Braziliaanse soja, soja, soja en Europa doet alsof het van niets weet

De rivieren die Xingu binnenstromen vergiftigen inheemse volkeren

© Wiek Lenssen Filmprodukties

 

Gepland was dat ik enkele dagen naar het grootste reservaat van inheemse volkeren zou gaan, de Xingu. Een jonge ‘indio’ had me namelijk al maanden geleden uitgenodigd. Door omstandigheden kon het bezoek niet doorgaan, maar er kwam een interessant alternatief uit de bus: ontmoeting met mensen van Opan en Professor Pignati.

Ik ben veel gewoon om slecht nieuws te verwerken, maar na de indringende ontmoeting met Pignati, moest ik toch wel serieus doorslikken.

Het is verschrikkelijk wat hier gebeurt en Europa doet alsof het van niets weet!

Opan: Operação Amazônia Nativa

‘Operatie Inheems Amazonië’ is sinds 1969 actief, ter verdediging van de rechten van inheemse volkeren, in zowel het Amazonegebied (Amazonas en Mato Grosso) als in de Cerrado van Mato Grosso. Het aantal leden van de ‘indianen’ neemt de laatste decennia pijlsnel toe. Zo waren er in de jaren ‘70 van de twintigste eeuw in Mato Grosso 43 volkeren, waarvan er 30 minder dan 100 leden hadden. De meeste groepen zijn nu aangegroeid tot 400 à 500, soms tot 1000 mensen.

De aangroei wil niet meteen zeggen dat het zoveel beter met hen gaat. Integendeel.

Ollie Harding (CC BY 2.0)

 

De meeste reservas, waar deze mensen wonen, zijn omsingeld door soja-, maïs- en katoenvelden. Bovendien werd de FUNAI (de federale organisatie die moet instaan voor het welzijn van de inheemse volkeren) door de huidige regering op droog zaad gezet. Toch gaat Opan met deze volkeren op weg, om hen zelfredzaam te houden of om terug zelfstandig te kunnen worden. Bijvoorbeeld in de duurzame vangst van de pirarucu, de ‘kabeljauw’ van de Amazone, die meer dan 2 meter lang kan worden.

Allerlei vormingen worden opgezet, o.a. voor agro-ecologie. Jongeren zijn bewuster dan vroeger, maar kennen minder het leven en de tradities van hun eigen volk. Dat kan wel spanningen meebrengen, zowel in de jongere zelf, als in de inheemse gemeenschap.

Eén van de grote recente overwinningen is de terugkeer van de Xavante naar hun grondgebied. Ze werden in 1966 door de militaire dictatuur gedeporteerd. Na decennia strijd, met ondersteuning van Opan en bijvoorbeeld de legendarische bisschop Pedro Casaldáliga, mochten ze naar hun totaal vernietigde gebied, Marãiwatsédé, terugkeren. Er moet nog veel rotzooi aan gif en achtergelaten materiaal van de fazendeiros opgekuist worden, maar er is terug hoop: Terra de Esperança.

Dit is maar één van de vele uitdagingen. Ik krijg een kaart mee van 2012, met aan de ene kant een lijst van inheemse volkeren, Quilombos (Afrikaanse afstammelingen) en groepen die in de Pantanal leven. Aan de andere kant een lijst met 194 conflicten. Ga er maar aanstaan!

De vooruitgang van sojaland

Voor Opan heeft het geen zin om de agronegócio te bestrijden. Voor hen gaat het erom om aan de basis honderden alternatieven op te bouwen en zo de toekomst voor te bereiden. Ik heb hier veel respect voor. Toch denk ik dat we tegelijkertijd het vernietigings- en vergiftigingswerk van de agrobusiness richting Europa, China en Japan telkens opnieuw moeten openbaren.

Collega Patrick moest onlangs op een sojadag van Rikolto spreken over de mogelijke problemen met soja. Hij vermeldde o.a. dat anno 2017 in Brazilië 65 mensenrechtenactivisten vermoord werden. Dikwijls gaat dit om grond- en waterconflicten. Laat het duidelijk zijn: dit gaat om vermoorde mensen met een kogel.

