Solarpunk voor een circulaire economie

Onder het motto ‘Optimisme, geen doemdenken aub’ lanceert Zeronaut-blogger Wendy Wuyts samen met anderen een nieuw initiatief om jongeren aan te sporen na te denken en ideeën voor te stellen over een circulaire economie. Het initiatief krijgt de naam “solarpunk”. Wie heeft er zin om mee te schrijven aan een duurzame toekomst?

Na een winterslaap brainstormden we met Bold Branders over een nieuw participatief project voor circulaire economie. De coronacrisis gaf ons zowel limieten als het idee om andere mensen te laten schrijven, want schrijven en dromen is iets wat je in je kot kan doen.

In een vorig project hebben we zelf een fictief verhaal over de circulaire economie uitgegeven: ‘Als Meubels Konden Spreken’. Door deze ervaring hebben we onze kennis uitgediept over de circulaire economie: zowel de wetenschap als meer praktische zaken.

Nu verschuiven we de focus naar tieners en gaan specifiek voor een subgenre van cyberpunk: solarpunk. Optimisme, geen doemdenken, alsjeblieft.

MEEST GELEZEN

• 1
  VN-baas roept op tot schuldverlichting voor arme landen: ‘catastrofe aan de gang’
• 2
  Schrijfster Tuly Salumu: ‘Dat gekwetste kind van toen ben ik nog altijd’
• 3
  1 jaar burgeroorlog in Soedan: land loopt leeg, geweld duurt voort

Solarpunk met tieners

Solarpunk zijn positieve verhalen over de nabije of verre toekomst waar technologie ingezet wordt voor een gezondere planeet. Solarpunk is dus een literair genre dat aanmoedigt om te dromen over hoe de dingen er beter kunnen uitzien, in tegenstelling tot bijvoorbeeld cyberpunk dat benadrukt hoe het mis kan gaan.

Nu zoeken we jong optimistisch schrijftalent tussen 10 en 18 jaar. Het is niet toevallig dat we voor jonge mensen gaan. Als je sociale bewegingen bestudeert, zie je dat die gedreven worden door jongeren en jongvolwassenen. Martin Luther King Jr was 25 toen hij werd gekozen om de busboycot te leiden. Greta Thunberg was 15 toen ze aan haar staking begon. Jongeren hebben de tijd en geen familie waaraan ze moeten denken, zou je kunnen denken.

Theoloog Walter Brueggemann heeft een andere verklaring. Iets wat hij de “profetische verbeelding” noemt: een combinatie van kritiek (ervaring van de pijn van de wereld) met hoop (ervaring van de mogelijkheid van de wereld). Jongeren hebben vaak meer profetische verbeelding dan ouderen, want ze erven de kennis van de oudere generaties (vooral waarin ze gefaald hebben), weten vaak nog wat hoop en verbeelding zijn en hebben tijd om relaties op te bouwen en te onderhouden.

Geen doemdenken, maar optimisme

Elke marketingspecialist weet dat mensen vaak niet rationeel nadenken. Je kan hen een powerpoint geven met alle informatie en de beste argumenten, maar je kan niet verwachten dat ze vervolgens ineens vegetarisch gaan eten, meer het openbaar vervoer nemen en hun inkopen alleen maar gaan doen bij verpakkingsvrije sociale ondernemingen. Het idee van je campagne moet vooral bepaalde emoties opwekken die mensen activeren.

Niet alle emoties leiden tot actie. Negatieve boodschappen die op angst werken, hebben wel effect, maar alleen op korte termijn. Na een tijdje negeren mensen die boodschappen, omdat angst je paralyseert en je niet verder helpt. Woede daarentegen werkt. Woede was een van de emoties die de vrouwenbewegingen deed opflakkeren. Een andere katalysator is hoop, dat tegenover angst staat.

Dat brengt ons naar eco-optimisme. Eco-optimisme is een term die tijdens de discussie van de uitdagingen rond het klimaat naar boven is gekomen. Utopische denkers kijken bijvoorbeeld naar de bestaande technieken die de transitie kunnen versnellen. Ze zijn niet bang, maar hoopvol. Betreffende technologie, is er al eeuwen een gevecht tussen utopische denkers en doemdenkende ludieten. Tussen hoop en angst.

De ludieten vernietigden heel wat mechanische weefgetouwen, omdat ze bang waren dat robots en machines de mens zouden overheersen. Mensen die 5G zendmasten in brand steken, kunnen neoludieten genoemd worden.

Ik weet niet of ik voor of tegen 5G ben, want ik heb me nog niet genoeg geïnformeerd en ik weet niet wat nepnieuws is of wat echt juist is. Maar ik hoop dat deze technologie inderdaad veel mensen gaat helpen, en niet alleen de portemonnee van een elite. Ik geloof dat het allemaal goed komt. Of zoals Martin Luther King Jr ooit zei: ‘ik heb een droom’.

