Colombiaanse toestanden in oosten Venezuela

Sergio Calderón, tot 2000 gouverneur van de zuidoostelijke deelstaat Táchira en oud-secretaris-generaal van de christen-democratische partij Copei, werd vrijdag door vijf gewapende mannen gekidnapt uit zijn landhuis op 20 kilometer van de Colombiaanse grens. De ontvoering was woensdag nog niet opgeëist; de daders zouden ook nog geen contact hebben opgenomen met de familie van de politicus. Volgens de gerechtelijke overheid wijst de manier waarop de ontvoerders te werk zijn gegaan in de richting van gewone misdadigers en niet naar gewapende groepen uit Colombia die de streek al langer onveilig maken. Vooral de Colombiaanse guerrilla heeft van ontvoeringen haar handelsmerk gemaakt.

Maar de ontvoering van Calderón kan ook in verband worden gebracht met de aanhoudende spanningen tussen de Venezolaanse regering en haar tegenstanders, en vooral dan met de polarisatie die het beleid van president Chávez op het Venezolaanse platteland veroorzaakt. De regering-Chávez heeft een landhervormingsprogramma in gang gezet en kijkt de bezetting van braakliggende of nauwelijks gebruikte landgoederen door arme boeren door de vingers. Grootgrondbezitters beantwoorden die acties blijkbaar met toenemend geweld. Ook Calderón is een grote boer.

Volgens Jorge Fernández van de Venezolaanse Boerenfederatie zijn er in Venezuela sinds het aantreden van Chávez in 1999 als 120 boeren vermoord, een deel daarvan door huurmoordenaars die door grootgrondbezitters werden betaald. Ook mensenrechtenactivisten en linkse politici zouden op de zwarte lijst staan.

José Luis Betancourt, de voorzitter van de Federatie van Venezolaanse Veehouders en een belangrijke figuur in de oppositie tegen Chávez, heeft een ander cijfer klaar: volgens hem zijn in 2003 al 36 Venezolaanse landbouwers ontvoerd. De overheid onderneemt daar volgens hem te weinig tegen. De ontvoering van Calderón is politiek gemotiveerd, maar de ontvoeringsindustrie floreert dankzij de straffeloosheid. De Amerikaanse ambassade in Caracas heeft intussen haar bezorgdheid al uitgedrukt over de ontvoering van Caderón - ook Washington lijkt ervan uit te gaan dat er in dit geval politieke motieven meespelen.

Het geweld in het oosten van Venezuela is voor een deel toe te schrijven aan Colombiaanse gewapende groepen. In Táchira en de naburige deelstaten Apure en Barinas wordt volop geklaagd over de vacunas, een oorlogsbelasting die de strijders van de Colombiaanse rebellengroepen FARC en ELN er heffen. Ook eenheden van hun rechtse paramilitaire tegenstanders, de AUC, beschouwen het oosten van Venezuela als een wingewest. AUC-strijders hielden onder meer van 2000 tot 2002 de Venezolaanse industrieel Richard Boulton gevangen.

Volgens de Venezolaanse pers heeft de AUC een Venezolaanse zusterorganisatie opgericht, de ‘Autodefensas Unidas por Venezuela’ (AUV). In Colombia lagen grootgrondbezitters aan de basis van de AUC, maar in Venezuela ontkennen de grote boeren iets te maken te hebben met de AUV. Intussen verschijnen op veel plaatsen langs de straten van Táchira en Apure revolutionaire slogans die ondertekend zijn met FBL - Fuerzas Bolivarianas de Liberación. Tegenstanders van president Chávez maar ook de Colombiaanse tv-zender RCN beweren dat de FBL de Venezolaanse uitgave zijn van de machtige Colombiaanse FARC. De FBL zouden net als de FARC aan geld komen door ontvoeringen en afpersing.

Het gebied aan weerszijden van de 2.219 kilometer lange grens tussen Colombia en Venezuela is niet alleen het toneel van politiek geweld. Drugssmokkelaars en veedieven gaan er hun gang, ontvoeringen zijn er aan de orde van de dag en ook het witwassen van geld gebeurt er op grote schaal. Af en toe vergeten het Colombiaanse en het Venezolaanse legereenheden ook het precieze verloop van de grens. De voorbije jaren zijn ook duizenden vluchtelingen uit Colombia de grens overgestoken. Het grensgebied is eigenlijk een soort niemandsland waar het recht van de sterkste heerst. Dat geldt vooral voor het Colombiaanse deel, waar de overheid nauwelijks vertegenwoordigd is.