Vang zelf een vluchteling op

Zo ook in de Leuvense woonkamers, waar de leden van het buurtcomité Recht op Migratie besloten in actie te komen. Het comité – dat opgericht werd in 2006 na een hongerstaking van mensen zonder papieren  – schreef verschillende instanties in Leuven aan die misschien onderdak zouden kunnen bieden aan de vluchtelingen tijdens de ergste wintermaanden. De KULeuven, het OCMW, kerken, het stadsbestuur en de sociale woningmaatschappij Dijledal, allemaal weigerden ze in te gaan op het voorstel van het comité. Na kort het kraken van enkele appartementen van Dijledal te steunen, besluit het comité zelf in te grijpen.

‘Eerst probeerden we met een petitie de stad voor opvang te laten zorgen,’ zegt voorzitter van het comité Pol Van Camp, ‘maar ze deden al genoeg, vonden ze. Toen kwam het idee om naast onze acties ook een lichtend voorbeeld te zijn en zelf iets te doen. Maar wat kunnen we doen met vijf mensen? We hebben geen geld, geen subsidies. We hebben niks. Wat kunnen we dan doen? Ik ben er toch bij blijven stilstaan en stelde mijn idee voor aan de groep. Als we 60 tot 70 mensen hebben met een gemiddelde donatie van twintig euro, dan kunnen we een huis huren en vluchtelingen onderdak bieden. Het is toch de moeite om er voor te gaan, zei ik.’

Al vlug vond het idee steun. Het comité kon een zeventigtal mensen overtuigen maandelijks een som te storten. Ook Dirk De Vis, een pater uit het Brusselse die al tien jaar daklozen opving in zijn eigen huis, hoorde van het initiatief. De Vis stond op het punt zijn huis te verliezen en bood aan als inwonende begeleider te verblijven in het nieuwe vluchtelingenhuis in Leuven. Het comité ging gretig in op dit aanbod.

Het geld en de begeleiding waren er, nu moest enkel nog een huis gevonden worden. Dit was niet eenvoudig: veel huisbazen zagen het concept niet zitten en de prijzen voor een goed bereikbaar en voldoende groot huis in Leuven lagen vrij hoog. Maar uiteindelijk vond het comité een geschikt huis. Na een jaar kondigde de eigenaar echter aan dat het huis verkocht moest worden.

Een lichtend voorbeeld

Het voorbije jaar bood het Vluchtelingenhuis onderdak aan ongeveer twintig mensen zonder papieren. Dat ze geen papieren hebben, is het enige dat de meeste huisgenoten gemeen hebben. Het gaat om vrouwen en mannen, kinderen en bejaarden, Afrikanen, Aziaten, Latijns-Amerikanen. Gedurende ongeveer drie maanden kunnen ze in het huis in de Aarschotsesteenweg verblijven. Het gaat immers om een verblijf met een beperkte duur. Hoewel de drie maandenperiode niet in steen geschreven staat, is het niet de bedoeling dat de inwoners er onbeperkt blijven.

Het Vluchtelingenhuis biedt ook niet enkel een kamer aan de mensen. ‘We hebben meer doelstellingen dan enkel de materiële opvang van de mensen,’ aldus Van Camp, ‘We willen de mensen ook begeleiden en een zekere boodschap uitstralen naar buiten toe. We willen dat er een ander beleid komt voor de vluchtelingenproblematiek. Je kan natuurlijk puur caritatief te werk gaan. Iemand heeft honger, dus je geeft hem eten. Iemand heeft kleren nodig, je kleedt hem. Iemand heeft opvang nodig, je geeft hem opvang. Dat is allemaal waardevol. Maar wij willen meer doen. We willen ook dat dingen op maatschappelijk en politiek vlak veranderen, want anders kunnen we blijven geven.’

‘Opvang is een noodzaak, maar ons doel is ook dat er een andere wetgeving komt. Niet alleen een andere wetgeving, maar ook een andere ingesteldheid. We moeten geloven dat we de wereld kunnen veranderen,’ zegt Van Camp, ’We moeten stappen zetten naar duurzame ontwikkeling en ontwapening. Je moet de redenen waarom mensen op de vlucht slaan aanpakken. Waarom slaan mensen op de vlucht? Waarom gaan wij niet naar Somalië, Iran of Pakistan? Mensen vluchten van onmenselijke situaties en die situaties moeten opgelost worden. Mensen vluchten niet als er geen noodzaak is. Waarom zou een rechtvaardige wereld onmogelijk zijn?’

Ook dichter bij huis moet het anders. ‘Ik kom weinig mensen tegen die een radicaal andere mening hebben dan wij… na uitleg. Eerst komt er natuurlijk een hele litanie uit, die ingepompt wordt door de media en politici. Maar de meeste mensen zijn eigenlijk zo niet. We bewijzen met ons project dat er nog solidariteit is bij de bevolking. Aan ons en aan de politici om daarvoor een draagvlak te creëren of het te vergroten. Ik ben optimistisch als het over de bevolking gaat.’

Meer dan enkel opvang

Ook op concreet vlak biedt het Huis meer aan dan enkel onderdak. ‘De eerste stap is altijd de mensen op rust te laten komen,’ vult Dirk De Vis aan, ‘maar ondertussen kijken we ook met die mensen naar de toekomst toe. We bieden hulp naargelang de procedure waarin elke persoon zit, maar ook aan zij die geen mogelijkheden meer hebben om hier legaal te blijven. Dan bespreken we welke opties ze nog hebben.’

