Waar is de solidariteit met vluchtelingen die niet uit Oekraïne komen?

OKAN-leerkracht Lies Gallez is oprecht blij met de solidariteit voor vluchtelingen uit Oekraïne. Maar waar is de solidariteit met andere vluchtelingen? Het contrast is groot. ‘Terwijl het niet zo is dat die andere oorlogen miraculeus gestopt zijn, of dat die minder gruwelijk zijn.’

Het is zondagnamiddag. Ik keer van een weekend bij mijn Nederlands lief terug naar huis. In Breda moet ik zoals altijd mijn overstap zien te halen op de internationale trein. Er stapt een man op me af om te vragen van welk spoor de trein naar Etten-Leur vertrekt. Hij praat Engels en kijkt me voorzichtig glimlachend aan. De app vertelt me dat de trein vanaf spoor acht vertrekt en dat hij nog zessentwintig minuten moet wachten. Hij bedankt me. ‘You’re welcome,’ zeg ik.

We raken aan de praat. Zijn naam is Samit. Hij is vrachtwagenchauffeur en moet morgenvroeg zijn vrachtwagen ophalen in Etten-Leur. Vandaar moet hij doorrijden naar Duitsland en vervolgens naar Turkije, zijn vaderland. Hij combineert drie jobs om de studie van zijn twee kinderen te betalen. Ze studeren beiden in Berlijn, zijn dochter studeert voor advocate, zijn zoon voor ruimte-ingenieur. ‘Wow, they are really smart,’ zeg ik, ‘They will have a bright future.’

Waar hele vluchtelingenkampen voor Oekraïense vluchtelingen worden opgebouwd, worden tegelijkertijd opvangcentra voor andere vluchtelingen gesloten.

Samit barst plots in tranen uit. Ik weet niet of het aan mijn goedbedoelde uitspraak ligt. Ik wil hem troosten, maar ik weet niet hoe het moet: een vreemde troosten. Na de eerste tranen begint hij zich onmiddellijk te excuseren dat hij erg vermoeid is. ‘Sorry,’ blijft hij herhalen. ‘It’s okay.’ Ik wil zeggen dat ik hem begrijp, maar ik weet niet of dat waar is.

Hij zegt me dat hij moslim is en dat het leven in Europa enorm zwaar is. Dat hij vaak te maken krijgt met racisme en discriminatie. Hij veegt met beide handen zijn tranen weg. ‘I am only human.’ Hij wijst naar mij: ‘You are not muslim, but that is no problem for me.’ Hij legt zijn hand op zijn hart. ‘This is what counts.’

Ik knik. Nooit eerder zag ik een drieënvijftigjarige man zo huilen. En dat raakt me, maar meer nog schaam ik me ter plekke voor de manier waarop Europa met deze mensen omgaat.

Ik moet ook terugdenken aan gisteren toen ik in Utrecht afstapte voor een festival, en hoe er mensen van Het Rode Kruis op me afkwamen met een bordje: ‘here 2 help’ met de Oekraïense vlag eronder. Ik denk aan de solidariteit die er voor die situatie wel is. Begrijp me niet verkeerd, daar ben ik als OKAN-leerkracht die dagelijks in contact komt met vluchtelingen of migranten oprecht blij mee en dat kan ik alleen maar warm aanmoedigen.

Maar als ik eerlijk mag zijn; het contrast is groot. Solidariteit is pas solidariteit als ze dat met iedereen is, ongeacht afkomst, religie, geslacht of seksuele voorkeur. Waar hele vluchtelingenkampen voor Oekraïense vluchtelingen worden opgebouwd, worden tegelijkertijd opvangcentra voor andere vluchtelingen gesloten. Terwijl het niet zo is dat de andere oorlogen miraculeus gestopt zijn of dat die minder gruwelijk zijn.

Als verdriet en pijn één eigenschap delen, dan is het dat zij beide altijd eerlijk zijn.

De ontmoeting met Samit brengt al die pijnpunten in nog geen tien minuten samen op het perron in Breda. Zijn verdriet is het verdriet van zoveel anderen. Mijn trein komt aan. Hij zegt me dat ik een goed hart heb. Ik denk dat het daar gebeurt: dat onze harten elkaar onbevooroordeeld even aanraken. Dat ik zijn vermoeide ogen nooit zal vergeten.

Een aantal dagen later schrijf ik dit neer voor alle Samits op deze wereld. De term solidariteit stamt etymologisch gezien van het Latijnse ‘solidum’ af, wat ‘voor het geheel’ betekent. Solidair betekent ‘aaneengehecht, één lijntrekkende’. Dus wanneer de politiek zich solidair verklaart met sommige mensen en met anderen net niet, dan vatten ze het wezen van solidariteit niet. En dan zaaien ze verdeeldheid en discrimineren ze. Dan effenen ze het pad voor ontmenselijking. Daar kunnen we niet omheen. Ik ben het Samit verschuldigd de vinger op de wonde te leggen. Als verdriet en pijn één eigenschap delen, dan is het dat zij beide altijd eerlijk zijn.