Entente Japan-VS veroorzaakt onrust in Azië

Tijdens de ontmoeting tussen de Japanse premier Junichiro Koizumi en Bush werd de basis verbreed voor een sterke Amerikaans-Japanse aanwezigheid in Azië, zegt politiek analist Harumi Arima. Maar daarmee zal de gespannen verhouding tussen Japan en de Aziatische buurlanden niet verbeteren.

Bush gebruikte zijn bezoek aan Azië om zijn door de Irak-oorlog gehavende imago op te krikken. Hij deed dat onder meer door aandacht te vragen voor mensenrechten en zijn anti-terrorismecampagne. De Amerikaanse president ging in Tokio zo ver om te zeggen dat Taiwan en Japan toonbeelden zijn van democratie in Oost-Azië, zonder zich kennelijk ten volle te realiseren wat het effect van die opmerkingen kon zijn op Peking, een van zijn volgende bestemmingen. China beschouwt Taiwan als een opstandige provincie.

Bush reisde na Tokio door naar Zuid-Korea, voor een bezoek aan de top van de Asia-Pacific Economic Cooperation (APEC). Daar klonken opnieuw lovende woorden over het vrije Japan, dat volgens de president geholpen heeft om de levens van anderen in de regio te veranderen. Hij doelde daarmee op de Japanse ontwikkelingshulp die bijdroeg aan het op gang brengen van verschillende Aziatische economieën.

Zowel Japan als de VS ervaren de groeiende macht van India en China als een bedreiging. Door de onderlinge banden aan te halen kunnen de VS en Japan hun invloed in de regio versterken. Koizumi rekent erop dat goede relatie met de VS bijdraagt aan het herstel van de beschadigde relatie met de Aziatische buurlanden, maar ik denk niet dat die strategie werkt, zegt Masao Okonogi, Noord-Korea-deskundige aan de Keio Universiteit.

De vroegere bezetting van Zuid-Korea en China door Japan hindert de betrekkingen met die landen nog steeds. Door recente bezoeken van Koizumi aan de omstreden Yasukuni-tempel, liepen de spanningen nog hoger op. In de tempel worden de Japanse oorlogsdoden, waaronder ook oorlogsmisdadigers, geëerd.

De Chinese ambassadeur in Japan, Wang Yi, vergeleek het laatste bezoek van Koizumi aan de Yasukuni-tempel in de Japanse media met het wrijven van zout in een open wonde. Een topontmoeting tussen Japan en China is volgens hem zeer wenselijk, maar daarvoor moeten eerst de politieke obstakels opgeruimd worden.

In Azië heerst veel onrust over de relatie tussen de VS en Japan, zegt Okonogi. De Japanse betrekkingen met Noord-Korea zitten op dood spoor, aangezien de versterkte alliantie tussen Japan en de VS ook betrekking heeft op de militaire banden. Koizumi heeft ingestemd met uitbreiding van de Amerikaanse bases in zijn land.

Het zeslandenoverleg over het nucleaire programma van Noord-Korea verloopt moeizaam, omdat Noord-Korea weigert mee te werken zolang de VS hun vijandige houding ten opzichte van Pyongyang niet opgeven. Die houding dreigt volgens Okonogi atoominspecties in Noord-Korea te blokkeren. Ik geloof dat de groeiende spanningen in Oost-Azië alleen getemperd kunnen worden als Japan rechtstreeks in gesprek gaat met China, in plaats van te leunen op een alliantie met de VS, zegt Okonogi.

Een direct gevolg van de politiek van Koizumi is de onenigheid over een Chinees-Japanse verklaring voor de Oost-Azië-top die half december in Maleisië wordt gehouden. Leiders van pro-Amerikaanse landen als Australië, India en Nieuw-Zeeland zijn ook betrokken bij de voorbereidingen voor die top. Zij zijn het niet eens met China, dat vindt dat de nieuwe Oost-Aziatische gemeenschap alleen uit de ASEAN-landen plus Japan, China en Zuid-Korea moet bestaan. ASEAN (de Associatie van Zuidoost-Aziatische landen) heeft tien lidstaten, namelijk Thailand, Cambodja, Laos, Vietnam, Birma, Maleisië, Indonesië, Singapore, de Filipijnen en Brunei.

Dat Japan groot belang hecht aan de relatie met de VS, blijkt ook uit de betrokkenheid van het land bij de situatie in Irak. Japan bood Irak op 24 op november aan om 6,1 miljard dollar schulden kwijt te schelden. De kwijtschelding maakt waarschijnlijk de weg vrij voor Japan, Iraks grootste schuldeiser, om nieuwe leningen te verstrekken. En als Koizumi de aanwezigheid van de 600 militairen van de Japanse Zelfverdedigingstroepen na de deadline van 30 december 2005 verlengt, dan is Japan daarmee een van de weinige landen die de Amerikaanse troepen in Irak nog steeds steunt. (JS/PD)