“Misbruikte godinnen” hekelen huiselijk geweld in India

India is in de ban van de vele groepsverkrachtingen en de oneindige reeks gevallen van geweld tegen vrouwen, die ook wereldwijd een schokgolf veroorzaakten. De positie van de vrouw lijkt amper iets waard te zijn in India. ‘Mannen adoreren de vrouwelijke goden maar behandelen de “gewone vrouw” als seksobject’, zegt Shoma Chaudhury van het magazine Tehelka. Afgelopen week publiceerde Al Jazeera nog een artikel over het probleem van zuuraanvallen tegen Indiase vrouwen. Toiletontstoppers en andere bijtende producten zijn goedkoop en worden meer en meer gebruikt door geweldplegers en vrouwenhaters. Verschillende Indiase campagnes proberen het probleem aan te kaarten, maar vooral Indiase vrouwen zelf uiten hun ongenoegen over de bewustmakingsacties. 

Blauwe plekken en kneuzingen

Het hindoeïsme heeft altijd al een passie gehad voor vrouwelijke mythologie en spirituele vrouwenkracht. De afbeeldingen van de “Abused Goddesses”-campagne van reclamebureau Taproot India tonen drie oppergodinnen uit de hindoeïstische mythologie met schrammen, blauwe plekken en kneuzingen op hun gezicht. De lievelingen van heel wat hindoes -oppergodin Durga, godin van de kennis Sarasvati en Lakshmi, de Godin van rijkdom en geluk- zijn op een akelig menselijke manier mishandeld. Op de advertentie staat te lezen: ‘Bid dat we deze dag nooit te zien zullen krijgen. Vandaag zijn meer dan 68 procent van de Indiase vrouwen slachtoffer van huislijk geweld. Het ziet er naar uit dat geen enkele vrouw hier in de toekomst van gespaard zal blijven. Zelfs niet degene waarvoor we bidden.’ 

Je ziet niet elke dag een afbeelding van mishandelde goden. Reclamebureau Taproot India wil duidelijk aantonen dat elke vrouw slachtoffer kan worden van mishandeling of geweld. Het ligt voor de hand dat de “mishandelde godinnen” voor veel controverse zorgen in India. De aandacht trekken is in ieder geval goed gelukt. De meningen lopen uiteen van ‘betekenisvol en krachtig’ tot ‘choquerend’ en ‘vrouwonvriendelijk’.

Ongenoegen van gelovigen en feministes

Rajan Zed, een hindoe-activist van de Universal Society of Hinduism beschuldigt de campagne van ‘trivialiseren van religieuze figuren’. ‘Is deze boodschap dan enkel bestemd voor hindoes?’ vraagt Nisha Susa van het vrouwentijdschrift TheLadiesFinger zich af. ‘In India zijn er veel meer mensen dan alleen hindoes. Ik zou liever hebben dat ze een neutrale vrouw afbeelden in plaats van religie erbij te betrekken.’

‘De controverse rond de campagne is ideaal om de problematiek bij het grote publiek aan te kaarten.’

Niet alleen uit religieuze kringen kwam kritiek op de campagne, vooral feministen waren er om verschillende redenen niet over te spreken. De campagne bevindt zich volgens velen op de grens tussen wat kan en niet kan. Aan de ene kant brengt ze een belangrijk probleem in de publieke aandacht -wat uiteindelijk het doel is van een bewustmakingscampagne. Anderzijds is er ongenoegen over de manier waarop het reclamebureau de Indiase vrouw voorstelt.

Feministen vragen zich af waarom de vrouw in de campagne een hindoeïstische Godin moet zijn. ‘Het zijn niet onze goden die misbruikt en mishandeld worden. Het zijn alledaagse, “normale” vrouwen. Het is het zoveelste voorbeeld van een “broken beauty”-campagne om huislijk geweld aan te kaarten. Zelfs bij campagnes tegen seksueel geweld en mishandeling kan men geen alledaagse vrouw afbeelden’, zegt feministe Sayantani Dasgupta. ‘Hiermee is de vrouw opnieuw voorgesteld aan de hand van een door mannen gecreëerd ideaalbeeld.’

Daarnaast is er ook kritiek op de slogan “Red onze zussen” -die in de campagne wordt gebruikt. Sayantani Dasgupta: ‘Alsof vrouwen enkel gered kunnen worden. De Indiase vrouw is afgebeeld als een passief object -in plaats van emancipatie en activisme te promoten.’

Of de campagne met een gewone vrouw even krachtig zou zijn geweest, is nog maar de vraag. ‘De controverse rond de campagne is ideaal om de boodschap bij het grote publiek aan te kaarten’, zeggen voorstanders.

‘Blaming the vicitm’

Een andere campagne, “It’s Your Fault”, toont een videoclip met Indiase vrouwen die de verantwoordelijkheid van verkrachting op zich nemen. De boodschap is duidelijk: men moet stoppen vrouwen als de oorzaak van het misbruik te zien.

Ook die campagne krijgt kritiek, omdat ze enkel gericht zou zijn op hoogopgeleide vrouwen in metropolen. De campagne zou totaal geen effect hebben op de meerderheid van de misbruikte vrouwen, die laag opgeleid zijn en in rurale omgevingen wonen. ‘Daarnaast gaat deze campagne opnieuw het slachtoffer “aantrekkelijk maken”, terwijl dit absoluut niet aan de orde is bij een campagne rond misbruik’, zeggen de critici. Voorstanders vinden de videoclip dan weer ‘origineel’ en ‘verfrissend’. 

Voor of tegen, de campagnes hebben in ieder geval hun doel niet gemist. De positie van de Indiase vrouw in de samenleving krijgt volop aandacht.