Brussels woonbeleid houdt armoede in stand

In theorie klinkt het simpel. De overheid moedigt zoveel mogelijk de aankoop van een eigen woning aan. Wie een woning bezit, draagt er zorg voor en spaart voor zijn pensioen. Zo moedigt de woonbonus eigendomsverwerving aan als middel voor emancipatie. Mensen die zich geen woning kunnen veroorloven, worden opgevangen door een aanbod aan sociale woningen.

Maar in de praktijk houdt dit model geen stand meer. Steeds minder gezinnen kunnen zich een betaalbare woning permitteren. Het gaat daarbij ook om alleenstaande moeders met schoolgaande jeugd of om de zogenaamde working poor.

De recente cijfers van de FOD Sociale Zekerheid tonen duidelijk aan dat huurders de eerste slachtoffers zijn van de crisis (zie grafiek). Daarbij komt dat wonen in de stad duurder wordt, terwijl ze net een roltrapfunctie moet vervullen. In Brussel bijvoorbeeld stijgen de huurprijzen sinds 2009 sneller dan de index. Bovendien voorspelt professor Patrick Deboosere dat de huurprijzen zullen blijven stijgen, terwijl de woningprijzen stabiliseren.

Met 60% huurders is de situatie in Brussel dan ook ronduit dramatisch te noemen. Vandaag heeft de helft van de Brusselaars recht op een betaalbare woning. De wachtlijst was nog nooit zo groot: 41.000 gezinnen, een stad zo groot als Vilvoorde. Het aandeel sociale woningen blijft trouwens elk jaar dalen, vandaag zitten we aan 8%, terwijl de doelstelling 15% bedraagt. Dat komt omdat er sneller particuliere woningen worden gebouwd.

Het Huisvestingsplan uit 2004 heeft tot op vandaag amper een kwart van haar openbare woningen gerealiseerd. Wat heeft de Brusselse regering gedaan sinds 2009? Het recht op wonen staat in artikel 23 van de grondwet maar in Brussel is er geen resultaatsverbintenis. Het is dan ook niet verwonderlijk dat vorige week zaterdag een twintigtal organisaties in een grote protestbetoging “Woning-Marathon-Logements” de situatie van de huurder aankaartte. Maar het is wel bizar dat de nieuwe Wooncode die deze maand gestemd wordt in het Brussels parlement geen aandacht heeft voor die huurder. Hoe komt dat?

Bevoegd staatssecretaris Doulkeridis (Ecolo) voerde deze legislatuur hetzelfde beleid als de voorbije twintig jaar. Dat beleid focust op de eigenaar en de sociale woning, waardoor de particuliere huurder in de kou blijft.

Denk maar aan de woonbonus of de aftrek van registratierechten. Maar ook energie- en renovatiepremies blijken vooral door eigenaars gebruikt te worden. De oorzaak is eenvoudig. Huurders hebben niet de neiging te investeren in een woning die niet van hen is. Verhuurders daarentegen krijgen ook geen enkele impuls. Zij betalen immers geen energiefactuur. Energieminister Huytebroeck (Ecolo) houdt geen rekening met deze zogenaamde split incentive.

Heeft de Brusselse regering dan helemaal geen aandacht voor de huurder? De aangekondigde omkadering van de huurprijzen en de invoering van een huurtoelage werden in ieder geval afgevoerd. Nochtans kon minister Freya Van den Bossche (sp.a) deze maatregelen realiseren in Vlaanderen.

En er is meer. In het Brussels parlement wordt op dit moment een nieuwe Wooncode gestemd die bewoonbaarheidnormen en een kader voor huurders en sociale woningen bepaalt. In Vlaanderen wordt in de Wooncode ook de minimumisolatie behandeld, in Brussel niet. Verder schaft de nieuwe Wooncode het bewoonbaarheidattest voor kleine huurwoningen af. De Huisvestingsinspectie heeft er geen tijd meer voor.

De Brusselse regering houdt vast aan een woonmodel van eigenaars en sociale woningen. Dat model is voorbijgestreefd en leidt tot schrijnende toestanden in grootsteden zoals Brussel. Een oplossing dringt zich op in de vorm van een derde pijler: de huurder.

1. Zorg ervoor de huurwoningen bewoonbaar zijn. In plaats van het bewoonbaarheidattest af te schaffen, moet je zorgen voor één aangifte. Waarom de registratie van huurcontracten niet regionaliseren zodat het Gewest deze aangifte kan integreren in het energiecertificaat en het bewoonbaarheidattest. Drie formulieren worden zo één aangifte en de huurder is beter beschermd.
2. Zorg ervoor dat huurwoningen geïsoleerd zijn. Vlaanderen geeft strafpunten aan een huurwoning zonder minimumisolatie. Tegen 2020 betekent dat: geen dakisolatie, geen huurtoelating. Ook in het Verenigd Koninkrijk mogen slecht geïsoleerde huizen niet verhuurd worden. Ik diende een amendement in om tegen 2018 in elke huurwoning dak- en raamisolatie te verplichten. De meerderheid verwierp het sp.a-voorstel.
3. Zorg voor betaalbare huurprijzen. In eerste instantie door de huurtoelage in te voeren voor wie 5 jaar op de wachtlijst staat voor een sociale woning. Enerzijds wordt het recht op wonen gegarandeerd en anderzijds wordt de overheid aangemoedigd sneller betaalbare woningen te realiseren. Bovendien kan de verzekering gewaarborgd wonen uitgebreid worden voor huurders. Maar vandaag slaagt de regering er zelfs niet in deze wet uit te voeren voor eigenaars. Waar het in Vlaanderen kan, werden de voorstellen van sp.a in Brussel verworpen.

De meerderheid kan dan wel relatief positief zijn over de nieuwe minister-president, de situatie van de huurders en het armoedebeleid is dat allerminst. De politieke meerderheid kan dan wel onze voorstellen wegstemmen, een meerderheid van de Brusselaars blijft huurder.

Het slechtste wat we nu kunnen doen is niet omkijken en opnieuw een Huisvestingsplan opstellen terwijl het vorige nog niet is gerealiseerd. Nochtans is dat nu net het voornemen van Vervoort I. Dat  is cynisch, het getuigt van een gebrek aan terreinkennis en ontkent de armoedecijfers.

Fouad Ahidar is fractieleider van de sp.a in het Brussels parlement