie en een zekere afkeer van de notie ‘democratie’. Sommige kranten geven aan dat slechts de helft van de jongeren registreerden om te gaan stemmen.

De vooruitzichten zijn nogal onduidelijk, vooral voor het ANC dat aan de grondslag ligt van een net van corruptie dat nu, in volle verkiezingscampagne, door de Zondo-onderzoekscommissie wordt blootgelegd.

Weinig jongeren nog weten hoe ‘apartheid’ het leven van de zwarte bevolking beïnvloedde

Peilingen van drie gerenommeerde bureaus geven het ANC (African National Congres) als koploper aan met, met 51 tot 61 procent van de stemmen (als tenminste zeventig procent van de bevolking stemt). De Democratic Alliance (DA) geleid door Mmusi Maimane haalt 19 tot 24 procent en de Economic Freedom Fighters (EFF) gelanceerd door voorvechter Julius Malema in 2013, tussen 11 en 14 procent. Indien die cijfers van enige betekenis zijn, verliest het ANC vijf tot vijftien procent van haar kiezers vergeleken met de stembusuitslag in 1999, 2004 en 2009. In het slechtste geval verliest de grootste partij in dit land bijna 10 procent tegenover 2014.

Lees ook Overstromingen in Zuid-Afrika eisen minstens 51 doden

***

Ik stap voorbij een eerder sjieke ‘business-suits-op-maat’ kledingzaak in het dichtstbijzijnde Bedford Centre Shopping Mall met één oog op de koppen van mijn City Press zondagskrant. Er vielen negentig doden bij recente overstromingen in Kwazulu Natal. Geen enkele partij die de parlementszitjes op 8 mei naastreeft, komt langs om de bevolking ook maar iets te vragen. Jongeren van de getroffen wijken tonen hun frustratie en blokkeren de regionale hoofdweg met rotsen en brandende banden. Het beeld voor de toekomst van Zuid Afrika?

Eindredactie door Rik Samyn