Executeren goedkoper dan psychiatrische opvang

John Dennis Daniels werd in 1990 in Noord-Carolina tot de doodstraf veroordeeld voor de moord op een vrouw. Op 14 november wacht hem een dodelijke injectie. Daniels heeft volgens psychiaters hooguit het verstand van een elf- of twaalfjarige. Vorig jaar sprak het hooggerechtshof van de Verenigde Staten zich uit tegen het executeren van mentaal gehandicapte misdadigers. Officieel executeert geen enkele staat mensen met een mentale handicap of stoornis.

Sommige staten lijken zich echter weinig gelegen te laten aan dit principe. Je kan zo ver heen zijn dat je geen gewoon gesprek kan voeren met je advocaat, dat je je niet meer herinnert waar je was of wat je aan het doen was op het moment van de feiten. Je kan het verstandelijk vermogen bezitten van een klein kind maar dat speelt allemaal geen rol. In de ogen van sommige rechters ben je al bekwaam voor de doodstraf wanneer je begrijpt dat je geëxecuteerd wordt, aldus David Elliot van de Nationale Coalitie tegen de Doodstraf.

James Willie Brown stierf op 4 november in een gevangenis in Georgia na een dodelijke injectie. Hij kreeg 17 maal de diagnose paranoïde schizofrenie maar werd toch bekwaam bevonden om terecht te staan voor de verkrachting en moord op een vrouw. De wet verbiedt de executie van mentaal gehandicapte gevangenen maar mensen met een psychiatrische stoornis kunnen even of zelfs meer onbekwaam zijn. Toch ontsnappen ze niet aan hun doodvonnis. Dat komt omdat advocaten niet onderlegd zijn in de materie en de rechtbanken te weinig middelen uittrekken voor psychologische en neurologische testen. Bovendien gaan die uitslagen teloor tijdens de emoties van het proces, verklaart Stephen Bright. Hij is directeur van een advocatenkantoor dat opkomt voor mensenrechten.

De terechtstelling van Willie Brown, de nakende executie van John Daniels en het doodvonnis van een derde veroordeelde met ernstige hersenbeschadiging doen psychiaters in de Verenigde Staten aan de alarmbel trekken. De wet die dergelijke terechtstellingen verbiedt, moet volgens de National Health Association duidelijk op punt gesteld worden. Het Amerikaanse justitiesysteem identificeert mensen met mentale stoornissen onvoldoende. Er is een brede waaier van praktijken die voor arbitraire resultaten zorgen. Op heel wat plaatsen is er geen opgeleid personeel om te testen of iemand effectief een lage mentale capaciteit heeft, laat staan om deze mensen adequaat op te vangen, aldus Hazel Moran.

De meeste staten definiëren mentale achterstelling als een intelligentiequotiënt van 70 of minder. Joseph Keel, de derde mentaal gestoorde ter dood veroordeelde, haalde een score van 78. Dat betekent dus dat hij, ondanks overduidelijke hersenbeschadiging, een geldige kandidaat is voor de uitvoering van het doodvonnis. Enkel de gouverneur kan in dergelijke gevallen nog redding brengen.

Brown, Daniels en Keel zijn geen uitzonderingen. Volgens een schatting van Amnesty International lijden één tot twee van tien veroordeelden in de Verenigde Staten aan een ernstige stoornis. Deskundigen wijten dit hoge percentage aan het sluiten van heel wat psychiatrische inrichtingen de voorbije twintig jaar. Bij jonge delinquenten zou de situatie nog dramatischer zijn. Volgens Hazel Moran vertonen vier op vijf minderjarige delinquenten tekens van mentale stoornissen. Hij stelt dat er een sterke uitbreiding nodig is van opvangfaciliteiten voor deze mensen, maar dat is geen prioriteit voor de huidige regering.