Gouden landbouwjaren in Argentinië lijken voorbij

Vooral het plotse prijsverval speelt de boeren parten. De sojaprijzen zijn in één jaar met 30 procent naar beneden getuimeld. Tarwe levert nu 37 procent minder op dan voor 12 maanden, en maïs is ook al 29 procent goedkoper geworden. De sojaprijs daalt omdat de grootste producenten - Argentinië, Brazilië en de VS - steeds meer van het gewas produceren. Tegelijk stokt de afname omdat importeurs in China, de belangrijkste klanten, met financieringsproblemen worstelen.

Intussen lijkt alles duurder te worden voor de boeren. Genetisch gewijzigd zaaizaad - de soorten die het hoogste rendement mogelijk maken - zijn bijna in prijs verdubbeld tegenover vorig jaar. De prijs van kunstmest is nog sneller gestegen en ook herbiciden en transport zijn fors duurder geworden. De belastingdruk blijft onaangenaam hoog. Argentijnse sojaproducenten dragen bijvoorbeeld 56 procent af aan de staat.

Vooral kleine boeren zien het zwart in. Kleine producenten kunnen het in een crisis niet zo lang uitzingen omdat ze veel kleinschaliger werken, zegt Eduardo Buzzi, de voorzitter van de Federación Agraria Argentina, een vereniging van kleine en middelgrote boeren. Vaak produceren ze maar net genoeg om de behoeften van hun gezin te dekken. Buzzi zelf begint te vrezen dat hij zijn akkers niet zal kunnen doorgeven aan zijn zoon, zoals dat in zijn familie al 400 jaar gebeurt - eerst in Europa en sinds drie generaties in Argentinië. De landbouwgrond die zijn grootvader kocht toen hij uit Italië arriveerde, brengt nu opeens te weinig op om onbezorgd verder te kunnen boeren.

De grote landbouwbedrijven compenseren de teruglopende rentabiliteit door grotere oppervlaktes te bewerken. Maar ook zij denken dat het vet van de soep is.

De snelle groei van de Argentijnse landbouwsector werd in gang gezet door de dramatische devaluatie van de peso begin 2002. De jaren daarvoor had de regering in Buenos Aires de Argentijnse boeren met haar sterkemuntpolitiek regelrecht uit de markt geprijsd. Meer dan 100.000 kleine en middelgrote boeren gaven er de brui aan; veel andere landbouwers werden opgezadeld met hoge schulden. Maar door de muntontwaarding van 2002 konden de Argentijnse boeren eindelijk weer volop concurreren op de wereldmarkt. De overblijvende boeren werkten hun schuldenberg in een handomdraai weer weg. Veel boeren konden weer investeren in beter zaaizaad, moderne machines en vrachtwagens om hun oogst zelf naar de afnemers te brengen. Ook de industrie en zelfs de bouwnijverheid profiteerden van de hoogconjunctuur in de landbouw.

De crisis die zich nu aandient, kan tot een nieuw sociaal drama leiden. Argentinië telt nog 317.000 landbouwbedrijven, waarvan er 85 procent klein of middelgroot zijn. Ook in de sectoren die de voorbije jaren met de landbouw meegroeiden, zijn de perspectieven opeens heel slecht.

Volgens Buzzi kan de regering de daling van internationale prijzen voor exportgewassen compenseren door prijsgaranties in te voeren die ook de kleine boeren een minimale rentabiliteit garanderen. De regering is op voorstellen daaromtrent nog niet ingegaan. De grote boeren in Argentinië zijn om ideologische redenen tegen - zij vinden dat de markt vrij moet kunnen spelen.

Wat de gevolgen zijn van dat marktdenken in de landbouw, wordt nu al duidelijk, zegt Buzzi. Soja is het gewas dat het meeste oplevert, en dus breidt de monocultuur van soja zich uit. Dat heeft is funest voor de bodems, want soja onttrekt veel mineralen aan de grond. Volgens een wetenschappelijke studie die in 2004 werd voorgesteld, kan bemesting maar een kwart goedmaken van dat verlies. De aarde raakt uitgeput, en binnen twee decennia hebben we een zware hypotheek op de toekomst, waarschuwt Buzzi. (PD)