Aftocht Amerikaans leger koude douche voor IJsland

De IJslandse leiders vielen collectief van hun stoel toen een hulpje van de Amerikaanse Buitenlandminister Condoleezza Rice hen vorige maand belde om kort mee te delen dat het Amerikaanse leger zijn IJslandse bases opdoekt. Dat de Amerikanen hun aanwezigheid wilden terugschroeven, was al een tijd bekend. Maar dat ze al hun materieel en troepen in één ruk zouden terugtrekken, was een totale verassing.

De VS investeerden tot het einde van de Koude Oorlog fors in de militaire bases, die fungeerden als tankstation voor Amerikaanse vliegtuigen op weg naar Europa. In ruil beloofden de Amerikanen de verdediging van de uitgestrekte IJslandse landmassa voor hun rekening te nemen. De troepensterkte schommelde met de wisselende militaire prioriteiten en ligt nu om en bij de 1200 Amerikaanse soldaten.

Het vertrek van het Amerikaanse leger betekent baanverlies voor zeshonderd IJslanders en inkomensverlies voor duizenden anderen. De bases leverden ettelijke economische voordelen op. Inkomsten voor de schatkist, bijvoorbeeld. Landingsbanen en faciliteiten voor de burgerluchtvaart. En een nationale landverdediging. IJsland heeft nooit een eigen leger gehad. De Amerikanen hebben beloofd dat ze verantwoordelijk blijven voor de bescherming van IJsland, maar ze hebben niet aangegeven hoe ze dat zullen doen.

Het vertrek van de Amerikanen betekent ook dat IJsland nu een eigen reddingsdienst zal moeten uitbouwen. De Amerikaanse reddingshelikopters die menig IJslander van een gewisse dood gered hebben, vertrekken waarschijnlijk nog voor oktober. De toestellen vertrekken officieel pas eind september, maar allicht vertrekken de piloten al bij het eind van het schooljaar in juni.

Als de onderhandelingen met de VS niets opleveren, kan IJsland als lid van de NAVO bij de Europese Unie aankloppen voor militaire hulp. De groenen kanten zich echter tegen de komst van een nieuwe buitenlandse krijgsmacht. Het vertrek van de Amerikanen kan een keerpunt betekenen voor IJsland, zegt Ogmundur Jonasson, een parlementslid van Links-Groen.

Het milieu wordt de eerste prioriteit in de onderhandelingen met de Amerikanen. In andere landen waar de VS militaire bases verlieten, lieten de troepen een zware erfenis van bodemverontreiniging en niet-ontplofte bomfragmenten na. Het ministerie van Volksgezondheid eist dat het Amerikaanse leger een grote schoonmaak houdt voor het vertrek. (MM/JS)