‘Europa: Sloop dat nieuwe IJzeren Gordijn’

Het nieuwe IJzeren Gordijn is gemaakt van prikkeldraad en mislukt asielbeleid. Je kan het zien in de Spaanse enclaves Ceuta en Melilla en in Idomeni in Noord-Griekenland, waar de Macedonische oproerpolitie deze week traangas gebruikte tegen wanhopige vluchtelingenfamilies die vanuit Griekenland probeerden over te steken.

Het oude IJzeren Gordijn hield mensen binnen, het nieuwe houdt mensen buiten.

EU-lidstaten hebben meer dan 235 km aan hekken gebouwd aan de buitengrenzen van de EU: tussen Hongarije en Servië, Griekenland en Turkije, Bulgarije en Turkije, en deze week, Oostenrijk en Slovenië. Buren zoals Turkije zijn Europa’s grenswachters geworden. Ze duwen migranten en vluchtelingen terug en beschieten hen soms zelfs.

‘In 2015 stierven meer dan 3770 mensen bij hun poging de Middellandse Zee over te steken. 138 mensen stierven bij hun poging de Berlijnse Muur over te steken.’

Met bijna alle landsgrenzen van Europa afgesloten, riskeerden meer dan een miljoen vluchtelingen en migranten die in 2015 in Europa toekwamen, de dood door via zee te komen.

In 2015 stierven meer dan 3770 mensen bij hun poging de Middellandse Zee over te steken, en nog eens 410 anderen zijn dit jaar al omgekomen. Ze zijn directe slachtoffers van Europa’s nieuwe IJzeren Gordijn en wat het vertegenwoordigt: Fort Europa. Ter vergelijking: 138 mensen stierven bij hun poging de Berlijnse Muur over te steken in de volledige 28 jaar van zijn bestaan.

Voor degenen die de oversteek wel overleven, is de lijdensweg verre van voorbij. Ze moeten vaak dagen aan een stuk stappen, terwijl ze door tal van landen reizen en zonder enig comfort in de kou slapen, voor ze in staat zijn de veiligheid op te zoeken van een land met een functionerend asielsysteem.

Amnesty International heeft met vluchtelingen gesproken die vluchtten voor oorlog en vervolging in Afghanistan, Eritrea, Irak en Syrië. Zij hadden liever niet hun thuis achtergelaten, maar moesten voor hun leven vluchten.

Zoals een Afghaanse man ons vertelde terwijl hij met zijn zwangere vrouw op het Victoriaplein in Athene zat: ‘Mijn familie werd bedreigd door de Taliban. Mijn vrouw is acht maanden zwanger… We hebben geen keuze… We weten niet wat er nu zal gebeuren.’

Dat is waarom Europa’s nieuwe IJzeren Gordijn net zo ondoordacht is en even weinig slaagkans heeft als het oude. Zolang er geweld en oorlog is, zullen mensen blijven komen. Het mag dan wel een sterk en staalhard antwoord lijken als politici de grenzen sluiten, maar eigenlijk is het naïef en kortzichtig.

Toegegeven, het aantal aankomsten is groot. Maar ondanks de retoriek van politici over ‘zwermen’, onttrekt Europa zich in feite aan zijn mondiale verantwoordelijkheid. De EU ondermijnt het het Vluchtelingenverdrag en laat het aan armere landen over het echte gewicht van de vluchtelingencrisis te dragen. In werkelijkheid woont 85 procent van de 20 miljoen vluchtelingen ter wereld in ontwikkelingslanden.

Overheden, die geen voeling hebben met veel van hun eigen burgers die de vluchtelingen willen verwelkomen, speelden in op een politiek van angst. Ze spreken over het “verdedigen” van grenzen, al zien we beelden van voltallige families, van baby’s tot ouderen, aan de kusten van Europa.

‘Net zoals met het oude IJzeren Gordijn, zijn de hekken van vandaag een teken van mislukt beleid.’

Net zoals met het oude IJzeren Gordijn, zijn de hekken van vandaag een teken van mislukt beleid. Dat creëert op dit moment een humanitaire crisis in Griekenland. Hoewel er geen structurele oplossingen in zicht zijn, verhoogt Europa de druk op de Balkanlanden om die route af te sluiten. Balkanlanden sluiten ofwel hun grenzen helemaal af of ze openen ze enkel voor Syriërs en Irakezen.

Aangezien het systeem voor de overplaatsing van vluchtelingen van Griekenland naar andere EU-landen amper functioneert, wordt het land in ijltempo een val, waar tienduizenden vluchtelingen stranden in uitzichtloze omstandigheden, zonder enige informatie over wat er hierna zal gebeuren.

We hebben een onmiddellijke, fundamentele verschuiving nodig in de Europese aanpak, om nog een jaar van doden op zee, wanhoop in Griekenland en geweld aan de grenzen te voorkomen.

Ten eerste, laat de illusie vallen dat het uitgeven van miljarden aan hekken en grenswachters mensen ervan zal weerhouden te vluchten voor oorlog en vervolging.

Ten tweede, deel de verantwoordelijkheid en zorg voor een nieuwe regeling over Europa’s aandeel in de meer dan een miljoen extreem kwetsbare vluchtelingen die het dringend nodig hebben. Open andere veilige en legale routes die het vluchtelingen mogelijk maken bescherming te vinden.

Ten derde, maak werk van het beloofde herverdelingssysteem zodat mensen die in Griekenland geraken, snel, efficiënt en waardig naar andere landen kunnen worden overgeplaatst.

Europa kan niet kiezen of vluchtelingen al dan niet naar Europa komen. De keuze is tussen chaos en orde. Zoals Angela Merkel het deze week zei: het is onze ‘verdomde plicht’.

Of, zoals Churchill zei in Missouri, 70 jaar geleden:

‘Onze moeilijkheden en gevaren zullen niet verdwijnen door onze ogen ervoor te sluiten.’

Gauri van Gulik is onderdirecteur voor Europa & Centraal Azië, Amnesty International.

Deze opinie verschijnt gelijktijdig in Newsweek.