Braziliaanse indianen tellen af naar cruciale rechtspraak

Raposa Serra do Sol ligt in de Amazonestaat Roraima in het noordwesten van Brazilië. Het reservaat van 1,7 miljoen hectare groot is officieel afgebakend door president Luiz Inácio Lula da Silva in 2005, na een juridische veldslag van meer dan twintig jaar. Het hooggerechtshof beslist nu of de demarcatie behouden moet worden als één onafgebroken territorium.

In het reservaat wonen meer dan 19.000 leden van de Macuxí, Wapixana, Taurepang, Patamona en Ingarikó stammen. Sinds 1992 wordt het reservaat echter binnengedrongen door grootschalige rijstproducenten. De enorme plantages nemen intussen al veertienduizend hectare van het reservaat in. 

Rijstboeren willen blijven

In maart stuurde de regering van Lula een politiemacht naar het gebied om een groep rijstboeren weg te jagen die weigerden hun plantages te verlaten. De boeren reageerden onder meer met geweld tegen de inheemse bevolking, waarbij tien indianen omkwamen. “Ze begonnen op ons te schieten en wierpen bommen”, vertelt een jonge Macuxi indiaan. “Ik verwondde mijn been, rug en hoofd.” Ook Santinha Da Silva was er die dag, samen met haar drie kinderen. “Ik zal niet zeggen dat ik niet bang ben”, zegt ze. “Ik heb schrik, maar ik zal ze confronteren. Als ze me willen doden, moeten ze dat doen, zolang het land maar aan mijn kinderen toekomt.”
 
Na twee weken maakte het Braziliaanse Hooggerechtshof een einde aan de politieoperatie. Het Hof accepteerde bovendien een geding, dat bij een gunstig oordeel de rijstboeren zou toelaten om hun plantages te behouden. Dat is gevaarlijk precedent, volgens professor in de Rechten Rosane Lacerda van de Universiteit van Brazilië. “Niet enkel Raposa Serra do Sol zou bij een positief antwoord van het hof gevaar lopen”, zegt ze. “Maar ook alle andere reservaten in het land.”

Straffeloosheid

Geen enkele rijstboer heeft boetes betaald voor de ecologische schade, en er is niemand gearresteerd voor de aanvallen op de inheemse bevolking. “Er werden er verschillende opgepakt, maar ze werden snel weer vrijgelaten omdat ze geld en politieke invloed hebben”, zegt Paulo Santille van de Nationale Inheemse Stichting (FUNAI). “Ze hebben ook de middelen om rechtszaken te rekken tot oneindige juridische veldslagen.”

Volgens professor Lacerda is het niet overdreven om te spreken over “een oorlogsverklaring aan de inheemse volkeren, door groepen die economische interesse hebben in hun grond.”

Ook Beto Ricardo van het Socioenvironmental Institute of Brazil (ISA) vindt dat de druk op inheemse volkeren voortdurend toeneemt. “Die druk komt van meerdere kanten”, zegt hij. “Niet enkel van de landbouwindustrie, maar ook van infrastructuurwerken als wegen, elektriciteitscentrales of dammen.”
 
Het conflict draait niet enkel om het land zelf, maar ook om de desastreuze gevolgen van de rijstteelt voor het milieu. “De rijstteelt zorgt voor een enorme verandering in het landschap, in de waterwegen en in de fauna en flora”, zegt Nilva Barauna van het Brazilian Institute of the Environment (IBAMA). “De giftige stoffen die landbouwers gebruiken, vervuilen de rivieren en zijn nefast voor het waterleven.”

Ondanks het geweld tegenover de inheemse bevolking en de vernietigende rapporten van IBAMA, blijft de niet-inheemse bevolking van Roraima voorstander van de rijstteelt, omdat die jobs zou opleveren en geld in het laatje zou brengen. De bevolking vreest ook dat de rijstprijs zou stijgen als de producenten wegtrekken uit de streek.

Volgens IBAMA leveren de rijstplantages echter weinig op voor de lokale bewoners, omdat het meeste werk gemechaniseerd is, er nauwelijks jobs gecreëerd worden en er geen belasting betaald wordt.