Wat met de sluipmoord op duizenden mensen door het gif dat dagelijks, letterlijk over de hoofden van mensen wordt gespoten?

Professor Pignati en zijn team van ‘collectieve gezondheid’ van de Federale Universiteit van Cuiabá, zijn keikoppen. Ondanks de vele psychische en fysieke bedreigingen blijven ze de impact van 1 miljard liter landbouwgif dat in 2016 werd uitgegoten, bestuderen en naar buiten brengen. Als je een uurtje bij deze professor op audiëntie bent, dan ga je toch wel wanhopig naar buiten. 

Ollie Harding (CC BY 2.0)

 

‘In wat voor samenleving leven wij nu en hoe kan ik dat ooit bij de Europese veevoedersector overbrengen?’ 

Hij overhandigt o.a. een studie van gifgebruik in 2015.

  • Soja: 32.206.787 hectare, met 17,7 liter/ha. gif per jaar; in totaal: 570.060.129,90 liter.
  • Maïs: 15.846.517 ha, met 7,4 liter/ha; totaal: 117.264.225,80 l..
  • Katoen: 1.047.622 ha., 28,6 liter/ha; totaal: 29.961.989,20 l.
  • Tabak: slechts 406.377 ha, maar 60 liter/ha; 24.382.620,00 liter.

De achteruitgang van het land en zijn volkeren

Ze doen in diverse regio’s grootschalig onderzoek van urine, bloed en moedermelk. Ook de dieren en ecosystemen worden bestudeerd: misvormingen bij kikkers en andere dieren zijn legio.

De grafieken in de studies wijzen alle in dezelfde richting: waar het landbouwgif toeneemt, nemen ook de kankers en de misvormingen bij geboorten toe. Toch blijven de regeringen de wanpraktijken gewoon verder ondersteunen.

Het gif is beginnen boomen vanaf 2003 met het vrijgeven van genetisch gemanipuleerde soja en met de crisis van de ferugem, een schimmel op de soja. De grafieken in de studies wijzen alle in dezelfde richting: waar het landbouwgif toeneemt, nemen ook de kankers en de misvormingen bij geboorten toe. Toch blijven de regeringen de wanpraktijken gewoon verder ondersteunen. 

Door de agronegóciowet Kandir van 1996 moet er geen belasting betaald worden op landbouwgif en bij onbewerkte producten zoals sojabonen, moet er bij het verlaten van de zeehavens ook geen taks betaald worden.

De overheid van Mato Grosso versoepelde de wet voor het spuiten van landbouwgif met tractoren: 300 meter afstand wordt sinds 2013 gereduceerd tot 90 meter. Ondertussen worden Agrotóxicos met vliegtuigen en tractoren tot op 10 meter van waterbronnen, beken en woningen gespoten.

Er bestaan heel wat foto’s waarop te zien is hoe een sproeivliegtuig over een inheems dorp vliegt, zonder de spuitmachine af te zetten. De Federale wet dicteert dat er minstens 500 meter afstand moet zijn. Eigenlijk zou dat spuiten vanuit de lucht gewoon moeten verboden worden, want met de minste wind komt het gif toch op de bevolking terecht. (3)

Pignati en zijn equipe deden al heel wat onderzoeken in gemeenten. Gemeenten, waar internationaal mee wordt uitgepakt als zou daar aan duurzame sojaproductie gedaan worden. Bijvoorbeeld Lucas do Rio Verde. Ook Sapezal, door vader Maggi gesticht, zit voor bijna alle waterbronnen boven de toegelaten gifdrempel. 55 % van de regen bevat er gif.

In Sorriso, een ander sojaparadijs, dreigt de kliniek van de deelstaat gesloten te worden, omdat er geen geld is.

Wie beweerde ook weer dat sojateelt rijkdom voor de plaatselijke bevolking meebrengt?

© Wiek Lenssen Filmprodukties

Dr. Pignati

Zika en andere crisissen

De zikacrisis toonde aan dat de mug die deze ziekte overbrengt maar één aspect van het probleem is. In Afrika is er ook veel zika, maar zonder de ‘microcefalia’ (geboorte van kinderen met heel weinig hersenen). De gifcocktail die vooral de armere mensen treft, is mee bepalend.

