Handel in kwik floreert in Latijns-Amerika

De export van kwik is in de Europese Unie verboden sinds 2011, in de Verenigde Staten sinds 2013. Sindsdien is de handel in het metaal in Latijns-Amerika sterk gestegen. “De export vanuit Mexico is verdriedubbeld in de afgelopen jaren”, zegt Ibrahima Sow, een milieuspecialist bij het Klimaatveranderings- en Chemicaliënteam van de Global Environment Facility (GEF).

Het wereldwijde Kwikverdrag van Minamata werd in oktober 2013 aangenomen. Het houdt een verbod in op nieuwe kwikmijnen, het uitfaseren van bestaande mijnen, controlemaatregelen voor emissie en internationale regulering van de informele, kleinschalige goudwinningsector. Maar van de 97 landen die het verdrag van Minamata ondertekend hebben – inclusief 18 Latijns-Amerikaanse en Caraïbische landen – heeft slechts één land het geratificeerd: de Verenigde Staten. Er moeten nog 49 landen volgen, om het verdrag in werking te doen treden.

De naam van het verdrag verwijst naar Minamata, de Japanse stad die ook haar naam leende aan de ziekte die veroorzaakt wordt door ernstige kwikvergiftiging. Deze ziekte werd in Minamata voor het eerst geïdentificeerd in de jaren vijftig. Ze bleek veroorzaakt door methylkwik in het afvalwater van een chemische fabriek en kostte aan minstens honderd mensen het leven.

Smokkel

In Latijns-Amerika wordt kwik gebruikt bij kleinschalige goudwinning en in ziekenhuisapparatuur. “Het is moeilijk om schattingen te geven van de illegale import”, zegt Pablo Vieira, de plaatsvervangend minister van Milieu en Duurzame Ontwikkeling van Colombia. “Iedereen weet dat bij handmatige en kleinschalige mijnbouw gebruik wordt gemaakt van gesmokkeld kwik. Dat komt vooral uit Peru en Ecuador, hoewel we daar geen harde cijfers over hebben.”

Mercury Watch, een internationale alliantie die een wereldwijde database bijhoudt, schat dat de Latijns-Amerikaanse kwikemissie op 526 ton in 2010. Colombia voert de lijst aan, met 180 ton.

Het VN-Milieuprogramma (UNEP) schatte de wereldwijde kwikuitstoot door menselijke activiteiten op 1.960 ton in 2010, blijkt uit een publicatie uit 2013. Kleinschalige mijnbouw was de belangrijkste bron van uitstoot met 727 ton, gevolg door de verbranding van kolen, vooral bij energieopwekking en in de industrie.

In minstens twaalf Latijns-Amerikaanse landen, vooral in de Andesregio en het Amazonegebied maar ook in Centraal-Amerika, vindt kleinschalige goudwinning plaats. Daarbij zijn zo’n 500.000 goudzoekers betrokken, die de vraag naar legaal en illegaal kwik opdrijven.

De grootste producenten van kwik zijn Mexico, Argentinië en Colombia, terwijl Peru, Colombia en Panama de grootste consumenten en legale importeurs zijn. Kwik zit van nature in bepaalde rotsen, en kan in de lucht, bodem en het water gevonden worden als gevolg van industriële uitstoot. Bacteriën en andere micro-organismen zetten kwik om in methylkwik, dat zich kan ophopen in verschillende diersoorten, met name in vis.

Bolivia, Costa Rica en Honduras hebben mijnbouwwetten aangenomen waarin het gebruik van kwik is verboden. Colombia nam vorig jaar een wet aan die kwik in de mijnbouw wil uitfaseren in de komende vijf jaar in de mijnbouw, en in een periode van tien jaar in de industrie. Sinds november vorig jaar wordt ook in het Peruaanse Congres gedebatteerd over een wetsvoorstel dat kwik in de mijnbouw verbiedt en de industrie dwingt het te vervangen.