Normalisering tussen Egypte en Iran nakend

Iran verbrak zijn diplomatieke relaties met Egypte toen dat land in 1978 via de akkoorden van Camp David vrede sloot met Israël. Teheran vergat ook nooit dat Egypte asiel verleende aan de sjah nadat die in 1979 verdreven werd door de Islamitische Revolutie. Van zijn kant beschuldigde Egypte het islamitische regime in Iran ervan terreurorganisaties te hebben gefinancierd die in de jaren 90 president Hosni Moebarak trachtten omver te werpen.

De twee regionale machtscentra zijn sinds het eind van de jaren 70 radicaal tegengestelde wegen ingeslagen. Egypte, een belangrijk intellectueel centrum voor soennitische moslims, heeft gekozen voor een relatief verregaande scheiding van moskee en staat en voor economische liberalisering. Caïro probeert een bemiddelende rol te spelen in de conflicten in het Midden-Oosten. Iran, het bastion van de sjiieten, werd door de Islamitische Revolutie een theocratie, voerde lang een isolationistische politiek en deinsde nooit terug voor harde internationale confrontaties.

Maar er zijn ook overeenkomsten tussen Iran en Egypte. Beide landen tellen ongeveer 70 miljoen inwoners en zijn daarmee regionale zwaargewichten. Hun rijke religieuze en culturele erfenis versterkt hun centrumfunctie nog. Ook hun economie is vergelijkbaar, al is dat eerder een nadeel: de magere bilaterale handel tussen Iran en Egypte lijkt daardoor niet meteen enorm te gaan aanzwellen na een doorbraak in de politieke relaties.

De voorbije jaren is het onmiskenbaar beginnen te dooien tussen Iran en Egypte. Dat was vooral te danken aan de pogingen van de hervormingsgezinde regering in Teheran om de relaties met de Arabische wereld te verbeteren. Een Egyptische diplomaat liet zich in februari al ontvallen dat de twee landen het er “in principe” over eens waren hun diplomatieke relaties weer helemaal te herstellen. De overwinning van de conservatieven bij de verkiezingen van 20 februari lijkt nu wel stokken in de wielen te steken. Maar verscheidene experts geloven dat de toenadering niet tegen te houden is.

Volgens Hassan Nafaa, de decaan van het departement Politieke Wetenschappen van de Universiteit van Caïro, hoopt Iran onder meer te profiteren van de enge band tussen Egypte en de VS. De Iraanse conservatieven willen volgens hem hun conflicten met de grote boeman niet op de spits drijven. Ook Mohammed Shaker, de voorzitter van de Egyptische Raad voor Buitenlandse Zaken, denkt dat de mogelijke pauze in de toenadering tussen Egypte en Iran enkel tijdelijk zal blijken.

Volgens Abu Taleb moeten er wel nog veel moeilijkheden overwonnen worden alvorens de vertegenwoordigers van de twee landen elkaar echt in de armen kunnen sluiten. Hij denkt dat Iran in elk geval met informatie over de brug zal moeten komen over Egyptische terroristen en fundamentalistische strijders die – eventueel via een omweg langs Afghanistan - waarschijnlijk in Iran een onderkomen hebben gevonden.

Eén symbolisch obstakel op de weg naar verzoening is onlangs al uit de weg geruimd. Teheran heeft sinds kort een ‘Intifadalaan’, een eerbetoon aan de opstand van de Palestijnen. De straat heette voordien ‘Khaled Al-Islambouli-laan’, verwijzend naar de islamist die in 1981 de Egyptische president Anwar Sadat vermoordde. Maar helemaal kan Teheran het provoceren niet laten. Al-Islambouli heeft nu een symbolische graftombe gekregen op de begraafplaats van Behesht Zahra, in een perk dat gereserveerd is voor de helden-martelaren van de islam.