China flirt met landbouwhervorming

Nu de kredietcrisis lijkt over de slaan naar de reële economie, onderzoeken de Chinese leiders wat ze kunnen doen om te vermijden dat het land lijdt onder de dalende vraag naar zijn producten in het buitenland. Ze willen de interne vraag aanzwengelen, en daarvoor moet de productiviteit van de landbouwsector naar omhoog. Dat is ook de enige manier om voedselzekerheid te bieden aan 1,3 miljard Chinezen.

Communiqué

In een communiqué aan het einde van een vierdaags topoverleg suggereert partijleider Hu Jintao voorzichtig enkele hervormingen. “We moeten op onszelf vertrouwen en de binnenlandse vraag vergroten, vooral door de eigen consumenten. Zo kunnen we een stabiele economie en stabiele financiële markten behouden”, luidt de tekst.
De partijtop erkent dat de financiële crisis de “contradicties en problemen” van de Chinese economie dreigt erger te maken. “Daarom moeten we de status van de landbouw versterken en moeten we er een topprioriteit van maken om voor honderden miljoenen het basisprobleem van de voedselvoorziening op te lossen.” Het document heeft het verder over “de emancipatie van de geesten”, maar mijdt de term “privaat landbezit.”
Wat de partijbonzen precies in petto hebben is nog onduidelijk, maar waarnemers gaan ervan uit dat ze de boeren meer mogelijkheden willen bieden om hun landrechten door te verhuren of als onderpand te gebruiken voor een lening. Toen de communisten in 1949 aan de macht kwamen, werd privaat landbezit afgeschaft en alle grond gecollectiviseerd. In de jaren zeventig kregen de boeren het land voor 30 jaar in bruikleen, maar zonder de mogelijkheid die rechten door te verkopen of als onderpand te geven.
Het gevolg is dat het platteland tegenover stedelijk China erg onderontwikkeld blijft. De liberalisering in de industrie en de dienstensector zorgde in de voorbije twintig jaar voor een verbazende economische boom. Het inkomen van een stedeling lag in 2007 gemiddeld 3,33 keer hoger dan op het platteland.
Honderden miljoenen boeren hebben hun akkers dan ook verlaten om hun geluk te gaan beproeven in de stad. Het gevolg is dat grote stukken land braak liggen, terwijl de stedelijke bevolking blijft groeien, van 450 miljoen nu tot waarschijnlijk 800 miljoen in 2050.

Ideologisch obstakel

“Het zal niet gemakkelijk zijn het land te privatiseren”, zegt landbouwambtenaar Guo Shutian in de krant 21st Century Economic Herald. “Om te beginnen moet de grondwet worden herzien. Het grootste obstakel blijft ideologisch: voor veel partijleden blijft privaat grondbezit een taboe.”
Een van de mogelijkheden is de verlenging van de pachtperiode van 30 tot 70 jaar. Als de boeren hun land verder kunnen doorverhuren, zorgt dat voor meer zekerheid en loont het voor investeerders de moeite om moderne landbouwtechnieken te introduceren. “De hervorming creëert schaalvoordelen en lost meteen het probleem op van land dat braak blijft liggen door de vlucht naar de stad”, zegt Lu Zixiu, een landbouwexpert uit de provincie Anhui, waar al een tijdje wordt geëxperimenteerd met landeigendom.
Maar zelfs de meest vooruitstrevende hervormers zijn er als de dood voor dat er opnieuw iets zou kunnen ontstaan als een klasse van grootgrondbezitters, omdat de revolutie van 1949 er prat op gaat dat ze het grootgrondbezit heeft uitgeroeid. Onderzoeker Xu Xiaoqing verwacht geen radicale breuk en zegt dat de nadruk blijft liggen op stabiliteit.
“Er komt geen radicale verandering, alleen een garantie van de regering dat ze boeren wil helpen bij hun inspanningen om hun land te gelde te maken door hun rechten af te staan”, zegt Xu in de krant Xinjingbao uit Peking. “Ik denk niet dat er zal worden afgeweken van contracten op familieniveau, omdat landbeheer op grote schaal niet geschikt is voor de situatie in China.”