Trump is een koorknaap in vergelijking met deze Filipijnse presidentskandidaat

Precies dertig jaar nadat de Filipijnse dictator Ferdinand Marcos verdreven werd door een geweldloze volksopstand, kunnen de Filipijnse kiezers opnieuw een “sterke man” aan de macht brengen. Een profiel van een politicus die samenwerkte met rechtse doodseskaders en nu belooft communistische guerrillero’s in zijn regering op te nemen.

‘Behind sa akong pamalikas is a story behind’, zei Rodrigo Duterte begin januari. ‘Er zit een heel verhaal achter mijn scheldpartijen.’ De man die al meer dan twintig jaar burgemeester is van Davao, de vierde stad van de Filipijnen met ongeveer 1,5 miljoen inwoners, staat niet bekend als een fijnbesnaard man. De halfslachtige excuses voor zijn grove taalgebruik kwamen er nadat hij in de hem eigen stijl uitgehaald had naar paus Franciscus, vanwege de verkeersopstoppingen die zijn bezoek veroorzaakt had.

Wie is Rodrigo Duterte
* Burgemeester van Davao, op het zuidelijke eiland Mindanao, van 1988 tot 1998, van 2001 tot 2010, van 2013 tot nu.
* Beschuldigd van betrokkenheid bij Davao Death Squads, of ten minste van een gedoogbeleid tegenover hun standrechtelijke executies.
* Presidentskandidaat voor de Partido Demokratiko Pilipino-Lakas ng Bayan (PDP-Laban). Zijn running mate, vicepresidentskandidaat Alan Peter Cayetano, is senator voor de Nacionalista Party. In de Filipijnen worden beide functies apart verkozen.
* Opvallend: Duterte beloofde de leider van de ondergrondse communistische partij, Luis Jalandoni, de post van minister van Landhervorming, terwijl de stichter van het communistische gewapende verzet, Jose Maria Sison, minister van Sociaal Werk en Ontwikkeling zou mogen worden.
* Voorstander van doorgedreven federalisering van de Filipijnen, een archipelstaat met duizenden eilanden.Ook na de nationale en internationale rel over zijn opmerking over de verkrachting van Jacqueline Hamill kwam Duterte niet veel verder dan een “sorry, ik had het so niet bedoeld”, en een verwijzing naar zijn grove mond die vaak sneller is dan goed voor hem is.

‘Ik zal alle criminelen over de kling jagen.’

Maar hij gebruikt wel vaker schuttingtermen om zijn overtuiging kracht bij te zetten. En als er al niet gevloekt of gescholden wordt, dan zorgt de inhoud van zijn boodschap wel voor rillingen. Bij herhaling liet Duterte al weten dat hij als president het leger en de politie zou gebruiken om criminaliteit uit te roeien – en dat mag zonder meer gelezen worden als: ‘Ik zal alle criminelen over de kling jagen.’

Senator Aquilino Pimentel III, voormalig voorzitter van de partij waarvoor Duterte presidentskandidaat is, probeerde zijn kandidaat tot een gematigder taalgebruik te bewegen. ‘Ik probeer hem niet het vloeken af te leren. Maar misschien kan hij het met minder dan honderd verwensingen doen’, opperde Pimentel, die overigens wel graag zou hebben dat Duterte stopt met het verwijzen naar het vermoorden van criminelen.

Tevergeefs. Bij de echte lancering van zijn campagne op 9 februari, in Tondo, een van de moeilijkste slums van de hoofstad Manila, deed Duterte het opnieuw. ‘Ik zal criminelen laten ombrengen en ik moet niets hebben van drugs. Als je aan de drugs zit, maak dan dat je wegkomt’, zei de presidentskandidaat – met Pimentel aan zijn zijde.

Enorme populariteit

The Punisher, is de bijnaam die Rodrigo Duterte in de Amerikaanse media kreeg. Die verdiende hij door zijn stad, Davao, te zuiveren van geweld, afpersing en andere vormen van criminaliteit. Dat levert hem een enorme populariteit op in Davao, maar ook ver daarbuiten. Want ook in andere grote en kleinere steden van de Filipijnen zijn criminaliteit en onveiligheid grote problemen. En als er een politicus is die niet alleen zegt dat hij daartegen zal optreden, maar ook getoond heeft dat hij dat doet en volhoudt, dan kan die rekenen op de steun van de Filipijnse straat.

