Kritiek op hervatting militaire hulp aan Guatemala

De Amerikaanse Verdedigingsminister Donald Rumsfeld kondigde donderdag aan dat de VS 3,2 miljoen dollar militaire hulp zullen uittrekken voor de regering van president Oscar Berger. Dat is een erkenning voor de hervorming van de strijdkrachten van het Midden-Amerikaanse land. In de jaren 80 had het Guatemalaanse leger de slechtste mensenrechtenreputatie van heel Latijns-Amerika. Volgens Rumsfeld zijn die problemen weggewerkt. Ik ben onder de indruk van de hervormingen, verklaarde hij vorige week.

Mensenrechtenorganisaties in de VS oordelen dat Berger inspanningen heeft geleverd die in de juiste richting gaan, maar vinden een herstel van de militaire hulp overijld. Het Guatemalaanse leger blijft pogingen dwarsbomen om de daders van de talloze mensenrechtenschendingen van de voorbije decennia te berechten. Militairen blijven ook samen met de politie grote acties voor ordehandhaving opzetten - een taak waarvoor soldaten niet zijn opgeleid. En de aanslagen op en intimidatie van tegenstanders - mensen die vragen stellen bij het verleden en de huidige rol van het leger in Guatemala - blijven voortduren. Volgens de mensenrechtengroepen zijn er dit jaar in Guatemala al minstens 26 mensenrechtenverdedigers bedreigd of aangevallen. Vorig jaar werden er 122 gevallen gemeld. Die aanslagen zijn waarschijnlijk het werk van illegale groepen die nauw bij het leger aanleunen.

Ondanks haar engagement om een einde te maken aan de straffeloosheid en clandestiene groepen te ontmantelen, kan en wil de regering-Berger blijkbaar geen efficiënt mechanisme uitwerken om de activiteiten van die illegale groepen te onderzoeken en ze te ontmantelen, schrijven het Washington Office on Latin America (WOLA), het Robert F. Kennedy Memorial Centre for Human Rights en andere Amerikaanse mensenrechtenorganisaties die de situatie in Guatemala volgen, in een gezamenlijke verklaring.

Net als in andere Midden-Amerikaanse landen schakelde ook het Guatemalaanse leger in de jaren 70 en 80 illegale gewapende groepen in bij haar strijd tegen linkse rebellen en oppositiebewegingen. Die doodseskaders hadden ontmanteld moeten worden na de vredesakkoorden die in 1996 een einde maakten aan de bloedigste burgeroorlog in Midden-Amerika. Maar ze zijn nog altijd actief, al is het aantal politieke moorden waarvoor ze tekenen sterk teruggelopen. Mensenrechtenorganisaties gaan ervan uit dat de clandestiene groepen banden hebben met de militaire inlichtingendienst en dat ze zich steeds meer bezig houden met drugshandel en georganiseerde misdaad.

Het nieuwe hulppakket voor het leger in Guatemala is relatief beperkt, maar het gaat om een doorbraak. De VS stopten in 1990 met hun financiering van het Guatemalaanse leger. Dat jaar raakte bekend dat een kolonel die op de loonlijst van de CIA stond, verantwoordelijk was voor de moord op een Amerikaanse hoteluitbater en de foltering van en moord op een guerrillaleider die getrouwd was met een Amerikaanse advocate. Van 1954 tot 1990 konden de opeenvolgende regeringen en zelfs militaire regimes in Guatemala altijd op de VS rekenen. Toen het probleem van de mensenrechtenschendingen te sterk in de openbaarheid kwam en het Amerikaanse parlement de militaire hulp aan Guatemala verbood, zette de regering die hulp verdekt verder. De Amerikanen waren perfect op de hoogte van de onmenselijke methoden die het Guatemalaanse leger toepaste.

De Guatemalaanse Waarheidscommissie, die eind de jaren 90 werd opgezet om opheldering te verschaffen over alle wandaden tijdens de 36 jaar durende burgeroorlog, oordeelde dat het Guatemalaanse leger zich tijdens die periode schuldig heeft gemaakt aan daden van genocide tegenover de indiaanse bevolking van het land. 93 procent van de 200.000 slachtoffers die het conflict eiste, komen op rekening van het leger en de handlangers van de soldaten.

De mensenrechtenschendingen zijn teruggelopen na de vredesakkoorden, maar vooral onderzoekers die zich over de wandaden uit het verleden buigen, blijven het doelwit van aanslagen en bedreigingen. Ook onderzoeksrechters en rechters lopen gevaar.

Mensenrechtenactivisten geven toe dat er zich onder president Berger positieve ontwikkelingen voordoen. Het leger is ingekrompen van 27.000 tot 15.000 manschappen, en die wapenen zich nu meer tegen buitenlandse bedreigingen dan tegen mogelijke opstandelingen in eigen land. Maar een Guatemalaanse rechtbank blokkeerde begin vorig jaar een politiek akkoord over het opzetten van een commissie voor het onderzoek naar illegale gewapende groepen in het land. Eind vorig jaar kwamen er nieuwe voorstellen, maar die hebben volgens de mensenrechtenorganisaties nog niet veel in beweging gebracht.

De Amerikaanse regering heeft haast om weer banden aan te knopen met het leger van Guatemala. Dat moet de VS helpen bij de strijd tegen de drugssmokkel. Bijna drie van de 3,2 miljoen dollar die Guatemala nu krijgt, zal gebruikt worden voor de verbetering van de Guateamalaanse lucht- en zeemacht, twee wapens die kunnen worden ingezet tegen drugssmokkelaars. (PD)