Belasting op junkfood kan arme Hongaren nog slechter doen eten

Vanaf 1 september gaat Hongarije onder meer chocolade, roomijs, energiedrankjes, chips en koekjes extra belasten. Enkele andere Europese landen als Finland en Noorwegen hebben al vergelijkbare heffingen op ongezonde voedingswaren, maar in heel wat andere landen bleek er geen meerderheid voor dergelijke maatregelen.

Eenzijdig dieet

Ook in Hongarije is er verzet. Een aantal artsen en vertegenwoordigers van armenorganisaties waarschuwden dat de heffing geen effect zal hebben op de zwaarlijvigheid en ongezonde eetgewoonten die de maatregel wil aanpakken, en dat de armste bevolkingslagen erdoor in de problemen zullen komen. Op zoek naar goedkope alternatieven zouden ze nog eenzijdiger gaan eten.

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) deelt die bezorgdheid. “De meeste studies over dergelijke belastingen komen tot de conclusie dat ze de ongelijkheid doen toenemen”, zegt Timothy Armstrong van de afdeling voor Gezondheidsbevordering. “We raden landen aan te bekijken of ze fiscale instrumenten kunnen gebruiken in hun gezondheidsbeleid, maar er moet een inschatting gebeuren van het risico op onbedoelde effecten bij kwetsbare bevolkingsgroepen.”

Extra geld voor gezondheidszorg

Maar andere Hongaarse artsen wuiven de bezwaren weg. De levensmiddelen die duurder worden “zijn producten die mensen niet nodig hebben; ze kunnen perfect zonder”, oordeelt Andras Nagy, de voorzitter van de Nationale Hartstichting.

De Hongaarse regering gaat ervan uit dat de nieuwe belasting de bevolking zal aanzetten gezondere levensmiddelen te kopen. Dat zal onder meer de zwaarlijvigheid terugdringen. Volgens cijfers van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling weegt één Hongaar op twee te veel.   Bovendien zal de maatregel aanvankelijk 74 miljoen euro per jaar opbrengen. Dat geld zal volgens de regering geïnvesteerd worden in de gezondheidszorg.

Geen meerderheid voor vettaks

In Roemenië, een buurland van Hongarije, draaide de discussie anders uit. Daar deed het parlement vorig jaar een wetsvoorstel stranden dat ongeveer alle fastfoodproducten en levensmiddelen die veel vet bevatten zwaarder zou hebben belast. Ministers gaven toe dat de wet een groot deel van de bevolking nog ongezondere eetgewoonten dreigde op te dringen. De doorsnee Roemeen verdient maar 300 euro per maand, en een groot deel van dat bedrag gaat op aan levensmiddelen.

Ook in andere landen blijkt de zogenaamde vettaks voorlopig onhaalbaar. In de VS, een land met bijzonder veel zwaarlijvige mensen, zijn al in verscheidene deelstaten wetsvoorstellen in die richting weggestemd. Frankrijk onderzocht in 2008 de invoering van een heffing op ongezonde voedingswaren, maar in een officieel rapport over de zaak verscheen meteen de waarschuwing dat een dergelijke belasting vooral de arme burgers zou treffen.

Scandinavië toont minder voorbehoud. Finland heeft al een belasting op producten met veel suiker zoals frisdrank, roomijs en chocolade, en denkt na over een heffing op levensmiddelen met veel verzadigde vetten. Zoetigheden kosten ook al meer in Noorwegen, terwijl Denemarken later dit jaar een heffing wil invoeren op verzadigde vetten.