Chinese investeringen in Afrika verduurzamen

China is in Afrika niet enkel op grondstoffen uit, al leggen kritische commentatoren daar vaak de nadruk op. Die critici hekelen ook het feit dat China minder voorwaarden verbindt aan zijn hulp en investeringen dan Westerse landen. Maar dat is maar één kant van de medaille. Afrikaanse beleidsmakers herinneren zich bijvoorbeeld de diplomatieke steun die de Afrikaanse landen kregen vanuit China tijdens de dekolonisering. En ze merken dat de toenemende commerciële contacten met China nog veel meer opleveren dan aanvankelijk gedacht.

Heroriëntering

 “We bevinden ons op het einde van het begin van de Chinese expansie in Afrika”, zegt Chris Alden van de London School of Economics and Political Science. “China is zijn beleid in Afrika aan het heroriënteren. Het land richt zich op duurzame aanwezigheid.”
China is in Afrika op de eerste plaats aanwezig in landen met grote olievoorraden als Angola, Soedan en Nigeria, en in landen als Congo die rijk zijn aan delfstoffen. Ook de aanzienlijke Chinese investeringen in Afrikaanse infrastructuurwerken – de verbetering van havens of de aanleg van wegen en spoorwegen – hebben vaak tot de doel de export van grondstoffen te verbeteren. Maar dat is niet alles. Chinese bouwfirma’s krijgen ook meer aandacht voor Afrika omdat de bouwwoede in China zelf afneemt.
Isaac Idun-Arkhurst, een onderzoeker van de Universiteit van het Britse Cambridge, wijst er bijvoorbeeld op dat de toenemende Chinese hulp aan Ghana voor een deel naar de bouw van een dam op de Zwarte Volta gaat. Die Buidam gaat 600 miljoen dollar (414 miljoen euro) kosten. Het project is toevertrouwd aan het Chinese Sino Hydro en wordt gefinancierd door de China’s ExIm-bank. Ghana staat met zijn inkomsten uit de cacao borg voor de lening die de ExIm-bank verstrekt.

Chinese technologie voor Afrika

Chinese bedrijven beginnen ook te produceren in Afrika. In oktober 2007 legden Tianpu Xianxing Enterprises uit Peking en het Keniaanse Electrogen Technologies de eerste steen van een Afrikaanse fabriek voor zonnepanelen, een joint venture van 125 miljoen dollar (86 miljoen euro). Volgens Tsidiso Disenyana, een onderzoeker van het Zuid-Afrikaans Instituut van Internationale Aangelegenheden (SAIIA), kan de fabriek de kost van zonnepanelen in Kenia met 40 procent doen dalen. Daardoor kan de nieuwe technologie nog sneller doorbreken in het Oost-Afrikaanse land. Nu zijn er al meer dan 200.000 gezinnen in Kenia die met bescheiden zonnepanelen zelf stroom opwekken.
Afrikaanse beleidsmakers verwachten veel van de Chinese bedrijven die zich in Afrika vestigen. Ze scheppen nieuwe arbeidsplaatsen en introduceren moderne technologie. En in elk geval is de nieuwe trend een verademing in vergelijking met de moordende concurrentie die uitgaat van de import van Chinese nijverheidsgoederen.
Intussen doen Chinese banken hun intrede op de Afrikaanse financiële markten, op een moment dat veel westerse financiële instellingen in de touwen hangen en thuis orde op zaken moeten stellen. “China heeft een uniek probleem, het heeft te veel cash”, zegt Riaan Meyer, een financiële adviseur van het SAIIA. In oktober 2007 nam de Industrial and Commercial Bank of China voor 5,5 miljard dollar (3,8 miljard euro) een participatie van 20 procent in de Zuid-Afrikaanse Standard Bank. Daarmee is de ICBC in één klap vertegenwoordigd in 18 Afrikaanse landen.
Het meeste geld dat vanuit China naar Afrika stroomt, gaat naar projecten van Chinese bedrijven. De Chinese Ontwikkelingsbank en de ExIm-bank hebben daarvoor een Chinees-Afrikaans Ontwikkelingsfonds opgericht dat moet aangroeien tot 5 miljard dollar (3,5 miljard euro). Nu al leggen Chinese investeerders indrukwekkende bedragen op tafel in Afrika. Sonangol-Sinopec International, een joint venture tussen de Angolese staatsoliemaatschappij en een Chinese raffinagegroep, bracht bijvoorbeeld 1,1 miljard dollar (760 miljoen euro) samen voor een concessie op een veelbelovend olie- en gasveld voor de kust van Angola.

Katalysator van ontwikkeling

Volgens Alden van de London School of Economics is China momenteel “de katalysator van ontwikkeling in Afrika”. Afrika ziet dure en broodnodige infrastructuurwerken van de grond komen, profiteert van investeringen in andere sectoren en kan rekenen op bijkomende arbeidsplaatsen in Afrikaanse vestigingen van Chinese bedrijven. Maar volgens Alden blijven er negatieve kanten zitten aan de veranderende aanwezigheid van China in Afrika. De Chinese import geeft nog altijd de doodsteek aan veel Afrikaanse producenten. Chinese hulp is vaak gebonden aan Chinese bedrijven; in sommige landen worden infrastructuurprojecten helemaal beheerd door de Chinese ambassade en overgedragen als alles klaar is. In andere gevallen hebben Afrikaanse bedrijven niet de capaciteit om te participeren in projecten. Vaak laat het lokale toezicht op Chinese projecten te wensen over.
Alden verwacht wel dat de aanpak van China de komende jaren meer en meer zal gaan lijken op die van de andere rijke landen. China is niet immuun tegen aanhoudende protesten tegen investeringen in een land met een bedenkelijk regime als Soedan, en Chinese bedrijven kunnen al evenmin gelukkig zijn met instabiele regeringen in landen waar ze massaal hebben geïnvesteerd.