Verwachte misdaadgolf tijdens Wereldbeker blijft uit

Al bij de eerste misdaad tijdens de Wereldbeker maakte de Zuid-Afrikaanse regering duidelijk dat ze snel en daadkrachtig zou optreden tegen criminelen. Op de woensdag voor de aftrap van de Wereldbeker dwongen gewapende mannen een Portugese krantenfotograaf in het midden van de nacht zijn camera’s, geld en kleding af te geven. Twee dagen later werden de twee Zimbabwaanse daders al veroordeeld tot vijftien jaar gevangenis. Een Nigeriaanse medeplichtige kreeg vier jaar voor het bezitten van het cameramateriaal van het slachtoffer. Volgens het Zuid-Afrikaanse Ministerie van Justitie bewees dit dat het land tijdens de Wereldbeker geen criminaliteit zou dulden.
Het ministerie lijkt woord te hebben gehouden. Er zijn “slechts” 172 zaken voor de speciale WK-rechtbanken verschenen. Het scorebord van het Ministerie van Justitie sinds 5 juli vermeldt voorlopig 104 veroordelingen, 7 vrijspraken, 28 ingetrokken of afgewezen zaken en 33 zaken waarin nog geen uitspraak is gedaan. Het misdrijf dat de meeste aandacht trok, was er ook een waarbij geen slachtoffers betrokken waren. Twee Nederlandse vrouwen werden beschuldigd van illegale reclame omdat ze oranje minijurkjes van het biermerk Bavaria droegen. Aangezien Budweiser het officiele biermerk van de Wereldbeker is, wilde de FIFA dat de vrouwen voor de rechtbank verschenen. De aanklacht werd uiteindelijk ingetrokken toen bleek dat Bavaria door de zaak enkel meer publiciteit kreeg.

Internationale ongerustheid

‘Degenen die beweerden dat criminelen de Wereldbeker zouden verpesten, moeten nu een toontje lager zingen,’ zegt Mthunzi Mhaga, woordvoerder van de nationale aanklagersautoriteit, aan de Amerikaanse krant The New York Times. Er was  in de aanloop naar de Wereldbeker inderdaad internationale ongerustheid over een mogelijke misdaadgolf gericht tegen de buitenlandse bezoekers. Een Brits bedrijf, Protektorvest, bracht speciaal voor WK-toeristen een “steekvrij vest” op de markt, dat beschermde tegen steekwapens en gebroken glas. De WK-organisatie reageerde toen furieus en noemde het “schandalige geldklopperij door mensen angst aan te jagen”. Ze wees er op dat “Zuid-Afrika al heel wat grote sportevenementen heeft georganiseerd en fans hebben nog nooit zo’n vest nodig gehad.”
De internationale ongerustheid was niet verrassend, want Zuid-Afrika geldt als een van de meest gewelddadige landen ter wereld. De misdaadstatistieken voor het financiële jaar 2008-09, de laatste gepubliceerd voor de start van de Wereldbeker, spreken over 2,1 miljoen ernstige misdrijven. Iedere dag worden er in Zuid-Afrika gemiddeld 50 mensen vermoord. Maar de criminaliteit concentreert zich vooral in achtergestelde regio’s zoals Kwa Mashu, een stadje buiten Durban in KwaZulu-Natal. In deze door de media genoemde “moordhoofdstad” werden vorig jaar 300 moorden opgetekend.

‘Justitie op de bal’
Om criminele activiteiten tegen bezoekers te vermijden heeft de Zuid-Afrikaanse regering  een informatiecampagne over voorzorgsmaatregelen opgezet, waarin ze bezoeken aan de gevaarlijke regio’s afraadde.  Rond het voetbalspektakel zelf heeft ze zo’n veertigduizend extra politieagenten ingezet. Die hebben de  gebieden rond de stadions en andere supportersgelegenheden hermetisch beveiligd. Voor de gerechtelijke afwerking van de misdaadzaken lanceerde Zuid-Afrika het programma ‘Justice on the Ball’ of ‘Justitie op de bal’. Een hele vleugel van het gerechtelijk apparaat houdt zich onder dit programma enkel bezig met misdaden van of tegenover de bezoekers van het toernooi. Om de voorziene vracht aan zaken te kunnen verwerken werden 54 rechtszalen in het land vrijgemaakt. Ze werken van 8u30 ’s morgens tot 11u ’s avonds en de staf telt 110 magistraten, 260 aanklagers, 1,140 gerechtsdienaren en 200 tolken.
Hoewel dit programma een succes lijkt, is er ook een mindere kant aan het verhaal. Net als de overvallers van de Portugese journalist werd Themba Makhubu, een 22-jarige man uit Johannesburg, tijdens de Wereldbeker zwaar gestraft voor zijn misdrijf. De rechtbank veroordeelde hem tot vijf jaar gevangenisstraf voor het stelen van de mobiele telefoon van een buitenlandse gast. In zijn uitspraak verwees rechter Hein Louw naar de negatieve internationale mediaberichtgeving over de misdaad in Zuid-Afrika als reden voor de zware straf. Hij ging zelfs zo ver om te beweren dat als Makhubu al eerder veroordeeld was geweest, hij makkelijk tot 15 jaar had kunnen krijgen.
‘Dit is allemaal jullie schuld’, vertelde een vrouw in Soweto aan een buitenlandse journalist tijdens Zuid-Afrika’s wedstrijd tegen Urugay. ‘Jullie journalisten komen hier en praten over de criminaliteit in Zuid-Afrika en daarom wil ons gerecht tegenover de wereld bewijzen dat ze streng kunnen optreden.’ Analisten vrezen dat de maatregel van onmiddelijke beschuldiging inderdaad in vele gevallen tot overhaaste en ongefundeerde straffen leidt. Ze denken ook dat vele gevangenen weer vrij zullen komen nadat de buitenlandse bezoekers zijn vertrokken en dat er terug een zekere straffeloosheid zal heersen.