Belgen bewijzen dat mangrovewouden beschermen tegen tsunami

De lokale bevolking vermoedt het al lang en het hoofd van de VN-Milieuagentschap, Klaus Toepfer, zei het nog tijdens de driedaagse tsunami-heropbouwbijeenkomst die nog tot donderdag loopt in Indonesië: We hebben in afschuwelijke details kunnen zien dat de koraalriffen, mangroven en zeegrassen die we zo nonchalant vernietigen, geen luxe zijn. Het zijn levensredders die huizen, levens en inkomens kunnen verdedigen tegen de meest agressieve natuurrampen.

Voor het eerst is er nu ook onderzoek dat deze bewering staaft, althans voor mangrovebossen. Belgische, Srilankaanse, Indiase en Keniaanse wetenschappers analyseerden op 24 plaatsen op Sri Lanka de schade die de tsunami van tweede kerstdag vorig jaar veroorzaakte. Ze vergeleken die gegevens met de oppervlakte en gezondheid van de aanwezige magrovebossen. De conclusie was duidelijk: hoe meer en hoe gezondere mangrovebossen er aanwezig waren, hoe minder schade de vloedgolf veroorzaakte.

De waarnemingen worden bevestigd door gesprekken met inwoners over hun ervaringen, zegt Dahdouh-Guebas, wiens team al meer dan tien jaar op mangroven werkt in het onderzochte gebied. Ik ken een collega in India die op het ogenblik van de tsunami aan het werken was in het mangrovebos en zich heeft gered door in een boom te klimmen. Ook daar bleek achteraf dat gezonde mangrovebossen meer bescherming boden dan andere. Hoeveel mensenlevens gered kan kunnen worden, is natuurlijk speculatie. Maar juist in Atjeh, waar zoveel slachtoffers vielen, worden al tientallen jaren mangroves gekapt. Bewezen heb ik het niet, maar ik vermoed een oorzakelijk verband.

Mangroven zijn bossen waarvan de bomen met hun voeten in de zee staan, met soorten die aangepast zijn aan zout water. Naast hun vermoedelijke rol als dijk tegen tsunami’s en de meerdere keren per jaar voorkomende tropische cyclonen, doen de bijzondere kustbossen dienst als kraamkamer voor vissen en andere zeedieren, en voorzien ze de bevolking van hout om te koken.

Maar mangroven zijn bedreigd - ze worden gekapt om onder meer garnalenkwekerijen aan te leggen. Op de Filipijnen is meer dan 70% van de mangroven gekapt voor kwekerijen, en ook op Sri Lanka schat ik dat de laatste 50 jaar een derde van de kustbossen zijn verdwenen, zegt Dahdouh-Guebas. En dat is nog niet alles. Door slecht ontworpen irrigatieprojecten komt vaak teveel zoet water in het mangrovebos terecht, waardoor de meest typische bomen verdwijnen en landsoorten in de plaats komen. Spijtig genoeg zijn dat vaak eerder struiken dan bomen, en het lijkt logisch dat zo’n minder gezond’ mangrovebos veel minder vermogen tegen een vloedgolf of cycloon.

Moeten we dan gewoon aan alle tsunami-gevoelige kusten mangrovebossen aanplanten, zoals her en der weerklinkt? Zo eenvoudig is het niet, want mangroven groeien alleen daar waar de juiste milieuomstandigheden aanwezig zijn, zegt de VUB-onderzoeker. Wat wel nuttig zou zijn, is meer onderzoek naar welke soorten mangroven de beste bescherming bieden.

Afgaand op de geluiden uit Zuid-Oost Azië is in elk geval hoop dat de tsunami-heropbouw rekening zal houden met ecologische schade en dat mangroves - godbetert - niet gekapt zullen worden voor grootschalige heropbouw. Op Indonesië heeft de gouverneur van Atjeh, de zwaarst getroffen regio, de streek tot een ‘groene provincie’ verklaard, wat inhoudt dat 40 procent van het gebied beschermd gebied wordt en er niet gekapt mag worden. De Indonesische minister van Milieu en de vice-minister minister van Milieu en Openbare Werken op de Malediven laten beiden weten dat ze nauw samenwerken met internationale partners om de reconstructie op een milieuvriendelijke wijze te laten verlopen. Want de tsunami heeft ons op de meest traumatische wijze onze afhankelijkheid van het milieu geleerd, zegt vice-minister Abdullahi Majeed.