Duterte geeft zichzelf zes maanden om criminelen “op te ruimen”

Rodrigo Duterte, die qua stijlbreuk nog veel verder gaat dan Donald Trump in de VS, wordt president van de Filipijnen. Hij wist bijna veertig procent van de kiezers achter zich te scharen. Duterte maakte eerder furore als burgemeester van Davao, waar hij de criminaliteit terugdrong. Dat verhaal spreekt ook veel Filipino’s aan.

In de Filipijnen wordt de president voor zes jaar verkozen en kan hij zich geen tweede keer kandidaat stellen. Uittredend president Benigno Aquino stuurde daarom partijgenoot Roxas de arena in, die met twintig procent van de stemmen tweede wordt. Duterte slaagde erin bijna twee keer zoveel mensen te overtuigen.

Duterte scoort met bijna 40 procent dubbel zoveel dan de tweede kandidaat.

Hoewel de economie de voorbije jaren een enorme groei kende, nam de armoede bij de bevolking toe. Kris Vanslambrouck, verantwoordelijke voor partnerwerking Azië van 11.11.11., verklaart: ‘Aquino kwam aan de macht met een programma tegen corruptie. Voor de nationale economie was dat natuurlijk een boost. Maar de man in de straat werd er niet beter van. Integendeel.’

Aanpak

Hoewel Duterte al burgemeester was, behoort hij volgens de bevolking niet tot de elite. Vanslambrouck: ‘Politiek is een familieaangelegenheid op de Filipijnen. Het land telt heel wat politieke dynastieën die generaties lang aan de macht zijn. Na de ambtstermijn neemt een broer, een zus of de echtgenote de macht gewoon over. En nu wordt dat met Duterte doorprikt.’

Ook Aquino was de zoon van een vorige president -Cory Aquino- en kon dus rekenen op heel wat steun van de elite. Duterte gooit het over een andere boeg. In Davao bracht hij meer veiligheid. De manier waarop hij dat deed, was niet altijd even legaal. Vanslambrouck: ‘De beruchte doodseskaders pakten kleine criminaliteit zoals drugshandel aan. Duterte gedoogde de eskaders en ontkent dat ook niet. Hij wil schoon schip maken: mensen die criminele feiten plegen, moeten verdwijnen.’

Vorige maand sprak Vanslambrouck verschillende mensen die verklaarden waarom ze op Duterte zouden stemmen: ‘De Filipino is politici beu die hun beloftes niet nakomen. Duterte zou dat volgens de meeste mensen wel doen. Natuurlijk is hij niet echt geliefd bij ngo’s. Zijn mensenrechtendiscours is desastreus. Duterte zei dat hij zijn beloftes in een periode van zes maanden zal waarmaken. Als hij daar niet in slaagt, zei hij op te stappen.’

Geen elite?

Voor de verkiezingen ontdekte een Filipijnse senator dat Duterte enkele bankrekeningen bezat die hij niet aangegeven had bij de overheid. Duterte omzeilde de kwestie. Uiteindelijk had de ontdekking geen enkele invloed op zijn resultaat bij de verkiezingen. Waar Duterte al zijn geld vandaan haalt, is niet geweten. Vanslambrouck: ‘Niemand weet wie Duterte financiert. Sommige mensen denken dat Chines maffia hem steunt, anderen kijken in de richting van Australische bedrijven.’

‘Duterte beschikte over een goed draaiende campagnemachine.’

Al lijkt de stijl van Duterte soms roekeloos, Vanslambrouck vindt dat hij het politieke spel uitstekend gespeeld heeft: ‘In de polls scoorde hij rond de dertig procent, nu deed hij het dus aanzienlijk beter. Hij heeft lang gewacht om zijn kandidatuur in te dienen.’

Vanslambrouck vervolgt: ‘Rodrigo Duterte had een ongelooflijk goede campagnemachine: hij huurde de mensen in waar voormalig president Estrada ooit kon op rekenen. Zo haalde hij zonder moeite bijna elke dag het nationale nieuws. In oktober vorig jaar stond hij op een derde plek. Iedereen dacht dat Binnay, die toen vicepresident was, de volgende president zou worden. Maar die bleek betrokken bij enkele schandalen.’

Binnay was ook burgemeester van Makati, de financiële wijk van Manila. Nadien scoorde Duterte steeds beter in de polls. Toen CNN hem vroeg of hij het presidentschap zou aanvaarden, antwoordde hij: ‘Als dat mijn lot is, zal ik dat doen.’