‘Soms is er nog een procedure lopende of kan er een worden opgestart. Dan helpen we hen met hun dossier of verwijzen naar hun advocaat of CAW. Is er helemaal geen mogelijkheid tot procedure dan helpen we hen bij de keuze: terugkeer of blijvend in de illegaliteit leven. Ook op andere vlakken zijn we actief. We zoeken vrijwilligerswerk, helpen hen bij het zoeken van een sportclub, of bij andere bezigheden. We geven hier in het Huis bijvoorbeeld Nederlandse lessen. De taal is natuurlijk heel belangrijk en houdt ze op z’n minst op een nuttige manier bezig terwijl ze hier op hun papieren wachten.’

‘Een belangrijke taak voor ons is het geven van duidelijkheid over de onduidelijkheid. Heel veel mensen krijgen hun papieren, terwijl andere mensen in dezelfde situatie ze niet krijgen,’ zegt Van Camp, ‘De minister heeft een discretionaire bevoegdheid – dit is met andere woorden willekeur. Er is ook geen duidelijkheid over de procedure en over de duur hiervan. Krijgen ze binnen een paar weken een antwoord of binnen een paar maanden? Of misschien zelfs pas binnen een jaar. Ik ken zo veel verhalen van mensen die maar blijven hopen dat ze mogen blijven, terwijl de procedure maar blijft duren. Zo leven in onzekerheid en schrik, dat is moordend. Die stress vind ik het ergste. Er is nood aan duidelijkheid en aan snellere afhandeling van de dossiers zonder de rechtszekerheid van de betrokkenen te schaden.’

De “opvangcrisis”

België kampt al jaren met een opvangcrisis. In 2012 werden 21.463 asielaanvragen ingediend, waarvan uiteindelijk gemiddeld maar één vierde ook effectief asiel zal krijgen. Het proces is echter lang en zeer onduidelijk. Omdat de overheid niet voor genoeg opvang zorgt, belanden veel van deze vluchtelingen op straat. Vooral tijdens de winter zorgt dit voor schrijnende en gevaarlijke toestanden. Meer dan 10.000 vluchtelingen zouden zo op straat beland zijn. Zolang ze geen asiel krijgen, is het voor hen ook niet mogelijk om legaal te werken of te wonen. Ze vallen door de mazen van het net. Nochtans krijgt België niet meer asielaanvragen dan vroeger. Integendeel, het aantal asielaanvragen is tussen 2000 en 2012 gehalveerd.

In het laatste jaar zou er beterschap gekomen moeten zijn. Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Maggie De Block claimt dat de opvangcrisis voorbij is. Door in te zetten op een streng terugkeerbeleid, steeg het aantal vluchtelingen die terugkeerde naar hun land aanzienlijk en dook de bezettingsgraad van de opvangplaatsen onder de verzadigingsdrempel. Er werden ook een aantal “veilige landen” toegevoegd, waar geen risico is op vervolgen en de terugkeer zonder ernstige schade kan gebeuren. Het onvrijwillig terugsturen van vluchtelingen is voor veel landen echter taboe. Deze vluchtelingen kunnen dan niet gedeporteerd worden, maar krijgen ook geen legale status. Ze worden dan mensen zonder papieren, met weinig tot geen hoop op regularisering.

Het huis

Het Vluchtelingenhuis is een uniek project. Slechts een jaar na oprichting staat het al opnieuw voor een nieuwe uitdaging. Het huurcontract loop af op 1 juni 2014 en het huis zou daarna verkocht worden. Een nieuw huis zoeken is niet vanzelfsprekend. Daarom werd besloten een poging te ondernemen het huis te kopen. Het comité Recht op Migratie werd de vzw Recht op Migratie en het nam een optie om het huidige huis aan te kopen.

De vzw kon een lening bij de duurzame bank Triodos verkrijgen. De afbetaling van de lening kan gedekt worden met het geld dat voordien besteed werd aan de huur van het gebouw, aangevuld met de giften van nieuwe maandelijkse donateurs. Hier bovenop moet de vzw 25 procent aan eigen middelen inbrengen. De vzw gaat dus op zoek naar 105.000 euro, bovenop de maandelijkse donaties die ze krijgen van de ondertussen meer dan 100 sympathisanten.

Voor deze som kon de vzw reeds beroep doen op enkele grote donoren, waaronder de Missionarissen van het Heilig Hart, de patergemeenschap van Dirk De Vis, en op de reserve die ze in het voorbije jaar opgebouwd hebben. Momenteel zou de teller op 70.000 euro staan. De aankoop van het huis wordt dus ondersteund door een brede basis. Zo’n brede basis heeft ook als voordeel dat indien iemand plots zou stoppen de vzw te steunen, dat het verlies niet per se sterk gevoeld wordt. Tegelijkertijd is er ook een lage drempel voor nieuwe sympathisanten: alle giften zijn welkom, want vele handen maken licht werk. Zo variëren de maandelijkse giften van 2,5 tot 100 euro.  Zij die niks kunnen geven, kunnen ook altijd vrijwilligerswerk doen. 

Bent u geïnteresseerd in de werking van vzw Recht op Migratie of wil u ook uw steentje bijdragen? U kan hiervoor terecht op www.rechtopmigratie.be of u kan een mail sturen naar vluchtelingenhuis.leuven@gmail.com.