Duterte doet het allemaal “omdat hij sociaal bewogen is en wil afrekenen met al degenen die het gewone volk kl*ten”

Alleen: Duterte ging wel erg ver in zijn “beleid”, tot en met samenwerking met rechtse doodseskaders, zegt Human Rights Watch. Tijdens zijn beleidsperiode in Davao zijn naar verluidt meer dan duizend vermoedelijke criminelen standrechtelijk geëxecuteerd of gedood tijdens vuurgevechten met doodseskaders. Vandaar de alarmbellen die afgaan bij mensenrechtengroepen en andere sociale organisaties.

Nochtans presenteert Duterte zich als een linkse kandidaat met socialistisch gedachtengoed. ‘You have to stop f***ing people’, zegt hij. Dat is dus het verhaal dat schuilgaat achter al dat verbale geweld. Als we Duterte mogen geloven, dan doet hij het allemaal omdat hij sociaal bewogen is en wil afrekenen met al degenen die het gewone volk kl*ten. Dat was ook de reden om uitgerekend in Tondo de aftrap van zijn campagne te geven.

Er is inderdaad veel werk aan de sociale winkel in de Filipijnen. Het land haalde nauwelijks twee van de zeven Millenniumdoelstellingen en heeft de hoogste ongelijkheidsscore in Zuidoost-Azië. Volgens Eduardo Tadem, voorzitter van de Freedom from Debt Coalition en docent Aziatische Studies aan de Diliman Universiteit, bezitten de vijftig rijkste Filipino’s evenveel als 26 procent van het bruto nationaal product, en is het opgetelde vermogen van de families Sy, Ayala en Aboitiz goed voor 12 procent van de Filipijnse economie.

Tegelijk stijgt het percentage mensen dat onder de armoedegrens leeft, tot 25,8 procent in 2014, en groeit het leger geheel en gedeeltelijk werkloze volwassenen. De economische groeicijfers zijn nochtans indrukwekkend naar westerse normen: 5,8 procent in 2015, en dat is dan nog een stuk slechter dan de voorgaande jaren.

Pinoy met de pet

Duterte mikt met zijn retoriek op de “gewone Pinoy”, zoals Filipino’s zichzelf noemen, maar biedt geen uitgewerkt politiek programma om de ongelijkheid en de armoede aan te pakken. Hij stelt dat het volledige herstel van wet en orde de belangrijkste motor kan zijn voor inclusievere groei, maar hoe uit het eerste het tweede volgt, legt hij niet uit. Verder belooft hij zowel belastingvermindering voor de laagste inkomens als belastingvoordelen voor bedrijven die hun sociale verantwoordelijkheid op zich nemen, een bedrijfsvriendelijk klimaat én een harde aanpak van de oligarchieën en hun kartels.

Duterte verbood campagnefinanciering die afkomstig zou zijn van het drugs- en gokmilieu of van bedrijven die werken voor de overheid

Duterte belooft ook volgehouden steun aan de landhervorming, die nu al dertig jaar sleept en als gevolg van de halfslachtige houding van de overheid slechts zeer beperkte resultaten heeft opgeleverd.

Het gebrek aan politieke plannen compenseert Duterte met krasse uitspraken en campagnesymboliek. Tot dat laatste behoort het absolute verbod dat hij uitgevaardigd heeft op campagnefinanciering die afkomstig zou zijn van het drugs- en gokmilieu of van bedrijven die werken voor de overheid.

Als hij dat volhoudt, is het overigens meer dan symboliek, want de uitgaven die met de verkiezingen te maken hebben, zullen volgens economen zorgen voor een extra procent groei in 2016. Verkiezingen zijn met andere woorden Big Money. Duterte’s campagne mikt nu op individuele bijdragen die telkens geregistreerd worden, mét gsm-nummer van de schenker, of die nu 25 of 500.000 peso geeft. Op die manier hoopt Team Duterte die supporters ook achteraf te kunnen mobiliseren.

Dit artikel werd geschreven voor het lentenummer van MO*magazine. Voor slechts €20 kan u hier een jaarabonnement nemen!