Een stap terug

Helaas krijgen dromers ook kritiek, vaak van mensen uit hun eigen kring, en stoppen we met de uitwerking van onze dromen. Enkele weken geleden vroegen we een Antwerpse mama om over circulaire economie te bloggen. Met als pseudoniem Madame Circule. Geen moeilijke technische termen, geen economische berekeningen, geen kunstzinnige verhalen. Vorige week schreef ze over de eerste stappen van haar tiener in de wereld van vegetariërs.

Soms moeten we ook een stap terug zetten om een andere piste te verkennen die wel haalbaar is.

En vooral de stap terug. In tijden van corona zorgt het kopen van vegetarische maaltijden in de supermarkt voor extra winnkeltijd en dus stress voor haar ouders, merkte haar tienerdochter op. Ze besloot om eventjes niet meer vegetarisch te zijn. Een vriend gaf kritiek op deze stap terug. Madame Circule schreef geërgerd dat we zo streng kunnen zijn tegenover onszelf en anderen.

Die zelftwijfel naar boven halen (bij jezelf of anderen) doet trouwens net zoals angst ook meer kwaad dan goed. Elke stap kan een verschil maken.

De stappen naar circulaire economie zijn lastig, zoals ik samen met een collega in een vorige blog aanhaalde. Soms moeten we ook een stap terug zetten om een andere piste te verkennen die wel haalbaar is. Een stap terug is dapper. Vaak blijf ik gewoon staan, totdat iets, iemand, of een virus me naar achteren duwt.

Fictie: een veilige zone voor je eerste stappen

Nu ben ik in mijn kot en schrijf ik terug wat meer. Zelf vind ik fictieverhalen schrijven een veilige zone tussen dromen en een concreet project. Zeker in fictie kan je jouw verbeelding de volle loop laten gaan en kan je pistes verkennen die wel eens naar het volgende eureka moment leiden. Zonder moraalridders (inclusief mezelf) die je reis verhinderen.

Lees ook

Circulaire economie in 10 lastige stappen

Zelf kwam ik in contact met solarpunk toen ik in november 2018 een oproep zag van het online politieke ecologietijdschrift Uneven Earth. Ze zochten naar utopische dromers, andere-wereldse ontdekkingsreizigers, en psychonautische avonturiers; geleerden, activisten, studenten en critici om solarpunk te schrijven.

Ze daagden zelfs uit om voor atypische locaties te gaan. Enkele voorbeelden die ze gaven, waren de ontwikkeling van een deeleconomie met robotten in Lapland, een lokale revolutie tegen de sojaplantage-industrie in Argentinië, ruimtekolonisatie en interplanetaire mijnbouw, en een op water gebaseerde economie in Singapore. Ook het afro-futuristische Wakanda in het universum van de Black Panther kan als solarpunk gezien worden.

Ik heb deelgenomen en al schrijvende leerde ik meer over een bestaande technologie om elektriciteit te genereren met levende planten en het Nederlandse bedrijf plant-e. Ik liet het verhaal afspelen in Zuid-Korea. Later kreeg ik zelfs moed om met Bold Branders een eerste circulaire fictieroman te schrijven: ‘Als Meubels Konden Spreken’. Daardoor hebben wij vooral zelf veel over de circulaire economie geleerd, omdat we met andere mensen hebben gebeld, onze ideeën aan verschillende klankborden hebben getoetst en abstracte ideeën naar praktische gebeurtenissen moesten vertalen.

Jong optimistisch schrijftalent gezocht

Deze schrijfwedstrijd is georganiseerd onder de vleugels van het Brugs Transitienetwerk vzw (vroeger gekend als het Klimaat Podium Brugge vzw), maar we richten ons op tieners in heel Nederlandstalig België.

Met onze schrijfwedstrijd willen we niet alleen dromen verzamelen, maar ook interesse wekken bij jongeren voor wetenschap, uitvindingen en ondernemerschap die de transitie naar circulaire economie kunnen versnellen.

De schrijfwedstrijd is een vrijblijvende uitnodiging aan tieners om t.e.m. 31 mei een kort verhaal in het genre van solarpunk over circulaire economie te schrijven. We moedigen hen aan de hand van tips aan om onderzoek te doen, om experten op te bellen voor advies en naar hun verhalen te luisteren en bronnen te raadplegen. Hierdoor krijgen ze achtergrond over circulaire economie, duurzame technologie en versterken ze hun eigen engagement en ondernemerschap. Echte solarpunk!

Als jullie tieners willen/kunnen uitdagen om in hun pen te klimmen en over circulaire economie te dromen, verwijzen we je graag naar Solarpunk voor circulaire economie.

Wendy is een academicus en bosbadgids. Daarnaast is ze een vrijwilliger bij Bold Branders en auteur van Als Meubels Konden Spreken, een fictief verhaal dat doordrenkt is met cases van de circulaire economie.