Cellulose heet ecologisch hangijzer in Latijns-Amerika

Dat cellulosefabrieken voor dramatische vervuiling kunnen zorgen, lijkt bewezen door de ramp in het Chileense reservaat Río Cruces. Tot vorig jaar leefde daar het grootste bestand aan zwarthalszwanen van heel Latijns-Amerika. Maar van de 6.000 zwanen die in het reservaat nestelden, zijn er nog 289 over. Sommige zwanen verhongerden en zowat 4.000 exemplaren vertrokken naar andere plaatsen omdat de waterplanten en algen waarmee ze zich voedden in het reservaat, wegkwijden.

Volgens milieubeschermers is dat te wijten aan het afvalwater van een cellulosefabriek, die 15 kilometer stroomopwaarts van het reservaat ligt. Het afvalwater en de rook van de fabriek zouden ook omwonenden hebben opgezadeld met problemen aan de spijsvertering en de ademhalingswegen.

De zaak wordt onderzocht door een internationaal expertenteam en door een plaatselijke universiteit. Beide rapporten moesten half april klaar zijn.

Niet alleen in Chili schaadt cellulose, de belangrijktse grondstof voor papier, het milieu. In Uruguay en Argentinië is veel weerstand tegen de plannen om nieuwe cellulosefabrieken te bouwen. In het departement Río Negrowil willen Finse en Spaanse bedrijven honderden miljoen euro’s investeren in de bouw van twee nieuwe cellulosefabrieken.

Zij vinden Nobelprijswinnaar Adolfo Pérez Esquivel en de schrijver Eduardo Galeano op hun weg. Volgens de milieugroepen in Uruguay zullen de fabrieken de natuur vervuilen en arbeidsplaatsen vernietigen in traditionele sectoren als de visvangst, de landbouw en het toerisme.

Danilo Astori, de minister van Economische Zaken van Uruguay is het daar niet mee eens. Hij vindt het nieuws dat het Finds Botnia 850 miljoen dollar in zijn fabriek wil pompen het beste nieuws in dagen. Uruguay heeft investeringen nodig om welvaart te scheppen en kwalitatieve arbeidsplaatsen te scheppen, vindt de minister.

Cellulose, de basisbouwsteen van plantencelwanden, is de belangrijkste grondstof van papier. Ondanks dromen over het papierloze kantoor en krantenlezers die massaal overschakelen op het internet, stijgt de vraag naar papier en dus naar cellulose onhoudbaar.

Het bosrijke Zuid-Amerika is in internationaal opzicht nog geen belangrijke leverancier. Brazilië staat op de zevende plaats van de wereldranglijst van celluloseproducenten, met niet meer dan drie procent van het wereldtotaal. Chili exporteert twee miljoen ton cellulose per jaar, 2,2 procent van de wereldproductie. De Braziliaanse papier- en cellulosesector verschaft werk aan 100.000 mensen. Ze haalde in 2004 een omzet van 6,5 miljard euro.

Regeringen in Zuid-Amerika zetten graag de deur open voor buitenlandse producenten, want de investeringen die nodig zijn om een cellulosefabriek aan het draaien te krijgen, zijn indrukwekkend.

Cellulose wordt vooral uit snelgroeiende boomsoorten gewonnen - eucalyptus en pijnbomen. Voor plantages met die boomsoorten moeten volgens tegenstanders vaak waardevolle oorspronkelijke bossen wijken. Voorstanders argumenteren dat de meeste plantages verschijnen in verlaten landbouwgebieden of op andere braakliggende gronden. De aanplant zou in die gebieden de erosie tegenhouden.

In Brazilië heeft de massale aanleg van eucalyptusplantages de afgelopen twintig jaar tot veel conflicten geleid, vooral in de deelstaten Espíritu Santo en Bahía. Een bijkomend verwijt aan het adres van de plantage-eigenaars is daar dat ze veel machines inzetten waardoor er weinig arbeidskracht nodig is om de plantages te beheren en het hout te oogsten.

Experts die het opnemen voor de cellulosesector, zeggen dat de moderne fabrieken veel minder vervuilen. Daarvoor zijn dan wel meer investeringen nodig. (PD/MM)