Nepalezen blijven verdeeld over coup Gyanendra

Kathmandu werd dit weekend vergast op stralend lenteweer. Overal hingen mensen de was op; moeders ontdeden kinderen van dikke lagen winterkleren zodat de zon hun lichaampjes kon verwarmen. Het was makkelijk om te vergeten dat vrijdag nog tientallen en misschien wel honderden leden van politieke partijen en andere activisten die betoogden tegen de machtsgreep van de koning, achter de tralies werden gezet.

Op het eerste gezicht is er sinds de coup weinig veranderd in de Nepalese hoofdstad. Koning Gyanendra heeft een groot deel van de grondwet van 1990 buiten werking gesteld, tijdelijk alle verbindingen met het buitenland verbroken, een strikte mediacensuur ingevoerd en honderden tegenstanders gevangen gezet. Wie ingaat tegen de regels van de noodtoestand, krijgt prompt te maken met de ordediensten.

Maar weinig mensen zijn getuige van die incidenten. Veel meer inwoners van Kathmandu merken dat het vuilnis nu stipt wordt opgehaald en dat de soldaten die nog altijd de wacht optrekken op de belangrijkste kruispunten, het verkeer nu veel minder hinderen. Opvallend is ook dat overheid nu controles uitvoert om te verhinderen dat ambtenaren nog zonder reden afwezig blijven.

Voor veel Nepalezen zijn die ontwikkelingen voldoende om de koning gelijk te geven: Nepal is nog niet klaar voor de democratie. De politieke partijen die het land de voorbije jaren regeerden, hadden vooral oog voor hun eigen belangen en konden niet samenwerken. Daardoor slaagden ze er ook niet serieuze vredesgesprekken op gang te brengen met de maoïstische rebellen waarmee het land al bijna 10 jaar geplaagd zit.

“Voor democratie is zelfdiscipline nodig”, zegt een Nepalese medewerker van een internationale hulporganisatie in Kathmandu. Hij zegt bereid te zijn Gyanendra de drie jaar te gunnen die de koning zegt nodig te hebben op het land weer op de rails te krijgen. “Democratie kan geen voet aan de grond krijgen in een niet-democratische omgeving,” weerlegt zijn collega.

De discussie tussen de voorstanders van een stevig ingrijpen van het vorstenhuis in crisistijden en Nepalezen die ook in moeilijke omstandigheden willen blijven vertrouwen op de democratie, duurt al dertig jaar. Maar nieuw zijn de veel sterkere relaties tussen de democraten in Nepal en de internationale gemeenschap. Veel Nepalese waarnemers zijn verrast door de forse reactie van landen als India, de VS en Groot-Brittannië, die hun vertegenwoordigers uit Kathmandu uit protest hebben teruggeroepen. Mensenrechtengroepen als Amnesty International en de Internationale Federatie van Journalisten hebben na de coup missies naar Nepal gestuurd en roepen de koning op binnen de drie maanden de grondwet weer in werking te stellen. Naar verluidt heeft Gyanendra dat al aan Amerikaanse diplomaten toegezegd.

Ook wapenleveringen aan Nepal lijden onder de machtsgreep. Buitenlandse analisten zijn tot de conclusie gekomen dat het leger ook met extra vuurkracht nooit in staat zal zijn de maoïstische rebellen te verslaan. Maar het lijkt erop dat Gyanendra zijn generaals de vrije hand heeft gegeven om het toch te proberen. De rebellen, die voor de coup van 1 februari directe gesprekken met het paleis eisten, verwerpen volgens de Indiase analist S. Chandrasekharan nu elke dialoog met de koning. De koning lijkt geen betere kaarten te hebben dan de voorbije regeringen om een einde te maken aan de rebellie, die de voorbije negen jaar al ongeveer 11.000 mensenlevens heeft gekost en de ontwikkeling van grote delen van het platteland ernstig hindert.

Alleen de ambtenaren van het platteland die uit vrees voor de maoïsten hun kantoren in de steek had gelaten, zijn sinds 1 februari weer in beweging gekomen. Zij gaan weer aan het werk, misschien omdat ze meer vertrouwen hebben in het nieuwe bewind maar ook omdat de 12-koppige regeringsraad van de koning hen heeft bevolen naar hun schrijftafels en loketten terug te keren. Maar de Nepalese overheid geeft toe dat een derde van de districten in het land niet over betrouwbare telefoonverbindingen beschikt, dat het gebruik van vliegvelden in afgelegen gebieden een ernstig veiligheidsrisico blijft inhouden en dat Nepal door al die moeilijkheden en onveiligheid slechts een derde van zijn ontwikkelingsbudget daadwerkelijk kan uitgeven. Ook Kathmandu ontsnapt niet aan de opstand. Nieuwe pogingen van de rebellen om de toevoerwegen naar de hoofdstad af te snijden, doen de voedselprijzen in de stad stijgen. Er gaan geruchten dat er binnen enkele dagen geen verse levensmiddelen meer te krijgen zullen zijn. (PD)