© Luc Vankrunkelsven

In het groen Xingu, de zone waar de inheemse volkeren leven, in het rood de sojaplantages

Ze klagen wantoestanden aan zoals het feit dat een groot giffabriek van Nortox in Rondonópolis vlak naast een bierbrouwerij staat.

Toenmalig gouverneur Blairo Maggi zag er blijkbaar geen graten in en gaf de toestemming tot inplanting. Hetzelfde geldt voor kweek en slachterijen van kippen en varkens.

In Campo Verde heeft Sadia midden de sojavelden een slachthuis staan, waar dagelijks 400.000 kippen geslacht worden, alsook 3000 varkens.

Xingu

Het instituut van de universiteit heeft een project lopen om de gezondheidstoestand van de Xingu te bestuderen. Er wordt hen heel wat stokken in de wielen gestoken om er onderzoek te doen. Toch is al duidelijk dat bijvoorbeeld de schildpadden vol zware metalen (o.a. kwik) zitten en met residu’s van gif. Vooral Atrazine van Syngenta wordt gevonden. Ook het giftige Fipronil blijkt alomtegenwoordig.

Volgend jaar mogen ze van de bevoegde instanties eindelijk binnen om ook bloedstalen, urine en moedermelk te onderzoeken. Dat belooft slecht nieuws te worden, want alle rivieren die in Xingu binnenstromen, ontspringen buiten het reservaat, midden de sojawoestijnen.

Gevolg: àlle water in de Xingu is gecontamineerd, terwijl de 17 inheemse volkeren die er leven van dit water drinken, er in baden en vissen.

Cuiabá: hoofdstad van Pantanal en van de agronegócio

Als je Cuiabá binnenrijdt, zie je dit verwelkomingsbord. Kan dat samengaan: het grootste vogelreservaat ter wereld, de Pantanal, met de agrobusiness die het immense moerasgebied omsingelt en begint droog te leggen?

Waar Cuiabá voor staat, wil de huidige Minister van Landbouw, Blairo Maggi, uitbreiden tot heel Brazilië en, als’t even kan, Afrika erbij.

De fazendeiros van Mato Grosso hebben nu al 4 miljoen hectare soja in Noord-Mozambique, mede gefinancierd door Maggi. Het blijft moeilijk in te schatten hoeveel hectare de familie Maggi jaarlijks vol soja zet. Cijfers zijn in Brazilië dikwijls heel verschillend. Wordt me vandaag toevertrouwd dat Blairo Maggi (firma Amaggi) minstens 300.000 ha soja in Brazilië heeft.

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws
Van Erai Maggi (neef van Blairo met de firma ‘Bom Futuro’) zou ook minstens 300.000 ha hebben. Een andere bron laat me vandaag weten dat deze laatste minstens 1 miljoen hectare heeft.

Eén fazenda van hem in Bom Jesus de Araguaia zaait al 264.000 ha. soja in. De imperia blijven in nevelen verhuld. Zoals de nevelen die uit de sproeivliegtuigen komen.

Barbecue als netwerking

“Sojaboer” Blairo verzorgt zijn relaties goed, eerst als gouverneur van Mato Grosso, dan als senator en sinds 2016 als Minister van Landbouw. Momenteel reist hij als een Trump rond in Zuid-Afrika en India om markten voor de Braziliaanse agronegócio te openen. Lees: om ook zijn eigen imperium uit te breiden. Zo is hij Trumps gelijke. Kan je je voorstellen dat een regeringslid op kosten van de staat een wereldreis maakt om agroecologia te ondersteunen?

Ondertussen vangt een arbeider voor hem wilde varkens. De beren moet de man castreren en vet mesten. Regelmatig houdt Blairo dan barbecues met dit varkensvlees. Genodigden: politici en policia militar.

Hopelijk zitten er in dit wilde vlees niet te veel zware metalen en atrazine. Of moeten we hopen van wel?

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

  • Medewerker van Wervel en auteur van verschillende boeken

    Luc Vankrunkelsven (Diest, 21 mei 1956 – Brazilië, 15 september 2023) was medewerker van Wervel, ambassadeur van Grootouders voor het klimaat en bracht jaarlijks verslag uit van zijn tou

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.