Rekruteringskantoren betrokken bij slavernij in Argentijnse landbouwbusiness

Na zware werkdagen van minstens veertien uur worden Argentijnse seizoensarbeiders opeengepakt in vervallen slaapzalen, verroeste trailers of plastic tenten, zonder toegang tot stromend water of elektriciteit. Hun levensomstandigheden zijn de afgelopen decennia amper veranderd. Dat terwijl de agrarische bedrijven dankzij productie op industriële schaal recordoogsten halen van om en bij de 100 miljoen ton.

Moderne slavernij

“De arbeiders hebben geen alternatief, dus aanvaarden ze het”, vertelt Reinaldo Ledesma, voorzitter van Unión Solidaria de Comunidades del Pueblo Diaguita Cacano, een organisatie die zich inzet voor de inheemse Diaguita Cacano-gemeenschap in de Noordelijke Argentijnse provincie Santiago del Estero. Het grootste deel van de Argentijnse seizoensarbeiders is afkomstig uit deze regio, zo’n duizendtal kilometer ten noorden van hoofdstad Buenos Aires. Bijna alle leden van de Unión Solidaria zijn afhankelijk van tijdelijke arbeid om te overleven. Volgens Reinaldo Ledesma komt het werk neer op niets meer dan ‘slavernij’.  

Seizoensgebonden migratie van landarbeiders is een eeuwenoud verschijnsel in Argentinië. Maar de afgelopen jaren heeft een nieuw fenomeen de kop opgestoken: grote human resourcesbedrijven werven arbeiders aan en spelen voor tussenpersoon. De rekruteringskantoren bieden de werknemers een contract aan voor een vast bedrag. Pas later vernemen de arbeiders dat de betaling afhankelijk is van de prestatie van de hele ploeg waarin ze geplaatst worden. Elke ploeg verdient ‘punten’ op basis van prestaties en gedrag.    

“Het hele team moet tien tot veertien uur werken, zeven dagen per week, ook wanneer het regent. En zonder klagen: wanneer iemand klaagt worden punten afgetrokken van ieder lid van de groep”, vertelt Ledesma aan IPS. Daarnaast trekken de landbouwbedrijven de kost van transport, kledij, materiaal en voeding af van het loon van de arbeider en dat aan een prijs die hoger ligt dan de marktprijs. Volgens Ledesma is het moeilijk voor vakbonden om iets aan de situatie te doen: de meeste arbeiders zijn wel lid van een vereniging in hun dorp, maar wanneer ze werk vinden zwermen ze uiteen en zijn ze moeilijk terug te vinden en te verenigen.

Volgens getuigenissen van arbeiders zijn de aardappel-, asperge-, bosbes- en olijvenoogsten de lastigste jobs. Ook het vrijmaken van een pas aangelegd veld met een schop of houweel nadat een bulldozer alle bomen en struiken heeft platgewalst, is een moeilijk en intensief werk. ‘Daarna slapen ze op de grond onder plastic daken’, zegt Ledesma. De afgelopen maanden heeft de Argentijnse overheid een reeks inspecties georganiseerd. In het grootste deel van de geïnspecteerde meeste kampen was geen stromend water, elektriciteit, toilet of douche aanwezig. In sommige gevallen mochten de arbeiders het terrein niet verlaten, als ze dat wel deden verloren ze punten.

Nidera, Adecco en Manpower betrokken

Eén van de schrijnendste voorbeelden was het terrein van Nidera, een Nederlandse graanreus. De arbeiders werden in schuren, trailers of plastic tenten ondergebracht. Sommige arbeiders sliepen vlak naast pesticidencontainers. Nidera is echter niet het enige betrokken Europees bedrijf: ook Adecco met hoofdzetel in Zwitserland en het Amerikaanse Manpower worden met de vinger gewezen. Daarnaast zijn de Argentijnse spelers op de landbouwmarkt verantwoordelijk: het gaat om Southern Seeds Production en Status Ager. ‘Het gaat om exact dezelfde bedrijven die boeren van hun land verdrijven om hun monocultuurplantages uit te breiden. Daarna worden diezelfde boeren ingezet als slaven’, zegt Ledesma.  
 
In februari 2011 heeft een studie van het Onderzoeks- en Trainingscentrum van de Argentijnse Republiek (Cifra) uitgewezen dat de winsten van de Argentijnse landbouwindustrie de laatste tien jaar “historisch hoog” zijn. De productiekosten zijn gezakt en de waarde van vruchtbaar land in centraal en noordelijk Argentinië is 4,5 maal verhoogd. Ondertussen verdienen de ingeschreven landarbeiders nog steeds minder dan het minimumloon, aldus het rapport.     

Volgens Cifra-econoom Mariana González werken de meeste landarbeiders niet voor kleine bedrijven maar voor multinationals die jaarlijks miljarden winst opstrijken. “En het grootste deel van de arbeid gebeurt door niet-ingeschreven werknemers”, vertelt ze aan IPS, “het is moeilijk om een overzicht te krijgen of de wetten te doen naleven door de enorme afmetingen van het land en de vele geïsoleerde regio’s. Mede daardoor wordt niet-ingeschreven arbeid gezien als iets normaals.’ Ook al is zwart of informeel werk in Argentinië op zijn retour, toch blijft het in landbouwgebieden een groot probleem. Volgens CIFRA gebeurt 36,5 van alle werk in Argentinië in het zwart. In de landouwsector loopt dit getal op tot 60 procent. In sommige landbouwsectoren zelfs tot 94 procent.

Beterschap in zicht

Volgens socioloog Guillermo Neiman van de Latijns-Amerikaanse Faculteit van Sociale Wetenschappen (Flacso) is seizoensgebonden arbeid in precaire omstandigheden al veel langer een probleem in Argentinië. Monitoring en inspecties zijn vaak niet mogelijk door de grote afstanden en de verspreiding van de arbeiders over het hele land. ‘Wanneer een inspecteur opdaagt is het  gemakkelijker om een arbeider te verstoppen op het platteland dan in een fabriek’, vertelt hij aan IPS. Maar de afgelopen maanden is het probleem zichtbaar geworden: de arbeiders, vaak jonge mensen uit steden, beginnen te spreken over de wantoestanden.

Ook de overheid onderneemt concrete stappen tegen de uitbuiting. President Cristina Fernández zei in februari 2011 dat er sprake is van “illegale slavenarbeid in mensonwaardige omstandigheden” in Argentinië. Tegelijk lanceerde ze een “digitaal registratie- en monitoringprogramma”. Door dit programma zullen vanaf nu inspecties uitgevoerd worden: via een digitaal en draadloos netwerk zullen inspecteurs terreinen in afgelegen gebieden kunnen controleren en monitoren op illegale arbeid.