Stembureaus

ABC News bericht dat Duterte miljoenen mensen verblindt men zijn uitspraken over brutale, maar snelle oplossingen voor armoede en criminaliteit. Vele Filipino’s geloven dat beide fenomenen hand in hand gaan. De Filipino’s verkozen naast een president ook achttienduizend nieuwe mandatarissen, gaande van het lokale tot het nationale bestuur. Het stemmen verliep elektronisch. Slechts 64 van de 92.000 stemmachines lieten het afweten.

Drie decennia geleden bevrijdden de Filipino's zich van dictator Marcos. De zoon van Marcos, Bongbong, stelde zich kandidaat voor het vicepresidentschap en scoorde slechts een procent minder dan Obredo.

Verkiezingen verliepen eerder rustig.

Minstens tien mensen stierven door “verkiezingsgeweld”. De autoriteiten ontkennen dat de overlijdens iets te maken hebben met de verkiezingen en verzekeren dat het stemproces overal veilig verliep.

Gisteren gaf de politie toe dat gewapende mannen enkele stembureaus overvielen, voertuigen vastreden en aan de haal gingen met stemmachines. In een enkele hinderlaag werden zeven mensen doodgeschoten. Dat gebeurde in Rosario, een buitenwijk van Manilla die gekend is voor politiek geweld. Ook in de provincie Sultan Kudarat vielen twintig moslimrebellen een stembureau aan en namen de stemcomputers mee.

Toch verliepen de verkiezingen vrij vlot in vergelijking met andere jaren. Vanslambrouck: ‘In vergelijking met verkiezingen in het verleden, zijn analisten het erover eens dat er relatief weinig geweld was aan de stembureaus.’

Afwachten

Of Duterte echt voor verandering zal zorgen, moet nog blijken. Vanslambrouck: ‘Veel zal afhangen van welke ministers hij in dienst neemt. Hij zei dat hij Manilla zou “opruimen”. Vele mensen betwijfelen of dat wel mogelijk is. Als Duterte doorzet, zal hij op lange tenen trappen: de maffia en de politieke elite houden elkaar in stand. In zijn stad daalde de criminaliteit omdat hij kleine straatboefjes aanpakte. Maar zal hij in Manilla ook de georganiseerde misdaad kunnen bestrijden? Dat weet niemand’

Duterte beloofde naast meer veiligheid ook betere dienstverlening. In zijn eigen stad bouwde hij het openbaar verkeer uit. Voordien stonden mensen uren in de file in Davao. Het transportnet is er beter uitgebouwd dan in Manilla. Ook het onderwijs en de gezondheid verbeterden in Davao.

‘Vele mensen twijfelen of Duterte de criminaliteit in Manila zal kunnen stoppen.’

De laatste 30 jaar verdubbelde het bevolkingsaantal van de Filipijnen tot ruim honderd miljoen. Dienstuitbreiding was dus nodig. Vanslambrouck: ‘De regering zette hard in op infrastructuur, maar dat kwam vooral de zakenwereld ten goede. De directe gevolgen stroomden niet terug naar de burgers.’

Groene jongen?

De verkiezingsstrijd leek vooral tussen personen in plaats van tussen programma’s te gaan. Enkele lokale partners van 11.11.11 screenden de kandidaten: presidentskandidaat Defensor kwam als meest democratische kandidaat naar voren. Zij zette meer in op groene energie dan andere kandidaten in een regio waar steenkoolcentrales als paddenstoelen uit de grond schieten. Maar door gezondheidsproblemen kwam haar campagne niet echt van de grond en miste ze enkele debatten.

Vanslambrouck: ‘Een groot deel van de bevolking vond Defensor te soft en de academisch. De Filipijnen zijn nochtans gevoelig voor klimaatverandering. Duterte zelf geeft toe niet veel af te weten over groene energie. Lokale ngo’s hebben alvast contact gehad met adviseurs van Duterte.’

‘Onze partners in Azië voeren acties tegen de bouw van steenkoolcentrales. We moeten afwachten hoe de nieuwe regering daar zal mee omgaan. Duterte behoort niet tot de elite en heeft op het eerste gezicht geen banden met de steenkoolsector. Misschien zal hij ook inzetten op groene energie. Dat weten we vandaag nog niet‘, vervolgt Vanslambrouck.

‘In welke richting Duterte de Filipijnen zal sturen, zal binnenkort blijken. Hij noemt zichzelf een socialist. Tegelijkertijd noemt hij zichzelf een vrouwenversierder en mensenrechten draagt hij niet hoog in het vaandel. Hij is een populist die de taal van het volk spreekt. Dat verklaart zijn succes’, besluit Vanslambrouck.