Gebrek aan medisch personeel is een wereldwijd probleem

In België was in 2000 een op zes mensen 65-plusser, in 2050 zal dit meer dan een op vier zijn. Binnen deze groep zal het aandeel van mensen boven de tachtig zelfs verdrievoudigen. Bij gelijkblijvende instroom naar de medische beroepen zal deze groeiende vraag niet meer vanuit de eigen arbeidsreserve kunnen worden ingevuld. Bovendien zullen veel zorgverstrekkers binnenkort zelf tot de groep van zorgbehoevende behoren en lijkt de groep jongeren te klein om dit tekort op te vullen. Er zal dan ook hard moeten gewerkt om het beroep aantrekkelijker te maken.

Hoewel het aantal uitgereikte diploma’s in principe nu en in de toekomst voldoende zou moeten zijn, blijkt bijvoorbeeld een hoog percentage van gediplomeerden niet actief in de verzorgingssector te stappen. Ook de onregelmatige diensten, inherent aan de sector, zijn vanzelfsprekend vooral voor het hoge aandeel vrouwelijke personeelsleden een hindernis.

Op dit moment zijn er in België naar ruwe schatting al rond de 100.000 openstaande vacatures. De besparingsdruk staat ook haaks op de groeiende nood. Nu werken ongeveer 400.000 mensen in de sector, nog geen een op tien werknemers in ons land. Dit zou in de toekomst moeten aangroeien tot een op elke vijf werknemers.

Importeren

Kan de instroom van buitenlands medisch personeel een bijdrage leveren voor dit probleem? Sommige landen voeren hierin een actief beleid, België op dit moment (nog) niet. Dit zou een win-winsituatie kunnen zijn, die voordelen oplevert voor zowel het gastland als voor het land van oorsprong.

We dienen ons hierbij echter zeer goed te realiseren dat Afrika en Zuidoost-Azië op dit ogenblik al met een tekort van 1,8 miljoen gezondheidswerkers kampen. En dat het zwarte continent, waar een kwart van alle ziektegevallen op wereldschaal wordt vastgesteld, het moet stellen met amper 3 procent van het gezondheidspersoneel. Personeel dat bovendien nog eens onevenredig verdeeld is tussen stad en platteland, tussen publieke en privézorg én tussen “horizontale” programma’s van basisgezondheidszorg en “verticale” programma’s in de strijd tegen specifieke aandoeningen.

Voor de verticale programma’s ronselen internationale organisaties volop personeel. Door de geboden arbeidscondities, onhaalbaar voor de publieke sector, wordt zo een groot deel gezondheidswerkers uit de publieke gezondheidszorg onttrokken.

Gezondheidswerkers voor allen

Het nieuwe project Gezondheidswerkers voor allen probeert met Europese steun in een achttal landen de vele uitdagingen in kaart te brengen. Met de verschillende belanghebbenden, gaande van het politieke niveau over zorginstellingen, beroepsverenigingen en universiteiten tot ontwikkelings- en ander middenveldorganisaties wordt een dialoog op gang gebracht.

De Belgische werkgroep Because-Health stelde op basis van de in 2010 door de Algemene Vergadering van de WGO aangenomen basisprincipes voor het rekruteren van buitenlands medisch personeel een charter op. Dit is een interessant initiatief waarbij de verschillende leden, allen actief rond internationale gezondheidszorg, zich engageren om een transparant personeelsbeleid te voeren en vooral de nationale gezondheidsstructuren te ondersteunen, in plaats van deze te ondermijnen. Onlangs werd een brief naar Minister Onkelinx gestuurd om dit initiatief ook binnen haar diensten een gepast gevolg te geven.

Op deze manier wordt samen gezocht naar oplossingen om nu en in de toekomst de toegang tot medische zorg wereldwijd veilig te stellen.

Marti Waals is nationaal contactpersoon voor België van het programma Gezondheidswerkers voor allen bij MEMISA–België.