Afscheid van het ancien régime

Elke zaterdagochtend gaat Rafael Correa op verplaatsing. Vanuit een stad, een dorp of een afgelegen gemeenschap spreekt hij dan het land toe in het tv-programma Enlace Ciudadano - “Contact met de burger”. De toeloop van het volk is massaal, nooit eerder had Ecuador een president die zo dicht bij het volk stond.
Een van de zaterdagen dat ik in Ecuador ben, wordt er uitgezonden vanuit Chunchi, in de provincie Chimborazo.Correa, vooraan op een podium, is uitgerust met twee laptops en enkele velletjes A4. Hij overloopt de activiteiten van de voorbije week en weerlegt de kritieken uit de kranten. Zijn optreden is een stijlbreuk met vroegere politici en staat haaks op de taal van Chávez, die spreekt vanuit de buik.
Correa is een verlicht intellectueel die documenteert en beargumenteert. Grafieken, tabellen en achtergrondinformatie verschijnen in slideshow op het scherm. President Correa is een technocraat, bijgestaan door een ploeg van jonge linkse technocraten aan wiens deskundigheid niemand twijfelt. ‘Links liberaal’ noemt Pablo Ospina de inspiratie van Correa. Ospina is historicus en politiek analist, verbonden aan de Universidad Andina Simon Bolivar.
‘Wat Correa aantrof bij zijn aantreden, was een staat in handen van een groep maffiosi die aan de staat alle autoriteit ontnamen. Correa wil die terug winnen.’ De president verwijst naar het ancien regime van die politieke clans als de “partidocracia”, partijen die niets met ideologie te maken hadden maar enkel hun macht en persoonlijk fortuin beoogden. Bij ongeveer elk publiek optreden boort hij hen de grond in.
Maar ook met de kritiek vanuit de civiele samenleving heeft de president moeite. In zijn zaterdagprogramma’s heeft hij het over de “infantiele” ecologisten. Ook de indiaanse beweging en de linkse groeperingen noemt hij infantiel. Alberto Acosta vindt dit een gevaarlijke houding, die deze groeperingen ook miskent voor hun bijdragen in de sociale strijd van de voorbije tien jaar.
Pablo Ospina verklaart die houding als volgt: ‘In het links-liberale concept van Correa krijgt het sociale middenveld een zwakke rol toebedeeld, omdat het gewicht ligt bij de individuele burger enerzijds en bij het algemeen belang anderzijds. Hoewer er gezegd wordt dat men streeft naar een participatieve democratie, stemt het model dat Correa opbouwt, meer overeen met een meritocratie. Men krijgt een plaats in de burgercomités niet als vertegenwoordiger van een of andere belangengroep, maar wel op basis van inzicht en inhoud. En dat geldt evengoed voro de bedrijfswereld, de syndicaten, de beorenorganisaties of de indiaanse beweging. Niemand hoeft met een eigen agenda te komen. Wat voorop staat is het belang van het vaderland. De houding is een reactie op eindeloze corruptie, nepotisme en cliëntelisme die de politieke cultuur bepaalden tot voor kort. Maar dat zorgt wel voro frustraties en ontgoocheling.’ 
Mary Cabrera heeft inderdaad haar verwachtingen bijgesteld. Cabrera is directrice van de ngo Sendas in Cuenca. Enerzijds is ze ontgoocheld over de regering, omdat er toch nog zoveel figuren uit de oude politiek terug te vinden zijn. Maar ze ziet hoe moeilijk het is iets nieuws op te bouwen. ‘Ons land heeft eenvoudigweg niet voldoende kaders om alle posten te vullen met bekwame mensen met deze nieuwe ideeën.’ 
Volgens haar is ook de basis niet klaar om de uitdagingen aan te aan. ‘Op een overlegvergadering waarop de regering groepen uit het middenveld had uitgenodigd om enkele specifieke thema’s te bediscussiëren, was iedereen na de middag alweer vertrokken. We moeten ook onze verantwoordelijkheid leren nemen.’ Op dit ogenblik is de civiele samenleving verzwakt omdat  talloze leiders deel uitmaken van deze regering. Cabrera: ‘We hebben ineens een president waar we zo op zaten te wachten, onze leiders zitten in de regering, en wat nu?  We zijn nog wat duizelig en moeten opnieuw onze plaats vinden.’
Een reëel probleem waar de regering op dit ogenblik mee kampt, is het feit dat Alianza PAIS, de beweging waarmee Rafael Correa naar de verkiezingen trok, niet kan terugvallen op een partijstructuur. De beweging ontstond als een samenvloeien van de progressieve groepen uit het middenveld, op zoek naar een alternatief. Maar de grote zwakte blijkt vandaag de grote heterogeniteit en de soms tegenstrijdige stromingen in de beweging. In de nabije toekomst moet hier zeker klaarheid in gebracht worden.